Organistablaðið - 01.07.1971, Blaðsíða 12

allur tíðasöngur yfirleitt. Kirkjusöngsstíll 19. aldar liefur lilotið
liarða dóma síðari tíma manna. Enginn vafi leikur á því, að liann
hefur þá orðið til fyrir söfnuðinn. I söngbókinni Darmstadter Grosses
Cantional, sem gefin var út árið 1687 af Wolfgang Karl Briegel, var
jafnvel þegar 'búið að jafna út taktinn í kirkjuvúsunum, og var hann
síðan upptekinn í staðinn fyrir hinn eldri, fjölbreytilegri takt. Sálma-
Iögin skyldu sungin hægt og greinilega, svo að söfnuðurinn ætti
betra með að læra þau. Þessi söngháttur verður síðan einkennandi
fyrir „Kirchenstil“, og verður þess fljótlega valdandi, að kirkju-
tónlist er álitin sérstök tegund tónlistar. Þegar Haeffner lagði grund-
viillinn að 19. aldar messutónlist í Svíþjóð, var þessi stíll sjálfsagður,
en það er einnig mjög skiljanlegt, að með tímanum var ekki lengur
unnt að sjá neinn tilgang í því að mæla fram texta og hænir í slíku
eöngformi. Handbókin frá 1893 segir svo fyrir um, að texta og bænir
skuli lesa.
Vanmat á viSleilni til endurnýjunar helgisiSum.
Haeffner hefur verið ákaflega hart dæmdur fyrir það form, sem
iiann gaf bæði sálmasöng og messutónlist. Strangasti dómarinn er
Gustaf Aulén (Högmássans förnyelse, liturgiskt ocli kyrkmuskaliskt
1961), sem talar um „fullkomna eyðileggingu“ og fleira í þeim
<lúr. Þvílíkar umsagnir eru í sjálfu sér óréttlátar, ef maður hefur
í huga tilganginn, sem að baki þessari viðleitni bjó. Folke Bohlin
■hefur fjallað um Haeffner í einni ritgerða sinna, sem hann lagði fram
við doktorsvörn í maí 1970, og bendir þar á, að Haeffner hafi í
rauninni viljað endurvekja 'hina upprunalegu lúthersku guösþjón-
ustutónlist; hann vann að ætlunarverki sínu svo vel sem hann kunni
og gekk eins langt og hann þorði við ríkjandi aðstæður. Við verð-
mn því að líta á hann sem brautryðjanda í því endursköpunarstarfi,
sem síðan hefur verið unnið að á sviði kirkjutónlistar allt fram á
okkar daga.
Sannleikurinn var sá, að samtíðarmenn Haeffners höfðu ekki sama
áhiuga og hann á sögulegu helgisiðaformi. Ujiplýsingartímabilið hef-
ur stundum verið talið andsnúið helgisiðum, en þetta á einungis við
um afstöðu þess til eldri belgisiðahefða. Nú vildu menn fá nýja
helgisiði. G. Fr. Seiler lét í Ijós þær vonir sínar um 1800, að hin
umfangsmi'klu helgisiðarit 'hans yrðu til þess að innleiða „eine litur-
gische Bewegung“; þetta var í fyrsta sinn, sem orðið „helgisiða-
12 ORGANISTABLAÐIÐ