SunnudagsMogginn - 01.11.2009, Blaðsíða 26

26 1. nóvember 2009
L
itlar fréttir er að hafa um með hvað
hætti bankarnir, sem reistir eru á grunni
þeirra gömlu, munu á endanum líta út.
Með sama hætti er lítið að frétta af því
undir hvaða formerkjum svonefndar skilanefndir
starfa og hvað fyrir þeim vakir. Skilanefndir voru
skipaðar af Fjármálaeftirlitinu í upphafi og undr-
uðust margir að ýmsir gamlir handlangarar
helstu skuldara landsins skyldu settir þar í hæst
launuðu trúnaðarstöður sem fundust eftir hrun.
Fjármálaeftirlit átti að hafa eftirlit með starfsemi
nefndanna og var því fráleitt að láta það jafnframt
skipa mannskapinn, sem í þær fór. Tímahrak og
yfirþyrmandi verkefni má þó nota til að afsaka
þann framgang. Nú er sagt að skilanefndirnar
starfi á ábyrgð kröfuhafa en ekki Fjármálaeftirlits
og þær hafa breyst í leynifélög, sem enginn veit
við hvað eru að fást og fréttir frá þeim og til-
kynningar eru þokukenndar og virðast fremur
settar fram í þágu feluleiksins en til upplýsingar.
Reiðir rukkarar
Fjármálaráðherra, sem á að vera fulltrúi almenn-
ings, sat á milli skilanefndarmanna þegar sagt var
að Íslandsbanki (áður Nýi Glitnir, áður Gamli
Glitnir, áður Íslandsbanki, áður Fjárfesting-
arbanki atvinnulífsins og áður Iðnaðarbanki,
Verslunarbanki og Útvegsbanki og ef til vill eitt-
hvað fleira) væri að fara í hendur kröfuhafa
Gamla Glitnis, eins og þeim hafði verið gefinn
kostur á. Hver gaf þeim kost á því? Hvar fór fram
umræða um þá niðurstöðu? Eitt er víst að þjóðin
var ekki spurð. Engin ákvörðun var tekin um
þetta á þjóðþinginu, og bréfritari minnist þess
ekki að þar hafi farið fram umræða, jafnvel mála-
myndaumræða, um þessa þýðingarmiklu at-
burðarás. Fjármálaráðherra, sem á að vera
fulltrúi almennings, fagnaði „þessari niðurstöðu“
mjög. Svo át hann eftir spjallandi spekingum af
hinum og þessum rásum að það hefði í för með
sér gríðarlegan ávinning að stórir erlendir bankar
með þekkt vörumerki kæmu að þessu eignar-
haldi. Hinn ókosni yfirmaður efnahagsmála tók í
sama streng. Hvaða upplýsingar hefur sá maður
sem almenningur hefur ekki? Þessi aðkoma
myndi tryggja tengsl við góða lánveitendur og
viðskiptaaðila í framtíðinni, sögðu báðir. Þetta
hljómar svo sem ekki illa og jafnvel skynsamlega,
ef aðstæðum er réttilega lýst. Kröfuhafar bank-
anna eru sjálfsagt ekki verri en aðrir, en hinu má
ekki gleyma að þeir eru hér í hlutverki reiðra
rukkara en ekki fjárfesta og munu horfa til þess
hlutverks á undan öllum öðrum. En þar að auki
má spyrja sig hvernig kröfuhafahópurinn lítur út.
Ekkert hefur verið upplýst um það fremur en
annað. Almenningi er ætlað í upplýsingaleysinu
að ímynda sér að hér séu öflugir og grónir er-
lendir bankar á ferðinni komnir hingað með
langtímafjárfestingu í huga, sem myndu því
standa við bakið á viðkomandi banka, sem þeir
ættu þó aðeins einhvern minnihluta í, ef róður
bankans tæki að þyngjast. En þótt svo væri að
eignarhaldinu yrði þannig varið þegar upp yrði
staðið, er slík viðskiptaleg tryggð harla ólíkleg,
svo ekki sé meira sagt. Miklu líklegra er að þegar
harðnaði á dalnum myndu þessir eigendur flýja
eins og fætur toguðu, í ljósi þess hver aðkoma
þeirra að bankanum var. Hún kom ekki til af
góðu. Þeir neyddust til að taka þar stöðu, af því
að það var næstversti kosturinn sem þeir höfðu.
Hvaða upplýsingar hafði fjármálaráðherrann?
Fréttablaðið var með athyglisverða frétt á forsíðu
sinni sl. miðvikudag. Þar segir meðal annars:
„Sjóðir sem högnuðust á falli íslenska efnahags-
lífsins eru meðal helstu kröfuhafa bankanna.“ Og
í upphafi fréttarinnar segir ennfremur: „Vís-
bendingar eru um að bandarísku vogunarsjóð-
irnir sem veðjuðu gegn íslensku bönkunum í
fyrravor eignist Íslandsbanka og Nýja Kaupþing
að mestu leyti.“ Blaðið heldur því jafnframt fram
að þetta séu sömu aðilar og keyptu skuldatrygg-
ingar á íslenska banka í fyrravor með þeim af-
leiðingum að vaxtakjör þeirra fóru upp í hæstu
hæðir og afleiðingarnar urðu þær að vantraust á
viðkomandi bönkum varð algert og fjármögnun,
sem var erfið fyrir varð ómöguleg. Þetta hafi með
öðrum orðum flýtt fyrir falli bankanna. Nú hefur
þessi forsíðufrétt Fréttablaðsins ekki fengist stað-
fest fremur en svo margt annað varðandi skila-
nefndir og samskipti þeirra við kröfuhafa. En
þegar þetta er ritað hefur fréttin heldur ekki ver-
ið rengd eða hún sögð villandi. Spurningin hlýtur
því að vera sú hvaða upplýsingar fjármálaráð-
herrann hafði þegar hann var með vangaveltur
um ágæti þess að fá öfluga og trausta erlenda
banka að íslenska bankakerfinu. Hafi hann vitað
eins og við hin lítið sem ekkert hefði hann vænt-
anlega látið vera að fimbulfamba þetta. En hafi
verið handfastar upplýsingar á bak við orð ráð-
herrans, af hverju kemur hann þeim ekki á fram-
færi við umbjóðendur sína? Ekki hefur þetta neitt
með hina heilögu bankaleynd að gera, sem virðist
byggjast á heilagasta lagabókstaf sem Lagasafnið
geymir. Hins vegar hefur þetta örugglega með
upplýsingaskyldu stjórnvalda að gera og þá kröfu
sem almenningur hefur um gegnsætt stjórnkerfi
og pukurlausa umræðu.
Óvissa um væntanlega eigendur bankanna
Mjög er reynt að gera einkavæðingu bankanna á
sínum tíma tortryggilega. Er það fremur auð-
veldur leikur og mjög spilað á að menn eru fljótir
að gleyma. Fyrst bankarnir fóru á hausinn hlýtur
einkavæðing þeirra að hafa verið röng, ef ekki
hluti af gegndarlausri spillingu, gott ef ekki glæp-
samlegri spillingu. Í síðustu viku urðu þau tíma-
mót í Bandaríkjunum að eitthundraðasti bankinn
fór á hausinn síðan á miðju ári 2007 er kreppan
hófst. Lætur nærri að þar hafi einn banki farið á
höfuðið í viku hverri síðan þá. Ekki eiga menn
þar í landi kost á að kenna einkavæðingu um. Í
rauninni eru málefnalegar forsendur til að ræða
Óljóst söluferli
Reykjavíkurbréf 30.10.09