SunnudagsMogginn - 27.03.2011, Qupperneq 32

32 27. mars 2011
P
ortúgal færist sífellt nær hinni efnahags-
legu bjargbrún. Segja má að landið hangi
þegar á bjargbrúninni og þeir sem fylgjast
með keppni í skólahreysti vita að í þeirri
stöðu segir þreytan fljótt til sín. Portúgal verður því
væntanlega senn þriðja landið sem mun fórna efna-
hagslegu sjálfsforræði sínu fyrir lán frá ESB og AGS.
Grikkjum er sagt að selja nú þegar ríkiseignir í
stórum stíl til að greiða útistandandi skuldir. Þeim
er sjálfsagt nauðugur einn kostur, en ekki er hann
góður, því markaðsskilyrði og hin sérstaka staða
Grikklands verður til þess að brunaútsala er senni-
lega of jákvætt heiti yfir þær nauðungaraðgerðir.
Hætt er við því að fjárhagslega bústnir kaupendur
frá þeim evrulöndum sem setja Grikkjum nú skil-
yrði bíði með svala lófa og græðgisglampa í augum.
Vitrir menn gáfu ráð
Fréttamenn og pistlahöfundar hafa á undanförnum
misserum sagt frá því sem uppljóstrun væri að
bankastjóri Englandsbanka og sænska seðlabank-
ans hafi vorið 2008 ráðlagt íslenskum yfirvöldum
að minnka íslenska bankakerfið. Og því er síðan
bætt við í hneykslunartón að eftir því hafi ekki ver-
ið farið. Svo vinsamlegar sem slíkar ábendingar
voru vísast þá blasti háreist alþjóðleg lánastífla
þegar við öllum sjáandi mönnum og engar eignir
voru eins illseljanlegar og fjármálalegar þegar þarna
var komið sögu. Sala við þær aðstæður hefði rústað
eiginfjárstöðu bankanna eins og hún var þá kynnt,
en síðar kom á daginn að hún var ekki einu sinni
sem sýndist og undir var skrifað og staðfest af að-
ilum sem átti að mega treysta og þáðu ómældar
fjárhæðir fyrir verk sín.
Misseri áður hafði stærsti íslenski viðskiptabank-
inn ætlað sér að bæta við sig stórum banka. Seðla-
bankinn hafði í raun forgöngu um að það væri
stöðvað, þótt segja megi að það hafi ekki verið hans
hlutverk. Ef þau kaup hefðu gengið í gegn hefði
gjaldþrot bankakerfisins færst framar á árið 2008
og sjálfsagt er hægt að rökræða hvort það hefði ver-
ið gott eða vont. En auðvitað vildu allir gera sitt til
að fresta hruni, m.a. í þeirri veiku von að fjár-
málakreppan linaðist eða leystist eins og for-
ystumenn í hinu alþjóðlega fjármálakerfi virtust þá
trúa á að myndi gerast.
Gæðin tóku á sig myndir
Þegar íslenska bankakerfið var komið í þrot minntu
tvær norrænar vinaþjóðir á gæðakonuna góðu er
þær hirtu af Íslendingum eignir með góðum
ávinningi og notfærðu sér þannig neyðarstöðu
þeirra. Slíkt þýðir ekki að súta en það er einnig
óþarfi að gleyma því. Engir komu þó eins illa
fram við okkur og Bretar. Beiting hryðjuverka-
laga hefði þótt ósvífin og óþörf yfirgangsaðgerð
þótt hættuleg óvina- og ógnarþjóð ætti í hlut. En
að ganga eins og gert var að fámennri bandalags-
þjóð sem hafði sem slík ekkert gert á hlut Breta
var einstakt óhæfuverk. Íslenska þjóðin býr við
þess háttar eintök af stjórnvöldum að Bretar hafa
ekki verið sóttir til ábyrgðar vegna óhæfuverka
sinna. Þvert á móti. Hin lánlausa ríkisstjórn
landsins hefur verðlaunað óþverraverkið með
því að reyna hvað eftir annað að láta íslensku
þjóðina ábyrgjast gerðir bresku ríkis-
stjórnarinnar annars vegar og skuldbindingar
einkabanka hins vegar. Margoft hefur verið sagt
að Landsbanki Íslands hafi verið gefinn nýjum
eigendum, þegar hann fór í áföngum úr ríkiseign
og út á markað. Oftar en einu sinni hafði verið
reynt að selja þann banka í opnu ferli undir um-
sjón erlendra sérfræðinga án þess að kaupendur
fengjust. En engum datt þó í hug nema núver-
andi ríkisstjórn að bankinn hafi verið seldur með
ríkisábyrgð sem hvergi var getið í kaupsamningi.
Og þá ekki aðeins ríkisábyrgð á þáverandi
bankastarfsemi LÍ sem var smá í sniðum miðað
við það sem síðar varð heldur ósýnilegri rík-
isábyrgð á starfsemi útibús í London, sem ein var
orðin mun umfangsmeiri en starfsemi aðalbank-
ans hafði verið þegar hann var seldur.
Núverandi ríkisstjórn hefur margsinnis haft í
hótunum um að láta rannsaka einkavæðingu
bankanna fyrir áratug. Ekki er vitað hverja ríkis-
stjórnin heldur að hún sé að hræða með slíkum
hótunum. Morgunblaðið hefur þráfaldlega bent
á að sú einkavæðing hafi verið rannsökuð og
birtar um hana skýrslur. En blaðið hefur jafnoft
sagt að séu núverandi ráðamenn landsins sann-
færðir um það að betur megi rannsaka þá eigi
þeir ekki að láta við það sitja að ýja að málinu í
hótunarstíl heldur gera gangskör að slíkri rann-
sókn. En svo brýnt sem slíkt viðfangsefni kann
að vera, ekki síst pólitískt, var hitt miklu brýnna
að gera atlögu fyrir dómstólum í Bretlandi gegn
ósvífnum og löglausum aðgerðum Gordons
Browns og ríkisstjórnar hans gegn íslenska rík-
inu og íslenskum almenningi. Þær aðgerðir
sköðuðu Íslendinga um stórkostlegar fjárhæðir.
Nær væri að sækja bætur fyrir það mikla tjón í
greipar Breta en að vera að beita afli og áróðri
hvað eftir annað til að koma ámóta upphæðum af
íslenskum almenningi í ríkissjóð Bretlands og
tvöfalda þannig tjón þjóðarinnar. Stjórnvöld
báru fyrir sig að lögfræðilegar aðgerðir gegn
Bretum gætu orðið kostnaðarsamar, en á sama
tíma hafa þau hent hundruðum milljóna í að
kosta íslenska samninganefnd til að semja um að
koma löglausum kröfum yfir á Íslendinga! Aldrei
hefur nokkur ríkisstjórn gert eins oft tilraunir til
að fá eigin þjóð til að kyssa á vönd ríkis sem farið
hefur svo offari gegn henni og eytt til þess stór-
kostlegum fjármunum að auki.
Götótt fræði og fyrirheit
Í upphafi þessa bréfs var vikið að ömurlegum
efnahagslegum örlögum Grikkja, Íra og Portú-
gala. Öll þessi lönd höfðu tekið upp evru, hina
sameiginlegu mynt. Því var í mörg ár haldið að
Íslendingum að væru menn með aðild að þeirri
mynt þá myndu vaxtakjör hér á landi verða
svipuð og í Þýskalandi og miðast við traust um-
heimsins á því landi en ekki við íslenskar að-
stæður og virtust telja að slíkt væri til lengdar
eftirsóknarvert. Og þótt þetta hafi reynst bábilja
er hitt staðreynd að í allmörg ár voru vextir í
fyrrgreindum þremur löndum fremur miðaðir
við væntingar um efnahagslegan stöðugleika
Þýskalands en við innviði landanna þriggja
sjálfra. Og það virtist stutta hríð óskaplega hag-
kvæmt og heillavænlegt. Lánveitendur dældu
lánum eins og um var beðið og takmarkalaust til
landanna þriggja og lánskjör miðuðust við fjár-
hagslega getu yfirvalda í Berlín. Ekki var borið
við að horfa til efnahagslegra stöðu landanna
þriggja eða þeirra banka sem þar voru staðsettir
og böðuðu sig í lánsfjármagninu og vaxtasælunni
án þess að þeirra eigin lánastarfsemi eða staða
væri skoðuð. Og nú er komið á daginn að þetta
var ógæfa en ekki blessun. Því allt í einu rann
það upp fyrir markaðnum að þegar til endur-
greiðslu kæmi þá væri það einmitt hin efnahags-
lega geta í Dublin, Aþenu og Lissabon en ekki í
Berlín sem réði því hvort vænta mætti að þau lán
sem þangað hafði verið beint án umhugsunar og
aðgæslu yrðu endurgreidd að fullu. Þegar stund
sannleikans rann upp hætti hljómsveitin sam-
stundis að spila og barnum var lokað fyr-
irvarlaust. Ballið var búið og komið að eftirköst-
Reykjavíkurbréf 25.03.11
Hræðsluáróður virkar bara á