SunnudagsMogginn - 27.03.2011, Qupperneq 30

30 27. mars 2011
Þ
að ríkir pólitísk kreppa á Íslandi.
Hún er fólgin í því að ríkis-
stjórnin er lömuð vegna ágrein-
ings á milli stjórnarflokkanna
og innri ágreinings í VG. Þar af leiðandi
gerist ekkert, sem máli skiptir í uppbygg-
ingu eftir hrun. En þessi pólitíska kreppa
er víðtækari en svo, að hún nái bara til
stjórnarflokkanna. Hún nær til allra
stjórnmálaflokka og hreyfinga.
Einn þáttur hennar er sá, að kynslóðin,
sem átti að taka við Íslandi á fyrstu árum
nýrrar aldar, kynslóðin sem fæddist á
Viðreisnarárunum, varð fyrir alvarlegum
áföllum í hruninu, hvort sem hún var
starfandi á vettvangi viðskipta eða stjórn-
mála. Þetta er bezt menntaða kynslóð Ís-
lendinga, alla vega betur menntuð en þeir
sem á undan henni fóru. Áföllin sem hún
varð fyrir voru af margvíslegum toga. En í
grundvallaratriðum má segja, að vandinn
sé sá, að vegna tengsla við og aðildar að
þeirri atburðarás sem leiddi til hrunsins
hafi þessi kynslóð misst trúverðugleika.
Það gerðu margir fleiri en vegna þess, að
þarna var á ferð fólk sem var að taka við
forystu í málefnum lands og þjóðar vega
þau áföll sem þetta unga fólk varð fyrir
þyngra en hjá öðrum.
Í því felst ekki að þau hafi verið dæmd
úr leik til frambúðar en þau þurfa tíma til
að ná áttum.
Þessi vandi kemur til viðbótar tilvistar-
kreppu stjórnmálaflokkanna, sem að var
vikið á þessum vettvangi sl. laugardag og
hefur leitt til þess að þeir eru ekki lengur
vettvangur skoðanaskipta og stefnu-
mörkunar heldur tæki valdahópa til þess
að hafa áhrif.
Stjórnmálaflokkar verða til í kringum
málefni og þeir flokkar sem hér starfa
urðu fyrst og fremst til á grundvelli þeirra
viðhorfa sem uppi voru fram eftir 20. öld-
inni. Nú eru þau að baki í þeim skilningi
sem þá átti við, hvort sem um var að ræða
sósíalisma og kapítalisma, átökin í kalda
stríðinu eða á milli verkalýðshreyfingar og
vinnuveitenda.
Þegar horft er til vandamála og við-
fangsefna 21. aldarinnar standa fyrrum
pólitískir andstæðingar frammi fyrir því,
að þeir eiga málefnalega samleið á mörg-
um sviðum. Þáttur í því að leysa þá póli-
tísku kreppu, sem að var vikið hér að
framan er að þora að viðurkenna þann
veruleika. Svo að ég taki persónulegt
dæmi höfum við Ragnar Arnalds, fyrrum
formaður Alþýðubandalagsins og ráð-
herra þess flokks á sinni tíð, deilt hart um
pólitík frá því að við kynntumst ellefu ára
gamlir, en eigum nú málefnalega samleið í
afstöðu til aðildar Íslands að Evrópusam-
bandinu (og vafalaust í fleiri málum).
Fjölmörg dæmi af þessu tagi má nefna þar
sem pólitískir andstæðingar fyrri ára ættu
að eiga auðvelt með að starfa saman að
lausn vandamála líðandi stundar.
Og þá vaknar sú stóra spurning, hvort
núverandi flokkakerfi endurspeglar með
réttum hætti mismunandi viðhorf fólks til
viðfangsefna samtímans. Eða er tilvist-
arvandi flokkanna kannski að einhverju
leyti fólginn í því að þeir geri það ekki?
Alla vega ætti að vera ljóst að sá hug-
myndafræðilegi ágreiningur, sem var til
staðar á sínum tíma milli sósíalista og
borgaralegra afla, ætti ekki að koma í veg
fyrir samstarf flokka og einstaklinga nú
við gjörbreyttar aðstæður.
Sú pólitíska kreppa sem að var vikið í
upphafi mun leiða til kosninga fyrr en síð-
ar og þá er mikilvægt að flokkarnir verði
tilbúnir í þær kosningar og til að takast á
við verkefnin í kjölfar þeirra. Hvernig
gera þeir það?
Þeir sem nú ráða ferðinni í flokkunum
mega ekki falla í þá gryfju að reyna að
halda í eigin stöðu með því t.d. að reyna
að forðast prófkjör við val á frambjóð-
endum. En prófkjörin voru orðin eins
konar pólitískt afstyrmi, þegar pening-
arnir höfðu völdin á Íslandi. Nú geta
frambjóðendur ekki gengið í botnlausa
sjóði og það er gott. En jafnframt er
spurning, hvort ekki á að útfæra próf-
kjörin á nýjan hátt. Í stað þess að kjós-
endur verði að koma á kjörstað fari kosn-
ingin fram með rafrænum hætti. Nú
stendur yfir kosning til stjórnar Verzl-
unarmannafélags Reykjavíkur með þeim
hætti og verður fróðlegt að sjá hvernig til
tekst.
Í annan stað þurfa flokkarnir hver um
sig að ræða innri vandamál sín. Einn við-
mælandi minn, sem þekkir betur til ís-
lenzkra stjórnmála en flestir aðrir síðustu
áratugi, lýsti flokkunum í samtali fyrir
nokkrum dögum eins og tómum kössum.
Á þeim væru merkimiðar en ekkert inni-
hald. Það er of mikið til í þessari lýsingu.
Flokkarnir sýna viðleitni til þess að tak-
ast á við innri vandamál sín. Á vettvangi
Sjálfstæðisflokksins er starfandi svonefnd
Framtíðarnefnd undir forystu Kristjáns
Þórs Júlíussonar, alþingismanns, sem hef-
ur það verkefni að vísa flokknum leiðina
til nýrrar framtíðar. Samfylkingin efndi til
uppgjörs við sjálfa sig en hún er ekki enn
búin að gera upp við sig hver hún er. Hún
er að vísu flokkur sem vill að Ísland gangi í
Evrópusambandið en það er líklega það
eina, sem sameinar fólkið í þeim flokki.
Að öðru leyti virðist hún vera bandalag
fólks sem vill njóta góðs af því að vera við
völd. Framsóknarflokkurinn er að byrja
að ná áttum. Vinstri grænir eru enn að
takast á um það sín í milli hvernig þeir eigi
að samræma það tvennt að vera við völd
og halda í prinsippin.
Stjórnmálaflokkar eru lykilstofnanir í
lýðræðisríki. Annaðhvort verða þeir að ná
tökum á eigin vandamálum eða nýir
flokkar að verða til sem endurspegla betur
skoðanamun í samfélaginu á nýrri öld.
Á hvorn veginn sem það verður gert er
endurnýjun stjórnmálamenningarinnar,
sem þau Lilja Mósesdóttir og Atli Gíslason
tala um, forsendan fyrir því að þjóðin nái
tökum á uppbyggingunni eftir hrun.
Pólitísk kreppa - ný stjórnmálamenning
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
Þ
að var á þessum degi fyrir sextán árum sem
nýjasta sólóplata bandaríska rapptónlistar-
mannsins Tupacs Shakurs, Me Against the
World, smellti sér rakleiðis á topp Billboard
200-listans vestra. Það sætti svo sem ekki miklum tíð-
indum í ljósi vinsælda listamannsins, hitt var merkilegra
að Tupac varð um leið fyrsti tukthúslimurinn til að eiga
söluhæstu plötuna í Bandaríkjunum, en hann sat inni á
þessum tíma fyrir kynferðisbrot. Platan sat í makindum
sínum á toppi listans í fimm vikur og seldist í 240 þús-
und eintökum fyrstu vikuna eftir að hún kom út sem var
besti árangur rapptónlistarmanns á þeim tíma.
Tupac var dæmdur til eins og hálfs til fjögurra og hálfs
árs fangavistar í nóvember 1994 eftir að hafa verið fund-
inn sekur um að hafa í félagi við fleiri menn beitt konu
grófu kynferðislegu ofbeldi á hótelherbergi réttu ári áð-
ur. Konan bar fyrir dómi að Tupac hefði misboðið sér
kynferðislega og síðan hvatt tvo félaga sína til að gera
slíkt hið sama. Rapparinn vísaði ásökunum konunnar á
bug. Hann viðurkenndi að hún hefði gælt við sig munn-
lega á dansgólfi diskóteks skömmu áður og þau í kjölfar-
ið sængað saman í góðu á hótelherbergi hans.
Það var eftir aðra heimsókn á hótelherbergið sem
konan kærði Tupac og félaga hans. Tupac bar því við að
honum hefði runnið í brjóst skömmu eftir að konuna
bar að garði en vaknað við ásakanir hennar og hótanir
um að kæra þá félaga til lögreglu. Dómarinn féllst ekki á
málsvörn rapparans og lýsti glæpnum sem „grófu of-
beldisverki gegn bjargarlausri konu“.
Athygli vakti að Tupac renndi sér inn gólfið í dóm-
salnum í hjólastól. Skýringin var sú að kvöldið áður var
hann skotinn fimm sinnum af grímuklæddum mönnum
í anddyri hljóðvers í New York, meðal annars tvívegis í
höfuðið. Honum var komið rakleiðis undir læknis-
hendur og reyndust sárin minniháttar, alltént skráði
hann sig út af spítalanum gegn læknisráði þremur
klukkustundum eftir aðgerð.
Las Machiavelli spjaldanna á milli
Tupac hóf afplánun dómsins um miðjan febrúar 1995 en
áður en að því kom hafði hann varið öllum sínum kröft-
um í gerð þriðju sólóplötu sinnar, Me Against the
World. Margir eru á því að platan sé sú besta sem Tupac
Shakur gerði og þakka það naflaskoðuninni sem hófst
með fangelsisdómnum. Meðan á afplánuninni stóð mun
Tupac meðal annars hafa sökkt sér niður í verk stjórn-
spekingsins Niccolos Machiavellis. Hann var mikill
lestrarhestur, átti gríðarlegt bókasafn og hélt upp á höf-
unda á borð við William Shakespeare, Kurt Vonnegut og
Mikhaíl Bakunin. Platan fékk feikigóða dóma og þykir
hafa elst vel. Gjarnan er sagt að hún sé ein áhrifamesta
hip-hop-plata sem gerð hefur verið um dagana. Hún
var tilnefnd til tvennra Grammy-verðlauna.
Tupac sat í ellefu mánuði í grjótinu. Þá fékk hann
reynslulausn fyrir tilstuðlan Suge Knights, stjórnarfor-
manns Death Row Records, sem reiddi fram 1,4 milljóna
dala tryggingagjald. Í staðinn skuldbatt Tupac sig til að
gefa út þrjár næstu plötur sínar undir merkjum útgáf-
unnar. Tvær næstu plötur komu út árið 1996, All Eyez
on Me og The Don Killuminati: The 7 Day Theory sem
Tupac gaf út undir dulnefninu Makaveli. Þær rokseldust
og fóru báðar á topp Billboard 200-listans vestra.
Fleiri urðu plöturnar ekki, en Tupac Shakur var skot-
inn í bíl sínum í Las Vegas að kvöldi 7. september 1996.
Ókunnugur bíll renndi upp að hlið hans og hóf skothríð.
Tupac særðist á brjósti, mjöðm, hægri hönd og hægra
læri og var fluttur með hraði á spítala, þar sem hann lést
níu dögum síðar af sárum sínum. Morðinginn hefur
aldrei fundist. Tupac var 25 ára.
Vinsældir Tupacs hafa haldist fram á þennan dag og
hefur hann selt meira en 75 milljónir platna.
orri@mbl.is
Tukthús-
limur á
toppnum
Umslag plötunnar vinsælu, My Against the World.
’
Konan bar fyrir dómi að Tupac
hefði misboðið sér kynferð-
islega og síðan hvatt tvo félaga
sína til að gera slíkt hið sama.
Tupac Shakur þótti frjósamur í list sinni á stuttri ævi.
AP
Á þessum degi
27. mars 1995