Skólablaðið - 01.12.1946, Side 32

- 32 -
ÍÞAKA. Frh. af bls. 5.
huggun í raunum og hugarangri skammdegis-
ins. - En nú er öllu snúið við, þvíaðeins
og þar stendurt Heimur versnandi fer. Menn
eru hættir að leita gleði og menntunar hjá
íþöku gömlu. HÚn fær að fúna og grotna nið-
ur oinmana og yfirgefin af flestum, og fá-
ir skeyta um hana. Viðskiptavinir safnsins,
örfáir sérvitrir bokabeusar, hittast þar
eftir hádegi á hverjum laugardegi til að
sækja ser bok að lesa og Btrjúka snjáða
kilina í hyllunum, þeim fækkar ár frá ári,
þeir eru færri í ár en þeir voru í fyrra,
og þá voru þeir færri en hittifyrra, og
sjálfsagt verða þeir færri að ári en þeir
eru nú. Ef til vill ræður það nokkru, p.ð
menn hafa meiri auraráð nú en áður til að
kaupa bækur, en þo mun það ráða meiru, að
aðrir háværari andar hafa náð eyrum þeirra
en hinar þýðroma Menntagyðjur.
(Heimildirs Hálfrar aldar afmæli íþöku
eftir Vilhjálm Þ. Gíslason í skólaskýrslu
1930, Bokasöfn skólans efliir Halld. Herm.s,
í Minn, úr Menntask. bls. 171, auk þess
skólaskýrslur).
JÖN AGENT. Frh. af bls. 11.
0g það spratt kaldur sviti fram á enni
JÓns hgents. í svip hans var djúp ör-
vænting, ekkert nema örvænting.
JÓn agent hafði gleymt að bjóða ná-
unganum Dckameron.
'Björn Markan.
-0-0-0-0-0-
HALLDÓRJCILJAH^ Frh. af bls. 25.
Pássíusálmana. Hinar ritgerðirnar eru
flestar með róttæku sniði og krefjast mik-
ilvirkra ráðstafana í þeim málum, sem hæst
ber á vettvangi dagsins.
íslandsklukkan eftir Kiljan kom út
árið 1943 og framhald hennar Hið ljósa man
árið 1944. NÚ bíða bómenntaunnendur með
eftirvæntingu eftir þriðja og síðasta
bindi þeirrar bókasamstæðu. Bezt er að
ræða sem fæst um þessa sagnfræðilegu
skáldsögu, meðan þriðja bindið er okomið.
í þeim tveim bindum, sen komin eru út, ber
mjög á ættjarðarást og þjóðfrelsisanda,
enda er sagan samandregin mynd af þreng-
ingúm þjóðarinnar undir oki erlendrar
einokunar og áþjánar.
■ Enn er ógetið um einn þátt í rit-
störfum Kiljans, en það eru hinar ýmsu
þýðingar, sem hann hefur af hendi leyst,
einkum hin síðari ár. Eru þær yfirleitt
gerðar af listrænni smekkvísi. Einnig
hefur hann unnið að því að gefa út ís-
lendingasögur með löggiltri nútímastaf-
setningu. Allmikið hefur verið deilt um
róttmæti slíks verknaðar, og var sam-
þykkt á Alþingi að banna slíkt, en hæsti-
róttur landsins dæmdi þau lög olgild sem
skerðingu á prentfrelsi manna.
álit manna á Kiljani er mjög mismun-
andi. Sem dæmi um það vil óg taka samtal,
sem fór fram á milli föður míns og vinar
hans, sem þá var mjö andstæður Kiljani.
Maður þessi sagði, að þjóðin hefði dæmt
Kiljan, og því til sönnunar kom hann taeð
eftirfarandi vísu, sem einhver hafði
kennt honumóBlekkir unga íýðinn lands
lygatunga gortarans.
Særir stungum sálir manns
sjálfblekungur andskotans".
Faðir minn sagði þá, að þetta þyrfti
engan veginn að vera dómur þjoðarinnar.
Því til sönnunar sneri hann vísunni við,
svo að merkingin gjörbreyttist. Hljóðaði
vísan þá þannigí
"Fræðir unga lýðinn lands
ljóðatunga fullhugans.
Seður hungur salar manns
sjálfblekungur guðslogans".
Halldór Kiljan Laxness er enn á
bezta etarfsaldri, og má þjóðin enn
vænta fjölda bókmenntalegra afreka frá
hans hendi 0g jafnframt þess, að hæfi-
leikar hans vaxi með hverju afreki.
Halldór er þannig gerður, að ekkert mann-
legt er honum óviðkomandi. Þess vegna
hefur hann safnað sór ótæmandi sjóði
þekkingar og reynslu, sem á eftir að
ávaxtast ríkulega. Eróður hans hefur bor-
izt víða, og rit hans hafa haft mikil
áhrif og tryggt honum ódauðlega frægð,
en fullvíst er það, að óborin afrek
Kiljans munu á komandi árum bera orðstír
íslenzkra bókmennta út til endimarka
heimsins og grópa nafn hans djúpt í
minni kynslóðanna.
Bjarni Bragi jónsson.