SunnudagsMogginn - 27.03.2011, Qupperneq 47

27. mars 2011 47
Æ
tlarðu að spyrja um hana?“ segir Vigdís
Grímsdóttir með torræðum en kankvísum
spurnarsvip. „Ég er búin að gleyma henni.
Það er svo langt síðan.“
Á þessum snævi þakta vetrardegi varð blaðamanni á að
spyrja um fallegu bókina í græna bandinu, sem Íslend-
ingar lásu upp til agna fyrir jólin 2007.
„Bíbí,“ heldur Vigdís áfram, án þess að leiða hugann að
því frekar, að hún muni ekkert eftir sögunni.
„Ég var að skrifa aðra ævisögu þegar ég hitti Bíbí. Og
það hvorki gekk né rak með hana. Þetta var í janúar 2006.
Það er grundvallarforsenda að ná góðu sambandi við þann
sem skrifað er um. En manneskjan lenti í krísu þegar hún
fór að rifja upp líf sitt, sem kannski eðlilegt er, og sagan
var byrjuð að fjara út – viljinn hjá mér að klára og henni
að tala. Þetta var útlensk kona og við erum ágætis vinir.
Þá hitti ég Bíbí. Við vorum að gera útvarpsþætti fyrir
Ríkisútvarpið, ég og Þorleifur Friðriksson, og hann hafði
grafið upp Bíbí. Við tókum viðtal við hana og ég heillaðist
af sögu hennar, ekki miðilsskapnum, heldur lífssögunni.
Ég gat ekki skilað í þessum stutta þætti hvað hún var já-
kvæð og sérstök og hafði tekið örlögum sínum karl-
mannalega – má ekki segja það í dag?“
Vigdís brosir strákslega.
„Ég fór að bera víurnar í hana. Hún vildi ekkert með
mig hafa, en einhvers staðar í undirmeðvitundinni hefur
hún viljað það, því það endaði með því að ég tók langt
viðtal við hana. Og það get ég svarið, að oft á leiðinni
hugsaði ég: Hvern fjandann ertu komin út í?
Það sem ég heillaðist af í stutta útvarpsviðtalinu var
bara toppurinn af ísjakanum, svo bættist við hver hrika-
legi atburðurinn af öðrum í lífinu sem þessi yndislega
manneskja hefur lifað. En jákvæðnin, hún var þarna
áfram, og ég stoppaði aftur og aftur: Hvað er að þér með
öll þín smámál þegar þú situr á móti þessari hlæjandi
konu, því ævisaga rúmar ekki hvað hún hefur lifað – og er
enn að! Þannig að þetta urðu þúsund sögur! Þá kemur að
því hvað er ævisaga, og hvað samantekt, að velja og
hafna. Þannig að ég vélritaði allt upp og hugsaði: Ég klippi
niður í það sem ég þoli, miða við að lesendur bókarinnar
muni þola það líka, og skrifaði sögu þessarar stórmerki-
legu konu, sem hún sannarlega er.“
– Samt er mikið af Vigdísi í frásögninni!
„Við blönduðumst saman, við blönduðum geði og það
blandaða geð kemur fram í textanum – hún heldur samt
öllum sínum sérkennum.“
– Kannski miklu frekar?
„Já, nei, það er raunverulega þetta sem gerðist hjá
okkur, aldrei varð nokkur samruni, en það var blandað
geð. Og aldrei var hún ósátt við nokkuð sem ég las, að
hún hefði ekki getað sagt það. Þetta rann
saman. En ég fór að hugsa margt í sam-
bandi við ævisagnaritun og hef náttúrlega
enga trú á henni síðan.“
– Af hverju?
„Þú ert með þetta mikla efni, og sama
hvað bókin er þykk eða hver hefur lifað
þessari ævi, þá velur þú alltaf. Sama ef þú
segir frá stríðinu, þá velur þú heimildirnar,
að því leyti rennur ævisagan saman við skáldsagna-
formið. Nema þú ræður ekki lífshlaupinu, á meðan þú
getur dírígerað yfir öllu sem gerist í skáldsögunni – þar til
skáldsagnapersónan fer að stjórna þér og hún getur verið
miklu erfiðari en manneskjan sem þú skrifar um.
Margir söknuðu þess að það væru miðlalýsingar í ævi-
sögunni, en það væri þá bara önnur gerð af ævisögu, þó
að ég kynntist því hvernig hún gat í gegnum síma uppi
hjá mér fundið hlut sem hafði verið falinn á Húsavík ár-
um saman. Maður finnur einhverja tengingu við það að
hitta manneskju með þessa guðsgjöf, sem hún gat aldrei
notað fyrir sjálfa sig. Og trúir ekki á eina orkubraut,
heldur lærir og sér að þær eru miklu miklu fleiri.
Ég lærði mikið af því að skrifa þessa bók, sem lýsir fá-
tækt vel. Að fá svo kreppuna sem ennþá er, og hafa þetta
viðmið frá glæfraárinu 2007 þegar bókin kom út, vekur
hjá manni spurningar um hvað raunveruleg kreppa er –
eða er ástandið eins og það var í Múlakampnum? Er fá-
tæktin kannski öðruvísi eða viljum við ekki sjá, við sem
höfum nóg að borða? Við erum svo upptekin af því að lifa
paranójísku haturslífi að það er sorglegt.“
– Fátæktin sést ekki fyrir allri steinsteypunni?
„Og sumir eiga fleiri en eina íbúð og eiga ekki fyrir
mat,“ segir Vigdís. „Þetta er ótrúlegt ástand! Fátækt hef-
ur alla tíð verið falin á Íslandi og fyrirlitin – og er það enn.
En þegar svona margir flykkjast í hópinn, sem voru þar
ekki áður, verður hún enn erfiðari. Það er svo marga að
fela.“
– Hvenær kemur næsta bók?
„Ég vona að ég klári hana í lok mánaðarins. Ég skrifaði
hana á Ströndum, fór í september og hef verið nið-
ursokkin síðan. Bókin er ekki löng, en þetta er ákveðið
ferli sem ég fer í gegnum með ljóð Nínu Bjarkar Árnadótt-
ur. Þau eru eins og leiðarhnoða inn í þennan
heim sem ég leyfi mér að búa til í framtíðinni
eða kannski í fortíðinni – þetta rennur allt
saman. Og er í raun um stelpu sem málar
ketti. Ég setti mig í hennar spor og málaði
kettina, þannig að þetta er eins og bókverk, í
gegnum ljóð annarrar manneskju, í gegnum
myndir þeirrar persónu sem segir söguna, og
þá tek ég fullan þátt sjálf. Þetta hefur því tekið
tíma.“
– Heldurðu sýningu á málverkunum?
„Ég veit það ekki, en ég nota eitthvað af þessum mynd-
um, þær eru hérna um allt, enda er lífið um ketti.“
– Forsætisráðherrann er alltaf að smala köttum.
„Já, það gengur nú ekkert. En hún ætti kannski að mála
nokkra.“
– Listirnar renna allar í sama farveg?
„Já, listirnar eða þessi kúla sem þetta verður. List veit
ég ekkert um. Ég er með ofnæmi fyrir því orði. Og lista-
maður. Ég hélt þeir væru bara þrír á öld. Nú eru það allir.
Og það er kannski best – að það séu bara allir. Hjá mér
renna saman þessar tvær leiðir til að segja sögu, að mála
hana og segja hana, og það breytir engu um það hvernig
þú strýkur ketti, hvort þú málar hann eða talar við hann,
hann fer sínar leiðir eins og sagan.
En þetta er ekkert flókið, heldur einföld saga um stelpu
sem á sér draum og það er að vera frjáls manneskja.“
– Er það æskudraumur sem getur ekki ræst?
„Ég held hann geti ræst. Alveg eins og ég held að það
verði allt í lagi á endanum á Íslandi. Við þurfum bara að
segja satt og horfast í augu við hvað við höfum gert sjálf
vitlaust og hvað það er gaman að vera til.“
Texti: Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið …
Vigdís Grímsdóttir
Við þurfum bara að segja satt
’
List veit
ég ekkert
um. Ég er
með ofnæmi
fyrir því orði.