SunnudagsMogginn - 20.06.2010, Blaðsíða 17

20. júní 2010 17
„Já, og svo er þetta danskt í ofanálag.““
Hann segir að sennilega megi rekja
hluta þróunarinnar til slíkra viðhorfa –
að fólk hafi skammast sín fyrir söguna
og viljað losa sig með áþreifanlegum
hætti við fortíðina. „Þetta er hluti af
ákveðinni þjóðernishyggju sem gengur
út á að sanna sig sem fullvalda þjóð.
Kannski var ætlunin að kynna nýja Ís-
land til sögunnar með skipulaginu frá
1962. Það hefur líka alltaf verið hluti af
þjóðernishyggjunni hér að tala niður allt
sem viðkemur Dönum og tímanum fyrir
sjálfstæðið. Allt fyrir 1944 þótti bara öm-
urlegt og timburhúsin voru minnismerki
um fátækt. Skipti þá engu þótt til væru
timburhús eins og Fríkirkjuvegur 11 sem
voru síður en svo byggð af vanefnum.“
Þarna blundar einnig minnimátt-
arkenndin sem Snorri segir eiga sér
djúpstæðar rætur. „Pabbi bjó í gömlum
steinbæ, Oddgeirsbæ á Framnesvegi, og
ég var þar töluvert sem krakki en það
urðu miklar deilur þegar átti að rífa
hann. Þarna voru margir myndlist-
armenn og alltaf mikið líf og fjör. Kom-
andi úr vel byggða fúnkishúsinu á Sól-
vallagötu fannst mér Oddgeirsbær alger
ævintýraheimur með sínum hnausþykku
steinhlöðnu veggjum og lífinu sem í
honum var. Ég hef síðar heyrt að
Gvendur Jaki hafi lýst því yfir að það
væru takmörk fyrir því hvað mætti friða.
Þetta hús væri allra síðasta sort og yrði
bara að fara enda ekkert nema leigu-
hjallur sem væri smánarblettur á borg-
inni. Þetta var hreinræktuð minnimátt-
arkennd því þetta var stórt og fínt hús.
Þetta gildismat var líka í gangi í Bret-
landi þar sem menn tóku sig til í Birm-
ingham og Liverpool og gengu á verka-
mannaraðhús, sem voru rifin í stórum
stíl í kring um 1950 og 1960. Í staðinn
voru byggðir háir íbúðaturnar sem síðan
urðu einhverjar félagsmálagildrur. Þar
sneru menn frá þessu upp úr 1984 og
fóru frekar í að gera upp gamlar húsa-
raðir og uppfæra lagnir og annað sem
þurfti að bæta. Þar þykja slík endurnýj-
unarverkefni á vegum borgarinnar hafa
tekist mun betur en niðurrifsstefnan og
verið farsælli leið til þess að bæta borg-
armyndina.“
Slík endurbótastefna er þegar komin
af stað, t.a.m. með átaksverkefninu Völ-
undarverki, sem er á vegum Reykjavík-
urborgar en Snorri á sæti í stjórn verk-
efnisins. „Þar er einmitt leitað í arfinn,“
segir hann. „Verkefnið er sett í gang að
sænskri fyrirmynd til að vinna á móti
áhrifum kreppunnar. Í raun eru þetta
ekki dýrar fjárfestingar en þær hafa hins
vegar mikinn virðisauka í för með sér,
ekki bara með því að draga úr atvinnu-
leysi heldur líka með því að bæta þekk-
ingu og menntun hjá fagfólki eins og
smiðum og arkitektum.“ Sú þekking
muni svo nýtast, ekki síst þar sem meiri
áhersla verði á viðhaldsverkefnum í
framtíðinni. „Þannig að það er jarðvegur
fyrir þetta og þá skiptir máli að hafa
handverksþekkinguna.“
Meðal fyrstu verka Völundarverks eru
einmitt þekkt hús í miðbænum, Lauga-
vegur 4-6, sem til stóð að rífa. Snorri er
ekki í vafa um að þegar þau hús verða
tilbúin muni það opna augu fólks fyrir
þeim möguleikum sem liggja í gömlu
„fúaspýtunum“. „Þar var gert ráð fyrir
miklu niðurrifi og nýbyggingum sem
ekki verður farið í núna. Í staðinn munu
okkur birtast tveir af þeim litlu ljótu
andarungum sem eru um alla miðborg-
ina.“
Snorri ræðir það sem hann kallar „grenjavæðingu“ borgarinnar í bók sinni en nokkuð hefur verið um að hús sem verktakar hafa í hyggju að rífa séu látin standa auð og hiti og rafmagn tekið af
þeim. Þetta hús við Skólavörðustíg var alltaf í góðu standi þar til einhver sá matarholu í lóðinni. Deiliskipulag heimilar ekki niðurrif þess.
Hverfisgata 32b var rifin á aldarafmæli sínu árið 2007 ásamt Bergsbæ frá 1894 og fleiri húsum.
Skipulag Reykjavíkur snýr ekki síst að
hlutverki hennar sem ferðamannaborg.
„Túristarnir eru efnahagsstærð sem eldri
skipulög, s.s. frá 1962 og 1986, gerðu
aldrei ráð fyrir,“ segir Snorri. „Nýlega var
Ísland fært niður á lista National Geo-
graphy yfir eyjar sem væri áhugavert að
heimsækja. Á sama tíma voru Færeyjar
færðar upp. Ástæðan fyrir því var þessi
dálítið stórkarlalega framkvæmdagleði
sem hefur verið hér undanfarin ár en í
Færeyjum hefur verið hugsað vel um
byggingararfinn. Arkitektúrinn þar er tal-
inn aðlaðandi, ekki bara vegna eldri húsa
heldur er mjög athyglisvert hvernig nýtt og
gamalt fléttast saman í Þórshöfn. Það er
ákveðin virðing fyrir því gamla – það eru
notaðar grjóthleðslur og torfþök þó að
form húsa sé nýstárlegt. Á sama tíma og
við ákveðum að rífa miðborgina hér 1962
ákveða þeir að friða Tinganes í Þórshöfn.
Það var farið í sitt hvora áttina þar og
hér.“ Hann bætir því við að sennilega hafi
einhver innbyggð minnimáttarkennd
Reykvíkinga sín áhrif. „Við tölum alltaf um
New York – London – Reykjavík, á meðan
veruleikinn er kannski miklu frekar Kúlú-
súkk – Þórshöfn – Reykjavík.“
En ferðamenn eru sennilega ekki
komnir til Reykjavíkur til að upplifa New
York og það endurspeglast í frásögn
ítalska rithöfundarins Nicola Lecca af því
að koma til íslensku höfuðborgarinnar í
fyrsta sinn. Honum hafði verið sagt að
hótelið sem hann dvaldist á væri í mið-
bænun en það var við Borgartún og þegar
hann gekk upp á Laugaveg minnti versl-
unargatan hann helst á Moskvu. Hann
tók borgina ekki í sátt fyrr en hann upp-
götvaði timburhúsin í miðbænum. Síðan
hefur hann komið aftur og aftur. Viðtal
Morgunblaðsins við Lecca er rifjað upp í
bók Snorra.
Gömlu verbúðirnar við Geirsgötu þar
sem hefur sprottið upp lista- og veitinga-
húsamenning á hafnarbakkanum eru gott
dæmi um hvernig hægt er að nýta hús,
sem áður þóttu varla tæk til neins nema
niðurrifs. Það iðandi mannlíf sem þar
blómstrar er nú þegar farið að hafa að-
dráttarafl fyrir ferðamennina. „Maður get-
ur spurt sig af hverju túristarnir heillast af
þessu,“ segir Snorri. „Það er ekki eins og
þeir séu einhverjar geimverur – þetta eru
líka staðir sem okkur finnst skemmtilegir.
Þegar við búum til borg sem er þess virði
að heimsækja hljótum við sjálf að njóta
góðs af því í leiðinni. Þær borgir, t.d. í Evr-
ópu, sem gerðar voru upp eftir stríðið
hafa náð að blómstra og draga til sín fólk
og fjárfestingar. Borgir sem hins vegar
voru gerðar upp í kringum 1960 með
hraðbrautum og niðurrifi eru í verri mál-
um. Við getum sagt að Reykjavík hafi
sloppið fyrir horn því þó að mikið hafi ver-
ið rifið er enn töluvert samhengi í bænum
og hann hefur upp á heilmikið að bjóða.
Það þarf bara að draga það fram.“
Á sama tíma og við ákveðum að rífa miðborgina hér árið 1962 ákveða Færeyingar að friða
Tinganes í Þórshöfn. Fyrir vikið eru eyjarnar taldar eftirsóttari en ella fyrir ferðamenn.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ferðamenn ekki geimverur