Skólablaðið - 01.11.1987, Qupperneq 40

AF JOJK-
SLÓÐLM
Spjallað vid Rauni Magga Lukkarí um samískar bókmenntir
Ei ekki stutt síðan samískai bók-
menntir urðu til?
Jú, í rauninni. Þaö hefur komið
meira út á samísku síðustu tíu árin
heldur en alveg frá upphafi og
ffam til 1975. Svo að þótt fyrsta bók-
in á samísku hafi komið út á önd-
verðri 17. öld, má segja að bók-
menntirnar sem slíkar hafi ekki
komið til sögunnar fyrr en á þessari
öld. Samar hafa bara ekki mátt vera
að því að sinna bókmenntum fyrr
en núna — þeir hafa verið of upp-
teknir við að berjast fyrir réttindum
sínum og sjálfstæði á öðrum svið-
um. — Persónulega finnst mér að
þessi barátta hafi að sumu leyti
bitnað á konunum. Menn reyndu
náttúrulega að finna samísk sér-
kenni, eitthvað sem aðskildi þá frá
finnskri og sænskri og norskri
menningu. Og fyrir bragðið var allt
gamalt hafið til skýjanna. En meðan
karlarnir gátu þrátt fyrir það keypt
sér vélsleða og snjóbíla, urðu kon-
urnar að sitja heima og sauma á ná-
kvæmlega sama hátt og í gamla
daga.
En hafið þið ekki einhverja óbók-
festa sagnahefð að leita í, svipað og
Finnar hafa Kalevala?
Jú, eitthvað er nú um slíkt, bæði í
óbundnu og bundnu máli, en það
er ekki eins vel varðveitt og rann-
sakað og það ætti að vera. — En
vel á minnst, er ekki Kalevala ein-
mitt að hluta fenginn frá samískum
kvæðaþulum? Það eru til heimildir
um að þegar vantaði efni í bálkinn,
hafi verið hóað í mann frá Sama-
landi, — Annars er til alveg sér-
samískt fyrirbæri, jojkið. Sumir
fræðimenn telja það elstu alþýðu-
tónlist í Evrópu. Oftast eru vísur eða
ljóð sett við það, en þó þarf ekki
svo að vera. Hér áður fyrr hafði
jojkið m. a. trúarlegan tilgang. Kon-
urnar í ættbálknum jojkuðu og þá
átti töframaðurinn að svífa, o. s. frv.
Þess vegna reyndu kristnir trúboð-
að að útrýma jojkinu og ofsóttu þá,
sem dirfðust að jojka, — en sem
betur fer hefur það lifað af fram á
þennan dag. Nú til dags eru jojkar-
arnir að vísu orðnir hálfgerðir þjóð-
lagasöngvarar á evrópska vísu,
ferðast um með gítarinn sinn, á
meðan hinni upphaflegu, hefð-
bundnu list hnignar sífellt.
En hvaða áhrif hefur þessi hefð á
nútímabókmenntirnar? Eru þær
ekki þara hluti af samevrópskri
bókmenn tahefð ?
Alls ekki, það er ýmislegt sem sér-
kennir þær og aðgreinir frá bók-
menntum annarra þjóða. Samar eru
t. d. ekki vanir að segja neitt bein-
um orðum eða hreint út. Þeir tala í
kringum hlutina, eins og Kínverjar.
Forsendurnar eru bara yfirhöfuð
aðrar. Við höfum hreinreksturinn
og náttúruna, og hirðingjahugsun-
arhátturinn lifir enn góðu lífi. Þjóð-
trúin, þjóðsögurnar og goðsagnirn-
ar eru líka allt öðruvísi en hjá öðr-
um Evrópubúum. Svo að þrátt fyrir
öll utanaðkomandi áhrif eru sam-
ískar nútímabókmenntir mjög sér-
stæðar.
Nú skulum við tala ögn um sjálfa
þig. Hvernig viltu lýsa þér sem
skáldi?
Ég er raunsæ, í það minnsta miðað
við þann anda sem nú ríkir í sam-
ískum bókmenntum. Að því leyti er
ég kannski svolítið sérstæð. Ég er
líka á vissan hátt kvenréttindakona
og yrki um raunverulegt, daglegt
líf samískra kvenna. Þar er ég
máski brautryðjandi. Aðrir hafa yf-
irleitt gleypt í heilu lagi hina hefð-
bundnu, samísku hugmynd um
Um leið og ég heyri minnst ó menningu, dreg ég upp skammbyssuna míno.
— Hermonn Göring
40