Skólablaðið - 01.04.1944, Page 53

Hann var rægður ákaflega, varð óvinsæll og
deildi við ýmsa héraðsbúa. Um það leyti
kvisaðist mikill orðrómur um kvennamál
hans, svo að amtmaður, sem bar til hans
þungan hug frá fyrri skiptum þeirra, ritaði
stiftamtmanni skýrslu um málið og bar
Skúla illa söguna. Tvær konur kenndu hon-
um barn um líkt leyti og voru frá sama bæn-
um. Við faðerni annars gekkst hann og
kvæntist móðurinni, Steinunni Björnsdóttur,
og var ekki annað sýnilegt en að þeirra hjóna-
band væri gott og vel félli á með þeim, enda
var hún vel að sér um flest og góð kona. Fyr-
ir hitt barnið sór Skúli, eða lét fulltrúa sinn
sverja fyrir sína hönd, en eiðurinn var ve-
fengdur af ýmsum.
Andúð héraðsbúa á Skúla hvarf, er þeir
kynntust honum. Sáu þeir, að hann var rögg-
samur og skörulegur í öllum embættisrekstri
sínum, fús að leggja þeim lið, er leituðu til
hans. Því eignaðist hann þar marga vini, er
báru til hans óskorað traust.
f héraðsstjórn var Skúli strangur og nokk-
uð refsisamur. Nú á dögum mundu hans dóm-
ar sennilega vera taldir harðneskjulegir við
fyrstu sýn. En ef borið er saman við það, er
almennt gerðist á þessari öld, sýnast þeir
ekki grimmdarlegir, þótt harðlega tæki hann
á ýmsum afbrotum, svo sem óleyfilegri verzl-
un, þjófnaði o. fl. Á þeim tímum úði og grúði
af alls konar flökkufólki, sem margt lagði
eignarhald á þá muni, er það komst yfir, og
voru stranglegar refsiaðgerðir taldar eina
leiðin til að halda þeim ófögnuði í skefjum.
Ekki hafði Skúli mikil afskipti af lands-
málum á þeim tíma, en ýmislegt varð þó
til að vekja eftirtekt manna á honum og sýna,
að hann bjó yfir óvenjulegri framtakssemi
og var vel til foringja fallinn. Framganga
hans í duggumálinu var mjög rómuð og varð
honum til álitsaukningar, enda þótt söku-
dólgarnir slyppu úr varðhaldinu, ef til vill
með vitorði Jóns, bróður hans. Þá hófust á
þeim árum afskipti hans og deilur við Hör-
mangarafélagið. Honum tókst að fá dæmdan
kaupmann félagsins á Hofsósi, Ovesen að
nafni, fyrir vörusvik og brot á ríkjandi taxta.
Til þess tíma hafði engum íslenzkum manni
tekizt að fá lögum komið yfir danskan ein-
okunarkaupmann.
Árið 1741 var hann skipaður til að hafa
alla búsumsjón með Hólastóli. Þrem árum
áður hafði biskupinn, Steinn Jónsson, dáið,
en hann var sá sami, sem neitað hafði Skúla
um skólavistina. Fyrst gengdi Þorleifur
Skaptason, stjúpi Skúla, biskupsstörfunum,
en árið 1740 tók Ludwig Harboe við embætt-
inu til bráðabirgða, en Skúla var falin um-
sjón með öllum rekstri búsins. Það var talið
ærið nóg starf einum manni, en Skúli gegndi
því af mestu prýði í sex ár ásamt sýslumanns-
stöðunni. Hann jók búreksturinn, bætti hús
staðarins, endurbætti prentsmiðjunna og lét
prenta fjölda bóka.
Þetta ásamt ýmsu öðru varð til þess að
vekja á Skúla traust og tiltrú manna, svo að
árið 1750 var hann skipaður landfógeti, sér
og flestum öðrum hérlendum til mikillar
furðu, því að til þess tíma hafði enginn
íslendingur skipað þann sess. Með þeim við-
burði sást hilla undir lyktir langs ferils
danskra embættismanna, sem oftast voru
fremur skipaðir eftir áhrifastöðu erlendis en
hæfni og verðleikum og voru sjaldan til heilla.
Nú loks var skipaður íslenzkur maður brenn-
andi af áhuga og starfslöngun, maður, sem
unni þjóð sinni og vildi hefja hana úr því
djúpi niðurlægingar, sem hún hafði sokkið
í á aldalöngu skeiði undirokunar og ófrelsis.
III.
Flestum er kunnur síðari hluti ævi Skúla,
starfjians sem landfógeti, baráttan við kaup-
mannaveldið og ráðagerðir hans og hugsjón-
ir um viðreisn lands og þjóðar. Því verður
sá þátturinn ekki rakinn hér, en aðeins drep-
ið á starf hans í sambandi við Innréttinga-
félagið, sem hann gekkst fyrir, að stofnað
var.
Þegar Skúli hafði tekið við landfógeta-
embættinu, kom bráðlega í ljós áhugi hans
á allsherjar framförum hér á landi. Vetur-
inn 1750—1751 dvaldist samtíma Skúla á
Bessastöðum Niels Horrebow, mikill fram-
faramaður, sem hér var á vegum stjórnarinn-
ar til að kynna sér hagi þjóðarinnar. Þeir
Skólablaðið
51