SunnudagsMogginn - 14.02.2010, Blaðsíða 54

54 14. febrúar 2010
Í
Bogasal Þjóðminjasafnsins stend-
ur nú yfir óvenjuleg en eftirtekt-
arverð sýning, á útsaumsverkum
Guðrúnar Guðmundsdóttur
(1930). Sýningin hefur þegar vakið
nokkra athygli eins og þétt setin leið-
sögn Þóru Kristjánsdóttur listfræðings
og sýningarstjóra ásamt Guðrúnu
Guðmundsdóttur sýndi í vikunni sem
leið.
Guðrún Guðmundsdóttir er sann-
kölluð huldukona í íslensku listalífi.
Hún gekk í kvöldskóla Myndlista- og
handíðaskólans á fimmta áratugnum,
fór eftir það í húsmæðraskóla og síðar
á ævinni lagði hún stund á ýmis
hannyrða- og myndlistarnámskeið.
Í Bogasal eru sýnd 26 veggverk af
hendi Guðrúnar, unnin jafnt og þétt
frá upphafi sjötta áratugarins. Verk
Guðrúnar voru sýnd árið 2008 á veg-
um Sveitarfélagsins Garðs, en koma
nú fyrst fyrir almenningssjónir. Varla
er annað hægt en fyllast undrun og
aðdáun þegar sýningin er skoðuð. Við
fyrstu sýn á þrautseigju og eljusemi
listakonunnar, en þegar betur er að
gáð ekki síst á hugvitssemi hennar við
val á myndefni, samsetningu mynda,
umgjarða og lita á myndfletinum sem
allt er unnið af frábærri smekkvísi en
einnig með persónulegum hætti.
Fyrsta stóra veggverk Guðrúnar
sýnir sex myndir unnar upp úr Flat-
eyjarbók en bent hefur verið á að fyrr
á öldum hafi verið tengsl milli út-
saumsmynda og myndskreytinga í
handritum, stundum hafi jafnvel sömu
aðilar unnið að hvoru tveggja. Guðrún
leitar fanga víða, hún finnur myndir í
söfnum erlendis og bókum um hand-
rit. Helsti brunnur hennar er þó bók
Björns Th. Björnssonar, Íslenska
teiknibókin í Árnasafni sem kom út
árið 1954, höfundur teikninga í bók-
inni er talinn hafa verið munkur í
Helgafellsklaustri á 15. öld. En Guðrún
gerir meira en að velja teikningar. Hún
gefur þeim lit, staðsetningu og vægi á
persónulegan hátt þannig að mikil
sköpun felst í verki hennar, t.d.
tvinnar hún fallega saman íslenskar
jurtir og evrópsk mynstur. Hið sama
má segja um ættartrésmyndir hennar
þar sem hún vinnur saman jafnt er-
lenda og innlenda myndræna þætti
auk þátta úr persónulegum ævisögum.
Hér er á ferð einstök vinna með gaml-
ar hefðir, sannkölluð nýsköpun.
Ekki er ólíklegt að fleiri en Guðrún
hafi leitað í Teiknibókina á sínum
tíma, en í sýningarskrá er m.a. vitnað
í orð Kristjáns Eldjárns heitins, sem
benti í starfi sínu sem þjóðminjavörður
á að meirihluti gesta á Þjóðminjasafn-
inu á sjöunda áratug síðustu aldar hafi
verið hannyrðakonur sem teiknuðu hjá
sér mynstur og myndir eftir gömlum
útsaumsverkum í eigu safnsins. Í dag
hefur nýútgefin Sjónabók með
mynstrum fyrri tíma, safn sjónabóka
þriggja alda orðið gríðarvinsæl og
mynstur úr henni eru algeng sjón á
peysuklæddu fólki á götum borg-
arinnar.
Á sýningu Guðrúnar er útsaumurinn
sjálfur síðan kapítuli út af fyrir sig, en
í hverri mynd er einatt fleiri en ein
tegund. Krosssaumur er algengastur
með ívafi af perluspori, en einnig eru
verk unnin með refilsaumi sem eitt
sinn var algengastur hérlendis, einnig
birtist gamli krosssaumurinn, – sem
að mestu var útrýmt um miðja
nítjándu öld – og fleiri spor.
Verk Guðrúnar kveikja á sköp-
unarkraftinum í hverjum þeim sem
heimsækir sýningu hennar, og ekki
væri verra ef nú færi af stað mikil út-
saumsbylgja í kjölfar prjónaæðis síð-
ustu ára. Það er óhætt að mæla með
heimsókn á þessa glæsilegu sýningu,
hún er innblástur jafnt listamönnum,
hannyrðafólki og hinum almenna
áhorfanda.
List í hverju spori
MYNDLIST
Ævispor, útsaumsverk Guðrúnar Guðmundsdóttur
bbbbn
Þjóðminjasafnið, Bogasalur
Til 25. apríl. Opið kl. 11-17 alla daga nema mánudaga.
Ragna Sigurðardóttir
Ættartré Guðmundar K. Elíassonar, eiginmanns Guðrúnar Guðmundssonar, frá 1998.
Í garð er gengin sjöunda helgi ársins, blíðskaparveður enn
og aftur, gróðurinn í garðinum trúir að vorið sé á næstu
grösum, einstaka trjárunnar að byrja að bruma og sést í
toppinn á túlípanalaukunum. Lesbókin spyr hvernig
helginni verði varið? Í það fyrsta að njóta góða veðursins,
efla líkama og sál í göngutúrum innan og kannski utan
borgarinnar. Af nógu er að taka í menningar- og listalífinu
á höfuðborgarsvæðinu um þessa helgi. Ef ég verði henni í
stífa menningardagskrá þá kysi ég að fara á Vetrarjazzhá-
tíðina, sem verður í hámarki, og skoða tvær myndlist-
arsýningar. Annars vegar fræðslusýningu
um íslenska myndlist, Íslensk mynd-
list – 100 ár í hnotskurn, í Listasafni
Árnesinga og hins vegar Blæbrigði
vatnsins á Kjarvalsstöðum, sýningu
sem spannar 130 ára sögu vatns-
listamynda á Íslandi. Einnig væri
gaman að sjá eftirlætisleikkon-
una, Meryl Streep, feta í fót-
spor hinnar ógleymanlegu
sjónvarpsmatreiðslukonu Júl-
íu Child á kvikmyndatjaldinu.
Ómissandi er að huga að
skemmtilegri matreiðslu ann-
an dag helgarinnar og hver
veit nema leitað verði í smiðju
Júlíu í þetta sinn.
Svanfríður Franklínsdóttir, deildarstjóri
kynningardeildar Listasafns Íslands
Vetrardjass og mynd-
listarsýningar
Þeir sem lesið hafa hina kunnu skáldsögu Go Down,
Moses, sem bandaríski rithöfundurinn William Faulk-
ner skrifaði árið 1942, minnast þess eflaust þegar ein
aðalpersónan gægist í leðurbundnar og lúnar skrár afa
síns og les þar um sögu fjölskyldu sinnar sem þræla-
haldara. Í grein í The New York Times er greint frá því
að skjöl, sem Faulkner virðist hafa byggt á við skrifin,
séu komin í leitirnar. Þau hafi verið honum innblástur
hvað varðaði nöfn, atburði og smáatriði sem hann
nýtti sér í sagnabálkinum sem kenndur er við héraðið
Yoknapatawpha.
Faulkner hlaut Nóbelsverðlaunin árið 1949 og hefur
haft ómæld áhrif á sagnaritun síðustu áratugi. Sumir
telja hann mikilvægasta höfund Bandaríkjanna á 20.
öld.
Dagbókin sem komið hefur í leitirnar er frá miðri
nítjándu öld, skrifuð af Francis Terry Leak, sem var
auðugur plantekrueigandi í Mississippi. Barnabarn
hans var æskuvinur Faulkners og þar kynntist hann
dagbókinni. Dagbókin er í nokkrum bindum og kunn-
ugir segja að á fjórða áratugnum hafi rithöfundurinn
verið heillaður af skrifunum og hafi margoft skráð hjá
sér hitt og þetta sem stóð í þeim. Sérfræðingum sem
hafa borið dagbókina saman við skrif Faulkners þykir
sem þar gefist einstætt tækifæri til að kynnast vinnu-
lagi höfundarins.
„Ég tel að þetta sé einhver merkilegasta bók-
menntalega uppgötvun síðustu áratuga,“ segir John
Lowe, sem er prófessor í ensku við ríkisháskólann í
Lousiana, en hann er að skrifa bók um Faulkner.
Maður sem fylgdist í æsku með Faulkner rannsaka
dagbækurnar segir að hann hafi reiðst við að lesa lýs-
ingar Leaks á þrælahaldi. „Hann bölvaði og skrifaði hjá
sér, bölvaði manninum meira og skrifaði meira hjá
sér.“
Nöfn þræla sem Leak átti birtast mörg í einhverri
mynd í Go Down, Moses, og í síðari bókum hans. Sally
Wolf-King, sem er prófessor við Emory-háskólann,
telur að Faulkner hafi „reynt að endurskapa líf þessara
þræla og gefa þeim rödd.“
efi@mbl.is
Heimildir
Faulkners
koma í ljós
William Faulkner nýtti sér upplýsingar úr dagbók plant-
ekrueiganda við ritun sumra skáldsagna sinna.
Lesbók