SunnudagsMogginn - 24.07.2011, Page 14

14 24. júlí 2011
E
ins og fram kom í fyrstu grein
greinaflokksins er sá hópur
fólks sem glímir við geðrask-
anir afar fjölmennur. Ef miðað
er við tölur um algengi geðraskana
glíma um 75 þúsund manns við geð-
raskanir hér á landi. Ofan á það bætast á
milli átta og níu þúsund manns sem eru
með geðfatlanir. Eins og kom fram í
máli Páls Matthíassonar, framkvæmda-
stjóra geðsviðs Landspítalans, í viðtali
við hann sem birtist í síðustu viku og
Jóhanns Ágústs Sigurðssonar, læknis og
prófessors, eru geðraskanir ekki ein-
ungis bundnar við sálarlíf einstaklinga.
Það er margt í umhverfinu sem getur
valdið áföllum á geðheilsu einstaklinga:
einelti, slys, heilsubrestur, álag, sam-
félagsleg einangrun og fjárhagsáhyggjur
eru dæmi um aðstæður og atburði sem
geta valdið því að geðheilsan brestur.
Þetta eru vandamál sem einstaklingar
eru berskjaldaðir fyrir.
Fólk sem á við geðræn vandamál að
stríða er á öllum stigum þjóðfélagsins.
Að sama skapi er ekki hægt að segja
neitt fyrirfram um hverjir muni þurfa að
leita sér aðstoðar né hverjar aðstæður
hans eru.
Fordómar sem snúa að geðröskunum
eru mikið vandamál í okkar samfélagi
sem á sér t.a.m. djúpar rætur í tungu-
málinu. Birtingarmynd þess hefur sjald-
an verið eins skýr og á föstudaginn,
þegar birt var stór og hreinlega ótrúlega
vanhugsuð fyrirsögn framan á íslensku
dagblaði. Þeir sem eru ábyrgir fyrir því
blaði nýttu sér þar geðsjúkdóma til að
lýsa einhverju ástandi sem er þeim ekk-
ert skylt. Allt í þeim tilgangi að selja
blöð. Fordómarnir sem þetta einstaka
tilvik lýsir svo vel eru ekki til þess falln-
ir að gera fólki með geðraskanir lífið
léttara. Nógu erfitt er að kljást við sjúk-
dóminn sjálfan þó slíkir sleggjudómar
fylgi ekki kjölfarið. Til að geta tekist á
við geðröskun er nauðsynlegt fyrir fólk
að geta rætt um vandamál sín án þess að
því fylgi skömm. Augljóst er að víða er
langt í land í þessum efnum.
Stórt og erfitt skref
Að leita sér hjálpar við geðrænum vanda
er stórt skref sem erfitt er að taka eins
og kemur vel fram í viðtali við Unni
Kristínu Sveinbjarnardóttur, sem hefur
lengi glímt við erfiða geðröskun. Kerfið
sem hefur verið skapað til að taka á
móti fólki í þeirri stöðu þarf að vera í
stöðugri endurskoðun. Það þarf að vera
sveigjanlegt og taka mið af aðstæðum
hverju sinni.
Fyrstu stig meðhöndlunar eru afar
mikilvæg, ef vitlaust er farið að getur
vandamálið versnað. Mikil vakning hef-
ur verið á síðustu áratugum á meðal
notenda kerfisins sem hafa reynt að hafa
áhrif á það. Hér á landi starfa samtök á
borð við Hugarafl og Geðhjálp sem
mynda mikilvægan vettvang fyrir not-
endur og þeirra sjónarmið. Hérlendis og
víða um heim eru haldnar fjölmennar
ráðstefnur þar sem fólk með geðraskanir
kemur saman og ræðir um reynslu sína
af kerfinu og ekki síst um hvað mætti
fara betur í meðferðinni. Þetta eru skýr
skilaboð um að mikilla bóta er þörf.
Líkt og fjallað var um í blaði síðustu
helgar hefur áherslan lengi verið lögð á
vísindalega þekkingu. Sú sýn skilar sér
bæði í viðmóti sjúklinga og þeirra sem
fást við þá. Hættan er sú þegar einblínt
er á vísindalegu hliðina að fólk verði
passíft í meðferð sinni og skorti þrek til
að takast á við sjúkdóminn. Von um
bata gegnir stóru hlutverki í þessum
efnum. Nú, þegar fleiri orsakir eru við-
urkenndar er ljóst að meðferðin þyrfti
að taka mið af því. Bergþór Grétar
Böðvarsson, sem er fulltrúi notenda á
geðsviði Landspítalans og rætt er við í
blaðinu í dag, hefur sterkar skoðanir á
því hvernig bæta mætti móttöku sjúk-
linga og gera hana markvissari í með-
ferðinni. Ef jafnframt er tekið mið af
þeirri óvissu sem ríkir um eðli og orsak-
ir geðraskana ætti að liggja beint við að
hlustað sé vel á raddir þeirra sem hafa
reynslu af því að kljást við geð-
sjúkdóma. Ljóst er á máli þeirra sem
rætt er við í dag að talsvert vantar þar
uppá.
Geðheilbrigði og geð-
heilsa á tímamótum
Morgunblaðið/Ernir
Í síðustu viku var fjallað um stöðu geðheilbrigðismála og tengda um-
ræðu. Í þessari umfjöllun sem er önnur af þremur verður fjallað um
heim þeirra sem eiga við vanda að stríða og þeirra upplifun af kerfinu.
Hallur Már hallurmar@mbl.is
Hlutfall geðfatlaðra og fólks með geðröskun
Geðfatlaðir
2,7%
Fólk með
geðröskun
22-25%
Heimild: Alþjóðaheilbrigðisstofnunin