Organistablaðið - 01.07.1971, Blaðsíða 11

Svíþjóð var liin svo kallaða hámessa, án altarisgöngu, viðurkennd
opinberlega 1811, í Finnlandi ekki fyrr en 1886; í reynd hafði 'liún þó
viðgengizt lengi.
Tíðasöngur gcrður fábrotnari fyrir söfnuSinn.
Hinar lúthersku endurbætur fela það í sér, að söfnuðurinn skuli
vera þungamiðja guðsþjónustunnar. Söfnuðurinn lieldur guðsþjónust-
una; prestur, organleikari og kór starfa fyrir söfnuðinn. Þess vegna
verður að leitast við að færa messuna í það horf, að söfnuðinum veitist
tækifæri til að taka virkan þátt í helgisiðunum. Því er nauðsyn á að
gera þá fábrotnari. Fandt liefur sagt, að Lúther hafi verið guðsþjón-
ustusiðabótarmaður í helgisiðasögu skilningi, næstum því á sama 'hátt
og Gregoríus mikli. Báð’ir vildu þeir stytta helgisiðina og einfalda,
og ibáðir voru þeir sannfærðir um, að það leiddi til þess, að menn
nálguðust guðsþjónustu frumkristninnar. Einföldun var að beggja
áliti talsverð stytting og niðurfelling belgisiða. Lútherska messan fékk
ó sig samþjappað form, sem kom hinu auðskilda inntaki hennar til
góða. Þrátt fyrir róttækar tilraunir bæði Lúthers og Olaus Petri
gengur samt fjarska seint að gera messurnar styttri. Og vandinn
verður enn ineiri, jiegar að messusöngnum kemur. Það er einmitt
hann, sem helzt gæti gefið söfnuðinum tækifæri til að taka þátt í
helgisiðunum. [ þei-m heimildum, sem varðveitzt hafa um helgisiði
og |)á ekki livað sízt í óteljandi handritum, má þó sjá, að menn voru
fúsir til að gefa (upp á bátinn hina erfiðu gregoríönsku sönghefð. Hið
uýmótaða söngform, kirkjuvísan, var tekin upp í staðinn og notað
ásamt gregoríönskum „proprie“-söng á latinu, en hið fyrr nefnda
söngform varð fljótlega keppinautur, sérstaklega þegar loks tókst,
seint og um síðir, að kcnna söfnuðinum að syngja sálma. [ Danmörku
og Noregi fór sálmasöngsmessan með fullan sigur af hólmi, og í
Svíþjóð og Finnlandi minnkaði í rauninni svo mikið notkun á hin-
um hefðibundnu „ordinarieseríum“, að eftir varð aðeins ein, ólváð
kirkjuárstíðum, eða þá að presturinn las einungis kaflahrot eins og
Kyrie, Gloria og Sanctus.
Tón prestsins við guðsþónustuna hefði ekki jnirft að styttast i j)águ
safnaðarins. I langan aldur hafði liann tónað texta og bænir og Iiélt
']>ví áfram svo lengi, sem fólk kunni að meta það. Sú staðreynd, að
nítjándu aldar fólk sá ekki framar neinn tilgang í tónsöng prestsins
stafar sennilega af því, að tónið hefur 'breytzt að formi til eins og
ORGANISTABLAÐIÐ 11