Organistablaðið - 01.07.1971, Blaðsíða 10

fáguð“, skrifar ihann, „og einnig predikunarstarfið". En svo sem
predikunarstarfið liefur spillzt fyrir tilverknað andlegra harðstjóra,
svo hefur einnig guðsþjónustan spillzt fyrir tilverknað hræsnara.
En svo sem vér nú ekki niðurleggjnm predikunarstarfið, en viljum
færa það í rétt liorf, iþá er það heldur ekki ásetningur vor að gera
guðsþjónustuna að engu, heldur færa hana á ný í sín réttu not“.
fW A 12, 32; Formula missae).
Það 'hefur valdið nokkrum ruglingi, að Lúther telur hnignun
predikunarinnar helzta galla á guðsþjónustulífi sins tíma, og að
veigamesta viðfangsefnið sé endursköpun predikunarinnar. En við
sjáum, að hann teflir ekki predikuninni mót helgisiðunum, en vill
endurskapa livort tveggja. Ætlunin er ekki að breyta messunni í
predikunarguðsþjónustu, ekki einu sinni að gera predikunina að
sjálfstæðu guðsþjónustuatriði, sem gæti keppt við aharisgönguna
— að líkja megi lútherskri guðsþjónustu við spoíbaug með tveim
brennipunktum er síðari tíma uppátæki — 'heldur ihitt, að í augum
Lúthers er messan aðeins messa, kvöldmáltíðarhátíð, og í messuna á
predikunin að halda innreið sína að nýju og taka sinn sess, án þess að
sú staðreynd haggist; á sama hátt á ilíka að predika við hvaða safn-
aðarguðsþjónustu sem er, þ. e. a. s. við almenna tíðagerð. Enginn
vafi leikur á því, að útlistun Lúthers á, hvernig halda skuli kristna
messu i Formula missae, er ekkert annað en kvöldmáltíðarbátíð,
altarisganga. „Vér munum nú taka messuna í þjónustu vora sem
sakramenti eða guðsjrjall eða sem 'þakkargjörð, eins og hún heitir
með réttu eftir gríska orðinu eucharistia, eða vér munum kalla hana
brauð Krists eða kvöldmáltíð Krists eða minni Krists og altarisgöngu
fólksins, eða hvað eina annað, sem oss þóknast, svo fremi vér ekki
köllum hana fórn eða iðju.“
Þrátt fyrir þessa ótvíræðu ætlun, varð predikunarguðsþjónusta
með eða án altarisgöngu að höfuðguðáþjónustu lúthersks siðar. Ég
mun ekki reyna að rekja ]rað nú, hverjar orsakir lágu til þess, að
hin lútherska guðsþjónustufyrirmynd varð aldrei að veruleika. Þegar
árið 1537 bárust fyrirmæli til Danmerkur og Noregs frá Bugenhagen
um predikunarguðsþjónustu með messusiðum, en án altarisgöngu.
í Svíþjóð barðist Laurentius Petri gegn þessari þróun og vildi, að
hafinn yrði áróður fyrir tíðari altarisgöngum til þess að forða messu-
föllum. Ef ekki var unnt að hafa altarisgöngu, var haldin einföld
jiredikunarguðsþjónusta, án þess að viðhafa helgisiði messunnar. í
10 ORGANISTAISI.AÐIÐ