SunnudagsMogginn - 06.12.2009, Page 54

SunnudagsMogginn - 06.12.2009, Page 54
54 6. desember 2009 Þ að eru oft óglögg skil milli draums og veru- leika í nýrri skáldsögu Ara Trausta, sem hann nefnir Landið sem aldrei sefur. Sagan er einhvers konar vega- saga um lendur draumanna sem í senn eru einhvers konar endurkall veruleikans – deja vu. Þessi uppskrift að skáld- sögu er óhjákvæmilega flókin og tætt, jafnvel þótt rithöfund- urinn byggi söguna svo hag- anlega að aðdáunarvert sé. Spilað er á tvíræðni raunsæis og allt að því módernískrar fantasíuveraldar þar sem sjálfið er reikult og rótlaust en það rótleysi á sér samt raunsæislega skýringu. Minnir byggingin um margt á tækni kvikmyndanna. Lesandi týnir því ekki beint þræðinum þótt sundurlaus sé. Sögusviðið er í upphafi Sí- bería, landið sem aldrei sefur og í því er fólgin þverstæða skáldsögunnar því að við vitum aldrei hvort frásögn sögu- manns er frá vöku eða draumi. Berst vegasagan víða um völl til Kína og Nepal svo að eitt- hvað sé nefnt og sögumaður er stöðugt eftir undarlegum krókaleiðum á leiðinni heim. Brugðið er upp ýmsum þjóð- lífsmyndum sem forvitnilegar eru enda Ari Trausti víðförull maður og hefur miklu að miðla. Eðli drauma er að þeir láta ekki að stjórn og koma og fara þegar síst skyldi. Þetta ein- kenni notar Ari Trausti ótæpi- lega í frásögnum sínum og því verða þær allajafnan enda- sleppar. Þó að lokaniðurstaða bókarinnar sé nokkuð skýr – raunar má segja að hún sé raunsær endir á óraunsæju og jafnvel fantatísku verki – verk- ar heildarmynd draumsins ein- hvern veginn ófullnægjandi. Átök og andstæður eru oft leið rithöfunda að lesanda en í þessu verki er eins og að ógnir, átök og hindranir leysist upp þegar síst skyldi eins og raunar í draumum í stað þess að leiða til lausna eða niðurstöðu. Söguefnin verða því snubbótt. Formið vinnur þannig gegn þessu sambandi sem límir les- andann við verkið og nið- urstaðan verður dálítið tæt- ingsleg. Hvað sem því líður er hér á margan hátt um góða skáld- sögu að ræða. Stíll höfundar er lipur, meginhugmyndin góð og lýsingar á persónum og stöðum eftirminnilegar. Bækur Landið sem aldrei sefur bbbnn Skáldsaga eftir Ara Trausta Guðmundsson, Uppheimar 2009 – 190 bls. Skafti Þ. Halldórsson Draumfarir Saga Ara Trausta er einakonar vegasaga um lendur draumanna. Morgunblaðið/Eggert S teinunn Sigurðardóttir er nafn sem bók- menntaáhangendur þekkja. Hún á sér meira að segja fylgishóp sem, líkt og knattspyrnuaðdáendur, vill ólmur taka á móti þeim tilfinningum sem nýtt skáldverk eða knattspyrnumark kallar fram. Nýjasta afurð Stein- unnar er Góði elskhuginn: Karl Ástuson og Una voru flottasta og hamingju- samasta kærustuparið í Reykjavík um sjö mánaða skeið er þau stóðu á tvítugu. Upp úr þurru sagði Una Karli upp. Tilvera Karls hrundi til grunna og gróðursælar framtíðarhorfur breyttust í eyðimörk, enda Una ást lífs hans og hann veit að hún er eina konan sem hann mun nokkurn tímann elska. Sautján árum seinna, þegar sagan hefst, er Karl far- sæll viðskiptabraskari og Don Juan-ígildi búsettur í Frakklandi og Amríku. Summan á bankareikn- ingnum er væn og konurnar, sem þjóna tilgangi nokkurra nátta gríns, falla í umvörpum fyrir hon- um. En það er eyða í lífi hans, auðn. Hann er rótlaus og innantómur – „vöntunarmaður“ (bls. 56) – og lífið er „runa af aukaatriðum, í staðinn fyrir eitt að- alatriði [Unu].“ Ástkonur Karls eru sumsé stað- genglar; uppfylling fyrir stóru ástina. Fyrir eins konar tilviljun finnur hann sig fyrir framan hús Unu á hrollkaldri febrúarnóttu og fyrir aðra tilviljun lendir hann hjá nágrannakonu henn- ar, hinni dularfullu Sigríði, og veit ekki sitt rjúkandi ráð. Hann slær á þráðinn til gamallar ástkonu, geð- læknisins Doreen Ash, sem ráðleggur honum að tala við Unu. Til að gera langa sögu stutta er Una einnig „ástarplöguð“; hefur aldrei getað gleymt Karli. Nýtt upphaf í happadrætti lífsins hefst. Góði elskhuginn er fyrst og fremst ástarsaga sem og saga um eftirsjá (það sem ekki varð/verður); hve skilin milli hamingju og óhamingju, ástar og ást- leysis eru óljós og tilviljunum háð og stjórnast, þeg- ar til kastanna kemur, af tilfinningum sem eru, svo vitnað sé í verkið, „það eina í lífinu sem er stað- reynd fyrir utan fæðingardag og dánardægur“ (bls. 160). Tilfinningalíf kvenna hefir enda löngum verið að- alsmerki höfundar og er Góði elskhuginn engin undantekning þótt aðalpersónan sé karlkyns. Kon- ur eru líka stærstu áhrifavaldarnir í lífi Karls. Una er vegamesta persónan, en móðir Karls, sem lést er hann var átján ára, kemur fast þar á eftir. Aðrar konur bókarinnar eru svo í rullu eins konar móð- urígildis; sumsé Karl sem getur eigi án kvenna verið … Lesandi Steinunnar getur gengið að því vísu að ást, söknuður, tregi, tími, mystík og óútreikn- anleiki tilverunnar muni spila rullu hjá henni. Góði elskhuginn gengur þar ekki í berhögg (sver sig í ætt við Tímaþjófinn og Ástin fiskanna) og er þar að auki, líkt og fyrri verk, haganlega samansett skáldsaga. Vart er hnökra að finna á máli og stíl. Mætti jafnvel tala um fegurð, texta- eða formfegurð í þessu samhengi. Mörg orð mætti hafa um umgetið verk, enda er það fjarri því við eina fjölina fellt. En alltént er óhætt að segja að höfundur standi undir nafni þegar hann fjallar, enn á ný, um konur og óútreikn- anlegar tilfinningar. Óútreiknanlegar tilfinningar Bækur bbbnn Skáldsaga Skáldsaga Góði elskhuginn eftir Steinunni Sigurðardóttur 200 bls. Bjartur gefur út. 2009 Ólafur Guðsteinn Kristjánsson „Vart er hnökra að finna á máli og stíl,“ segir um nýja skáldsögu Steinunnar Sigurðardóttur rithöfundar. Morgunblaðið/Árni Sæberg Það er allur gangur á því í mínu lífi hvort helgarnar eru tími hvíldar eða vinnu. Oft nota ég þær til lesturs og skrifta, er á æf- ingum eða vinn upp það sem ég ekki komist yfir dagana á undan í starfi mínu hjá Sinfóníuhljómsveitinni. Nú er óvenjuþægileg og lítt skipulögð helgi í uppsiglingu. Laugardagurinn verður með rólegra móti enda efnt til stórveislu kvöldið áður; Eyjólfur Eyjólfsson ten- órsöngvari og góður vinur minn fagnar þá þrítugsafmæli sínu með pomp og prakt. Hugsanlega bregð ég mér á aðventutónleika en þó er allt eins líklegt að ég láti mér nægja að leika ljúfa jóladiska í stofunni heima og glugga í góðar bæk- ur um leið. Á sunnudaginn stefni ég á sundferð í Laugardalslaug- ina, og um kvöldið er eini fyr- irfram ákveðni liður helg- arinnar á dagskrá. Þá les ég upp úr bókinni minni, Jón Leifs – Líf í tónum, á Café Ro- senberg við Klapparstíg klukkan 20. Ég hef verið beð- inn um að lesa úr henni nokkuð víða á næstu vikum og mér þykir það skemmtileg tilhugsun, enda hafa viðtökurnar verið vonum framar og greinilegt að fólki leikur forvitni á að vita meira um þennan sérstæða og stór- huga listamann. Helgin mín Árni Heimir Ingólfsson Óvenjuþægileg Þ að má mikið gefa fyrir góða hugmynd. Eina slíka hefur Sindri Freysson fengið þegar honum datt í hug að yrkja upp úr Öldinni okkar ljóðabálk sem hann nefnir Ljóðveldið Ísland. Ljóðaflokkurinn er ljóðsaga lýð- veldisins eða ljóðveldisins eins og Sindri nefnir það frá stofnun þess til hruns. Hann stiklar á ýmsum alvarlegum og skondnum at- burðum í brokkgengri sögu þjóðarinnar og lætur fylgja bein- skeyttar athugasemdir við menn og málefni. Ég býst við að kalla megi þennan ljóðaflokk skor- inorðan. Öðrum þræðinum minnir þessi skráning, hlaðin afhelgun á helgidómum þjóðernishyggj- unnar, Íslandssögunnar og menningarlegra tákna nokkuð á samlímingar Errós. Nema hér er einhvers konar söguþráður. Myndirnar eru tengdar saman með sögulegum vísunum og ár- tölum sem hrannast upp eitt af öðru. Ekkert er heilagt, margir fá selbita í beiskri háðsádeilu. Á bak við svona verk er vita- skuld reiði og vonbrigði, heilög vandlæting sem birtist í alls kon- ar yfirlýsingum og reiðilestrum: Herfangið reyndist lánagrautur sigrarnir kynngimögnuðu skelfilegir ósigrar Útrásin Útræsi Öfugt við ísbirnina voru þeir ekki skotnir Þeirra beið ekki danskt búr úr krossviði Aðeins galopnar einkaþotudyr Margt er þó gott í þessum ljóðaflokki. Hann er bein- skeyttur og tekur á púlsi tímans. Það er kannski betra að lesa hann ekki allan í einni lotu. Það er nefnilega dálítil ofgnótt af at- burðum myndum, vísunum og yfirlýsingum og tekur sinn tíma að vinna úr þessu öllu saman. Þetta er raunar frekar döpur og slysaleg saga þjóðar sem aldrei hefur almennilega kunnað að feta sig áfram í heimi þjóðanna. Mér finnst hugmyndin að kvæðaflokknum góð en lopinn kannski teygður fullmikið. Hrunadans þjóðar Bækur Ljóðveldið Ísland bbbmn Ljóð eftir Sindra Freys- son, Svarta forlag 2009 – 211 bls. Skafti Þ. Halldórsson Sindri Freysson er „beinskeyttur og tekur á púlsi tímans.“ Morgunblaðið/Kristinn Lesbók

x

SunnudagsMogginn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.