SunnudagsMogginn - 14.02.2010, Blaðsíða 50

50 14. febrúar 2010
A
ðalsteinn Ingólfsson er sýningarstjóri Blæ-
brigða vatnsins. Hann hefur safnað saman
myndarlegu úrtaki af vatnslitalist fyrri tíma
og samtímans og fjallar einnig ítarlega um
vatnlitamiðilinn á Íslandi í bók sem kemur út samhliða
sýningunni. Eftirfarandi kaflar eru úr bókinni, en þar
fjallar Aðalsteinn annars vegar um nálgun ýmissa lista-
manna við vatnslitina og síðan um vatnslitina í sam-
tímalistinni hér á landi.
Kjörmiðill hins einkalega
„Það gefur auga leið að á Íslandi, þar sem engin vatns-
litahefð var fyrir hendi við upphaf nútímalegrar mynd-
listar, og þá á ég við tvo síðustu áratugi 19 aldar, var tæp-
lega hægt að búast við örum vexti og viðgangi
greinarinnar. Sú saga sem hér er sögð í máli og myndum
er enda slitrótt, án rökréttrar framvindu, á stundum í
takt við annað sem var að gerast í myndlist landsmanna,
en oftar á skjön við það, einkalegar tilraunir misjafnlega
hæfileikaríkra einstaklinga. Vissulega má rekast á stöku
vatnslitamyndir í háum gæðaflokki eftir þessa ein-
staklinga, en hér er hins vegar kappkostað að draga sam-
an verk eftir þá listamenn sem líta á vatnsliti sem mik-
ilvægan hluta listsköpunar sinnar fremur en aukagetu.
Þó er stigsmunur á þessu „mikilvægi“ eftir því hvaða
listamaður á í hlut. Óhætt er að segja að fyrir Ásgrím
Jónsson, Guðmund Einarsson frá Miðdal, Svavar Guðna-
son, Skarphéðin Haraldsson og Torfa Jónsson voru (og
eru) vatnslitir í aðalhlutverki, eða að minnsta kosti afar
mikilvægu aukahlutverki. Í myndlist þeirra Eiríks Smith
og Hafsteins Austmann ríkir jafnræði milli olíumálverka
hans og vatnslitamynda. Fyrir Gunnlaug Scheving, einn
afkastamesta og listfengasta vatnslitamálara okkar, voru
vatnslitirnir fyrst og fremst hugsaðir sem formyndir ol-
íumálverka af ýmsum stærðum og gerðum. Vatns-
litamyndir Kjarvals eru tiltölulega fáar, miðað við heild-
arafköst hans, og virðast stundum eins og viðaukar við
olíumálverkin, fremur en formyndir þeirra. Í mörgum
vatnslitamyndum Þorvalds Skúlasonar og Nínu Tryggva-
dóttur erum við stödd í eins konar tilraunastofu þar sem
fara fram stöðugar prófanir á formum, litrófi og hrynj-
andi, án fyrirheits um endanlegar niðurstöður. Síðan eru
þeir sem tjá sig nánast einvörðungu með vatnslitum, og
vinna verk sín á stærri pappírsarkir en sést hafa til þessa,
sjá verk Hlífar Ásgrímsdóttur og Ingileifar Thorlacius. Í
verkum nokkurra yngri listamanna á borð við Ólaf Svein
Gíslason, Guðjón B. Ketilsson, Guðnýju Rósu Ingimars-
dóttur og Valgerði Guðlaugsdóttur eru vatnslitir loks
notaðir sem sjálfstæður hluti af stærra rannsóknarferli í
tvívídd eða þrívídd …“
Vatnslitir í nútíð
„Nú er vatnslitavettvangurinn á Íslandi fjölbreyttari en
nokkru sinni fyrr. Og óhætt að segja að þar fái þúsund
blóm að blómstra óáreitt. Þótt skreyti komi fyrir í verk-
um jafn ólíkra listamanna og Daða Guðbjörnssonar og
Kristínar Þorkelsdóttur, nota margir vatnslitamálarar á
fígúratífa kantinum myndir sínar til að brjóta til mergjar
mannlega breytni ýkjulaust – en þó með ljóðrænum for-
merkjum. Þetta á við um hugsýnir Helga Þorgils, tilvist-
arpælingar Jóns Axels, rannsóknir Birgis Snæbjörns
Birgissonar á „staðalímyndum“ (stereótýpum) og
ágengar sálfræði- og mannlífsstúdíur Ingileifar Thorla-
cius. Aðrir listamenn á hlutlægum nótum nota miðilinn
til að gaumgæfa náttúru sjálfrar skynjunarinnar, sjá
myndir Sigurðar Árna Sigurðssonar og Sigtryggs Bjarna
Baldvinssonar. Óvæntustu innlegg til hlutbundinnar
vatnslitakúnstar koma samt frá þeim listamönnum sem
hafa lifibrauð sitt af einhverju öðru; ég nefni óhugn-
anlega fagrar smámyndir Guðjóns B. Ketilssonar mynd-
höggvara af húðmeinum og vatnsstúdíur hins sífrjóa vef-
listamanns, Kristínar Jónsdóttur frá Munkaþverá, þar
sem renna saman (í bókstaflegum skilningi) tilbrigði um
íslensk vötn, hugmyndin um tímann og náttúrulegt sí-
Vatns-
litir á
Íslandi
Á sýningunni Blæbrigði vatns-
ins, sem opnuð var á Kjarvals-
stöðum á föstudagskvöldið, eru
140 vatnslitaverk eftir 60 lista-
menn. Sýningin spannar um
130 ára sögu vatnslitamynda á
Íslandi, allt frá vatnslitamynd-
um Sölva Helgasonar (1820-
1895) til mynda samtímalista-
manna frá síðasta ári.