SunnudagsMogginn - 06.06.2010, Qupperneq 42

42 6. júní 2010
Þ
að er umdeilanlegt hvenær
franska nýbylgjan – Nouvelle
Vogue, hóf göngu sína. Flestir
fræðingar nefna ofanverðan 6.
áratuginn, íslenskir kvikmynda-
húsgestir urðu hennar lítið ef nokkuð
varir fyrr en 1960, þegar Jean Luc God-
ard hélt innreið sína með hinni bylt-
ingarkenndu À bout de souffle (1960),
eðaBreathless, sem var það nafn sem
hún var þekktust undir utan heima-
landsins. Handritshöfundur mynd-
arinnar var enginn annar en François
Truffaut, annar fánaberi frönsku kvik-
myndabyltingarinnar, sem skömmu
síðar gerði Jules et Jim, annað lykilverk
nýbylgjunnar. Bæði voru þau sýnd í
Mekka kvikmyndanna á þessum árum,
Hafnarfjarðarbíóunum, sem öfluðu
jafnan fanga á meginlandinu.
Mikið hefur verið rætt og ritað um
þessa aðsópsmiklu bylgju, sem stóð
fram eftir 7. áratugnum (nýbylgjuárin),
en átti eftir að setja mark sitt sem
stendur enn, á kvikmyndagerð heims-
hornanna á milli. M.a. rakst hún til
Hollywood.
Nýbylgjan fæddist í sérrstæðu and-
rúmslofti sem skapaðist á ritstjórn
franska kvikmyndaritsins Cahiers du
cinéma. Þar voru samankomnir fjöl-
margir frábærir gagnrýnendur, ungir
menn sem vildu breyta kvikmynda-
heiminum að sínum hætti og höfðu rit-
stjórana með sér. Þessi ofurmennahóp-
ur taldi auk þeirra Godards og Truffaut,
snillingana Éric Rohmer, Claude Cha-
brol, Jacques Rivette, Alain Resnais,
Agnès Varda og Jacques Demy. Einn af
öðrum yfirgáfu þeir tímaritið og hösl-
uðu sér völl og virðingu sem leikstjórar
og handritshöfundar (auteur-kenn-
ingin, sem snýst um að leikstjórinn sé
„höfundur“ – auteur – verka sinna), og
urðu með umtöluðustu og frjóustu
kvikmyndagerðarmönnum heims á
tímabili.
Nýbylgjumenn sóttu hugmyndir sínar
vítt og breitt, allt frá A- og B-myndum
Hollywood til ítölsku nýraunsæisstefn-
unnar. Þeir afneituðu viðteknum
reglum og kvikmyndahefðum samtím-
ans, en komu með ferska vinda sem
gustuðu um verkin þeirra. Tökuvél-
arnar (oft handheldar), voru á sífelldu
iði og sjónarhornin framandi. Annað
einkenni þeirra margra var flakk í tíma,
fram og til baka samkvæmt þörfum og
duttlungum kvikmyndagerðarmanns-
ins. Að hluta til var þetta uppsteytur
ungra manna gegn viðteknum, drag-
fornum hefðum í listgreininni, end-
urnýjunar var þörf í aðferðum og efn-
istökum.
Í dag væri endastöð þessara verka
einkum kvikmyndahátíðir og -dagar,
sem tæplega þekktust i den utan Fjala-
kattarins. Einkanlega á 7. áratugnum
var umtalsverður hluti kvikmynda-
framboðsins í borginni ættaður frá
meginlandinu og því fer fjarri að
franska nýbylgjan hafi verið einskorðuð
við Fjörðinn. Verk Chabrols voru t.d.
sýnd í miklu magni í Hafnarbíói; La
peau deuce, L’argent depoche (1976),
L’histoire d’Adèle H. (1975), La nuit
américaine (1973), Une belle fille
comme moi (1972), Les deux Anglaises
et le continent(1971), Domicile conjugal
(1970), L’enfant sauvage (1970), La sir-
ène du Mississipi (1969) og síðast en
ekki síst Baisers volés (1968), sá þessi
Truffaut-aðdáandi vítt og breitt um
borgina. Svipaða sögu var að segja af
verkum Godards, furðu mörg verka
hans, líkt og Les Carabiniers, Pierrot le
fou, Week-End, Tout va bien, La Chi-
noise og Sympathy for the Devil, allar
stóðu þær bíófíklum til boða og gott
betur. Sýningar verka annarra meistara
nýbylgjunnar voru minna áberandi.
Úr hinni byltingarkenndu À bout de souffle eftir Jean Luc Godard.
Franska nýbylgjan
sígur á sextugsaldurinn
Mikið hefur verið rætt
og ritað um þessa
frösnku nýbylgjuna,
sem stóð fram eftir 7.
áratugnum, en átti eftir
að setja mark sitt sem
stendur enn, á kvik-
myndagerð heimshorn-
anna á milli.
Sæbjörn Valdimarsson saebjorn@heimsnet.is
U
ndanfarna áratugi hefur fjöldi íslenskra
skemmtikrafta bæst í hópinn. Meginvett-
vangur nýrrar spaugarakynslóðar hefur ver-
ið sjónvarpsstöðvarnar, auk kvikmynda- og
leikhúshlutverka á stangli. Í fátæklegri flóru íslensks
efnis í sjónvarpi, sem einkennist af undarlegu vanmati
þeirra sem þar stjórna á efninu (sem flestar vikur trónir
á toppnum, þá það býðst), hafa íslensku gleðigjafarmir
glatt langeyg (og oft lítilþæg) hjörtu landsmanna með
hverri gamanþáttaröðinni á eftir annarri; Heilsubælið,
Spaugstofan, Fóstbræður, Stelpurnar og núna síðustu
árin hafa „vaktirnar“ slegið eftirminnilega í gegn. Aðal-
sprautan í þeim og mörgum öðrum er Jón Gnarr, gam-
anleikari og trúður af guðs náð, maður sem ég hef oft
talið með þeim fyndnari á landi hér.
Jón Gnarr hefur sannað sig í mýgrút hlutverka í út-
varpi, síðan á sviði, á skjánum og nú síðast í metaðsókn-
armyndinni Bjarnfreðarson. Sem kunnugt er dregur hún
nafn sitt af leiðindapúkanum, vaktstjóraflóninu í þátt-
unum Næturvaktinni, Dagvaktinni og Fangavaktinni. Í
þeim öllum var Jón Gnarr innsti koppur í búri, dró
vagninn í aðalhlutverkinu og var einn textahöfundanna.
„Íslands óhamingju verður allt að vopni“ sannast enn
eina ferðina þegar heldur tvíræður brandari varð að
veruleika hjá spaugaranum títtnefnda. Gleðigjafinn
læddi því nefnilega út úr sér í miðjum hrunadansi lands
og þjóðar á síðustu misserum, að hann ætlaði að blanda
sér í borgarmálin í sinni ástkæru höfuðborg og stefndi
ótrauður á borgarstjórastólinn.
„Góður þessi“ voru almennu viðbrögðin við kátlegum
yfirlýsingum skemmtikraftsins, sem lagði upp með fátt
annað á sinni stefnuskrá en að hann ætlaði að fá undir
sig eðalvagn til að geta rúntað um ríki sitt að kosn-
ingasigri loknum, með einkabílstjóra undir stýri.
Yfirlýsinguna tóku fæstir alvarlega enda hljómaði hún
eins og beint úr kollinum á „vakta“-höfundum; eitt-
hvað bitastætt yrði á skjánum á komandi löngum og
ströngum vetri, sem vonandi fengi mann til að gleyma
skuldasúpunni, bankaræningjunum, útrásarvíking-
unum, forsetayfirlýsingunum, óðagengisfellingum og
-verðbólgu með síhækkandi vöruverði, auk iðrakveisu
náttúrunnar með tilheyrandi gjósku, landspjöllum, bú-
sifjum og túristaflótta.
Í sama mund og gosið var í rénun og krónuvesaling-
urinn tók upp á því að braggast örlítið, semsagt jákvæð
teikn á lofti, kom enn eitt reiðarslagið yfir þjóð sem var
orðin lúbarin eins og harðfiskur á hestasteini: Höf-
uðborgarbúar, einkum af vinstrivængnum, langþreyttir
á hörmungum af manna völdum, ákváðu að gefa Jóni
Gnarr og Besta flokknum hans byr undir báða vængi á
kosningadaginn. Enginn hafði heyrt minnst á stefnuskrá
né framtíðarplön úr þessum óvænta afkima borgarmál-
anna, aðra en limósínudraumana og annað ámóta vit-
urlegt sem fæstir lögðu eyrun við.
En aldrei þessu vant var Jón Gnarr ekki að djóka og
enn riðu yfir oss áföllin. Allt virðist á hraðferð úr ösk-
unni í eldinn. „Hvað tekur nú við“ spyr hin hnípna þjóð
í milljónasta skipti síðustu misserin. „Höfum við nú
engan Jón Gnarr til að stytta okkur stundir næstu fjögur
árin? Almáttugur minn.“ Það fyrsta sem borg-
arstjóraefnið gerði var að gera einn ábúðarfyllsta mann í
borgarpólitíkinni að sínum fylgisveini og andlegum föð-
ur í völundarhúsi borgarmálanna (sem var rökrétt því
Dagur B. reyndist afkastamesti stuðningsmaður Besta
flokksins þegar rýnt er í tölur um hvaðan meg-
instraumur kjósenda Besta flokksins kemur). Nú er að
bíða, biðja og vona að Jón Gnarr og hans meðreið-
arsveinar breyti ekki hlátri í grát, farsa í aulabrandara.
saebjorn@heimsnet.is
Bjarnfreðarson á borgarstjóravaktinni
Höfum við nú engan Jón Gnarr til að stytta okkur stundir
næstu fjögur árin?
Morgunblaðið/Eggert
Kvikmyndir