SunnudagsMogginn - 06.12.2009, Síða 26

26 6. desember 2009
skóla í Fíladelfíu, var þar í tvö ár og
lærði kynfræðslu. Ég vann í þessu fagi í
tuttugu ár og átti ekki orð yfir það sem
ég var að gera vegna þess að orðið
kynlíf er svo takmarkað. Einn daginn
sá ég orðið kynverund á prenti, stökk
á það og hef notað það síðan. Það svið
sem ég starfa á fjallar ekki bara um
kynmökin, heldur líka um tilfinning-
arnar, viðhorfin og samfélagsáhrifin,
allt sem kemur okkur við sem kynver-
um.“
Þú komst heim fyrir um tuttugu ár-
um og fórst að kynna starf þitt og
hélst afar umdeild námskeið fyrir
konur. Má ekki segja að allt hafi orði
vitlaust?
„Jú, það varð allt vitlaust, sem var
bara ágætt því ég troðfyllti námskeið
sem hét því fallega nafni Kynfullnægja
kvenna. Í námskeiðinu var innifalinn
titrari og spekulum. Titrarinn var fyrir
konur til að nota heima hjá sér og
spekulum, sem er kvenskoðunaráhald,
svo þær gætu skoðað innri kynfæri sín
heima. Auðvitað spunnust af þessu alls
konar goðsögur sem ég heyri enn þann
dag í dag. Ég var að kenna í Fjölbraut
Suðurnesja fyrir skömmu og þá spurði
einn menntaskólanemandinn: Varstu
einu sinni með sjálfsfróunarnámskeið?
Sem er svosem rétt, þær konur sem
vildu gerðu slíkt heima. Þetta var
skemmilegt námskeið. Hvers vegna
varð allt vitlaust? Það var bara af því
að fólki fannst þetta nýstárlegt og
skildi ekkert í því sem ég var að gera.“
Hefur margt breyst í umræðunni á
þessum tuttugu árum sem liðin eru?
„Um leið og ég reyni að sannfæra
mig um að margt hafi breyst og ým-
islegt jákvætt gerst þá erum við of föst
í umræðu um kynlíf og ofbeldi. Orð-
ræða ofbeldis gegnsýrir umræðu hér-
lendis, því miður líka þegar kynlíf ber
á góma. Konur eru í hættu og karlar
eru hættulegir. Það er stórhættulegt að
spyrða þetta saman, kynlíf og ofbeldi,
því þetta er sitt hvor hluturinn. Það
hafa orðið jákvæðar breytingar, til
dæmis gagnvart samkynhneigðum og
svo er transfólkið byrjað að stíga fram
og sækja sér virðingu. Fyrir ein-
hverjum árum voru Píkusögur settar
hér á svið og um leið var afmáður sá
leiðindastimpill sem hefur verið á því
orði, þótt enn í dag líki mörgum ekki
við þetta orð. Nýlega gerðu kven-
félagskonur Biskupstungna dagatal þar
sem þær sitja fyrir léttklæddar. Þær
tóku þannig kvenfélagsandann til end-
urskoðunar og telja hann ekki felast í
því að ganga í peysufötum. Það er já-
kvætt þegar fólk stígur sjálft fram og
breytir hlutunum.“
Ertu andstæðingur siðavendni?
„Algjörlega, það er ekki hægt að
vera kynfræðingur og vera púrít-
anskur. Sú grundvallarkrafa er gerð til
kynfræðinga að þeir geti mætt marg-
breytileika mannlegrar kynverundar.“
Karlmenn dauðhræddir eða spenntir
Hvernig er einkalíf þitt, ertu gift?
„Ég er í mínu öðru hjónabandi. Mitt
fyrsta hjónaband stóð ekki nema tvö
ár, ég veit ekki nákvæmlega hvers
vegna það fór þannig.“
Var erfitt að skilja?
„Eftir skilnaðinn var ég hnípin sál og
í krefjandi starfi þar sem allra augu
beindust að mér. Ég fór vikulega í sex
ár í meðferð hjá þeim mæta manni
Oddi Bjarnasyni geðlækni. Það gerði
mér mjög gott. Ég man að ég sagði
honum eitt sinn að ég ætti eftir að
verða piparmey, mér gengi ekkert að
kynnast góðum manni. Ég var reyndar
nýbúin að kynnast Þóri Jóhannssyni,
tónlistarmanni og kontrabassaleikara í
Sinfóníunni, sem varð svo maðurinn
minn og Oddur spurði: Hvað með tón-
listarmanninn? Það gengur örugglega
ekki, sagði ég. En svo gekk það.“
Hvernig fannstu manninn þinn nú-
verandi?
„Ég var ein með son minn frá fyrra
hjónabandi í sex ár. Ég var orðin
nokkuð þekkt fyrir störf mín og ég tók
eftir því að karlar voru ýmist dauð-
hræddir við mig og hugsuðu: Ég get
aldrei fullnægt þessari konu, eða þeir
segja: Ég þarf kynlíf til að finnast ég
vera náinn henni og hún segir: Ég þarf
að eiga gott samband við hann áður en
ég get lifað kynlífi með honum.
En þegar að er gáð og undir þessum
klisjum, frösum, grímum og ster-
íótýpum um kynin þá eru þau miklu
meira lík en ólík.“
Hefurðu ekki mætt alls kyns for-
dómum vegna starfs þíns sem kyn-
fræðingur?
„Jú, jú, ég er búin að heyra ótal sög-
ur af sjálfri mér í gegnum tíðina. Þær
hrökkva bara af mér. Það eru örlög
allra sem starfa í kynfræði að ímynd-
unarafl fólks fær lausan tauminn og
alls kyns sögusagnir komast á kreik.
Ég tek það ekki nærri mér því ég veit
hvað ég er að gera. Ég vinn á heillandi
sviði vegna þess að það fæst við það
sem er okkur dýrmætast, sem eru náin
tengsl, myndun þeirra og varðveisla.
Hvernig er hægt að finnast það ekki
skipta máli?“
Allt varð vitlaust
Hvenær vaknaði áhugi þinn á kyn-
fræði og kynlífi?
„Ég hef alltaf verið ánægð með sjálfa
mig sem kynveru og haft gaman af öll-
um þroska í því sambandi og fundist
hann spennandi. Ég kom hlaupandi
heim þegar ég byrjaði á blæðingum og
galaði tíðindin um allt húsið og hélt að
slegið yrði upp veislu. Ég get ekki sagt
að fjölskylda mín hafi verið sérstaklega
opin í kynferðismálum. Þetta var bara
genið í mér.
Ég byrjaði að læra hjúkrun árið 1985
og þá var lögð mikil áhersla á að horfa
á manninn í heild sinni, félagslegar
þarfir hans, líkamlegar og tilfinninga-
legar. Mér fannst þetta ekki standa
undir nafni sem heildræn hjúkrun
meðan maðurinn gleymdist sem kyn-
vera. Á fjórða ári ákvað ég að telja
samnemendur mína á að gera BS-
lokaverkefni um þekkingu og viðhorf
hjúkrunarfræðinema til kynlífs. Þar
með kviknaði formlega áhugi minn. Ég
fór í framhaldsnám í Pennsylvaníuhá-
B
ókin sem Jóna Ingibjörg hefur
skrifað heitir Kynlíf – heil-
brigði, ást og erótík. „Með
þessari bók langar mig fyrst
og fremst að lyfta umræðunni um þessi
mál á hærra plan. Hún hefur verið svo
grunn,“ segir Jóna Ingibjörg. „Mig
þyrstir í að eiga samræðu við fólk sem
er búið að lesa bókina. Það að vera
kynfræðingur er sumpart einmanalegt
starf því það vinna ekki margir við það
og þá sækir maður sér faglega næringu
annars staðar en á Íslandi. Ég les er-
lend tímarit og bækur og fer á ráð-
stefnur. Auðvitað vil ég koma þeirri
þekkingu og reynslu sem ég hef aflað
mér áleiðis, eins og eðlilegt er þegar
fólk er búið að vinna lengi við fag sem
það hefur brennandi áhuga á, og það
er ég að gera með þessari bók.“
Jóna Ingibjörg stofnaði ráðgjaf-
arþjónustuna Kynstur í janúar 2008,
þar sem hún veitir stuðning fólki sem
á í erfiðleikum í kynlífi. „Fólk kemur
til mín þegar það er komið í þrot með
tilraunir til að ráða fram úr hlutunum
og ég bendi þeim á nýjar leiðir. Ein-
mitt þetta gerir starfið spennandi.“
Stafar þessi vandi af því að fólk tal-
ar ekki saman?
„Nei, það að vandinn stafi af því að
einstaklingar tali ekki saman er ein af
klisjunum sem birtist í Glamour og
Cosmopolitan. Stundum er það ein-
faldlega þannig að fólk er búið að tala
of mikið saman og heldur að það leysi
málin þannig. Það forðast að takast á
við hlutina og grípur til þess ráðs að
tala þá í þrot. Um leið breytist ekk-
ert.“
Stundum er sagt að konur og karlar
líti ólíkum augum á kynlíf og þar eiga
konurnar að vera meiri tilfinn-
ingaverur. Heldurðu að þetta sé rétt?
„Að einu leyti eru kynin kannski
ólík. Karlar nýta sér meira sjónræna
örvun sem kann að skýra að sókn
þeirra í kynferðislega opinskátt efni er
meiri en hjá konum. Konur eru meira
gefnar en karlar fyrir að tala um hlut-
ina. Í ráðgjöf er algengt að heyra karla
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Að mæta
margbreyti-
leikanum
Fyrir tveimur áratugum var Jóna Ingibjörg Jónsdóttir kyn-
fræðingur umdeild kona vegna kynlífsnámskeiða sem hún
hélt fyrir konur. Nú er margt breytt í íslensku þjóðfélagi og
Jóna Ingibjörg rekur ráðgjafarþjónustu og er nýbúin að
senda frá sér bók.