Skólablaðið - 01.11.1987, Qupperneq 60

Fyrir Ball var þetta enginn leikur,
heldur rammasta alvara. Sama gilti
um Hanoverbúann Kurt Schwitters,
annað „hljóðskáld", en hann gerði
einnig stórmerkar klippimyndir
(collage). Ólíkt flestum öðrum
dadaistum leit Schwitters á klippi-
myndina sem fullgilt listform frem-
ur en mótmælatæki gegn hefðinni.
Hin tegund dadaista einbeitti sér
að því að rífa niður hefðir og hæð-
ast að þeim. Meðal þessara manna
voru Tristan Tzara og Francis Pica-
bia. þeir litu ekki á sig sem lista-
menn; eins og Picabia sagði: „Hin
sönnu listaverk nútímans eru ekki
eftir listamenn, heldur menn'1.
Frumverkefnið var því ekki að
skapa eitthvað djúpstætt eða upp-
ljómandi, heldur miklu fremur að
eyðileggja blekkingaheim og fals-
hugmyndir listamannsins. Tzara
samdi og flutti ljóð, fann m. a. upp
„jafnhliðaljóðið", þar sem mismun-
andi textar á mörgum málum eru
lesnir upp allir í senn; en einnig
skrifaði hann feiknin öll af stefnu-
skrám þar sem hann kvað dadaista
vera andvíga öllu, ekki síst stefnu-
skrám og dadaisma. Picabia var
hms vegar mjög hæfileikaríkur
myndlistarmaður, sem engan stíl
hafði nema háðið og uppreisnar-
hneigðina. Þrátt fyrir þennan ann-
marka tókst honum að skapa nokk-
ur varanleg og minnisverð listaverk
— þá væntanlega sem maður frem-
ur en listamaður eða „and-listamað-
ur".
Dadaismi dó þegar fólk hætti að
hneykslast á honum. Hann náði
hápunkti í mars 1920, þegar París-
arbúar köstuðu eggjum og nauta-
kjöti í ósvífna dadaista; eftir það fór
honum sífellt hnignandi, uns hann
leystist upp í mnbyrðis deilum þar
sem helstu andstæðingarnir voru
Tzara og André Breton, en hinn
síðarnefndi stofnaði seinna súrreal-
ismann.
III.
Max Emst, Fíllinn Celebea 1921. Olia á striga, 124 x 107 cm. Emst var Kölnarbúi, mennt-
aðnr heimspeldngur, sjálilærður listamaður. Hann var góður vinur Bretons, og gerðist
síðar súrrealisti. Þessi mynd er enda örUtið súrrealisk i anda, kannsld fyrir áhrif frá de
Chiríco.
Tilraunir dadaistanna með „háv-
aðalist", jafnhliðaljóð, klippimyndir
60
ég hefði betur orðið hvítur blettur I lokinu en svartur blettur ó þjóðfélaginu.
— Pétur Magnússon.