SunnudagsMogginn - 24.07.2011, Síða 42

42 24. júlí 2011
É
g er ekki að skilja af hverju
boltaliðin eru alltaf að spila vel
eða illa, sóknarlega séð. Mál-
kækir þar sem allt er „-lega séð“
ganga svo langt að tala má um mikla
magnaukningu á fjölda þeirra, séð í mál-
farslegu tilliti, svo vitnað sé óbeint í
bankamann sem afsakaði meira magn
kostnaðarhlutdeildar með mikilli magn-
aukningu á færslufjölda. Það hvarflar að
manni að fólk sem talar svona hafi eytt
litlu magni stundafjölda í íhugun um hvað
það lætur út úr sér.
Hugsunar- og metnaðarleysi í málfari
spillir fyrir þeim sem hljóðnemi fjöl-
miðlanna beinist að. Það sætir því furðu
þegar framsæknir ungir menn taka upp
vinsæla þætti fyrir sjónvarp og láta ein-
stök orð þvælast fyrir sér alla þáttaröðina
út í gegn af því að þeir hirða ekki um að
átta sig á beygingu orðanna. Fyrir
skömmu var ég klemmdur á milli sæta í
flugvél þess sem ég hélt að héti Flugleiðir
en mun hafa breyst í FL Group árið 2005
og síðan horfið í jóreyk stóru strákanna en
skilið eftir nafnið Icelandair til heima-
brúks og alþjóðlega séð, eða á „alþjóð-
legum vettvangi“ – eins og segir á ice-
landair.is.
Nema hvað, þarna sat ég með ellefu ára
dóttur minni sem vildi ólm horfa á ís-
lenska þætti um tvo menn sem langaði til
að stofna veitingastað og ákváðu að láta
drauminn rætast í raunveruleikaþáttaröð
sem Flugleiðir/Icelandair hafa tekið til
sýningar á sætaskjám sínum. Meginatriði í
draumnum minnir á orð Bjarts í Sum-
arhúsum í veisluundirbúningi: „Ekkert að
spara, ég borga.“ Aðalleikararnir hafa jafn
skíra sýn og Bjartur á hvað allt eigi að vera
vandað á hinum nýja stað, og horfa ekki í
kostnað. Þættirnir voru sýndir í sjónvarpi
á sínum tíma og sköpuðu þá slíka eft-
irvæntingu að eftir að staðurinn var opn-
aður hefur verið fullt út úr dyrum.
Lykilatriði í draumnum er að í matsaln-
um skuli vera kýr í fullri stærð, enda
skaffi hún hráefnið í helsta réttinn og sé
uppspretta velsældar líkt og við þekkjum
af Auðhumlu goðafræðinnar sem sleikti
hrímsteina en „fjórar mjólkár runnu úr
spenum hennar og fæddi hún Ými“, fyrsta
manns líkandann eins og segir í Snorra
Eddu. Guðmundur Páll Ólafsson hefur
bent á hliðstæðu Auðhumlu í hinu helga
Kailash fjalli í Tíbet þar sem fjórar helg-
ustu ár í sunnanverðri Asíu eiga upptök
sín. Ekki þarf að fjölyrða um helgi kýr-
innar þar eystra og því er viðeigandi að
Tolli var fenginn til að mála kúna og sótti
sér til þess innblástur í litagleði sunn-
anverðrar Asíu. Má af því sjá hve djúpt er
seilst í tilfinningalíf okkar til að tengja
starfsemina við upphaf mannlífs og
menningar í þeirri næringu sem borin er
á borð.
Þegar svo miklu er kostað til á öllum
vígstöðvum er þeim mun meira undr-
unarefni að sá sem lætur sig dreyma mest
um kúna í matsalnum skuli tala um hana
sem „belju“. Í undantekningartilvikum
notar hann „kú“ eða „kýr“ og virðist þá
hending ráða hvort orðið er beygt sam-
kvæmt því sem tíðkaðist þegar dálkahöf-
undur var kúarektor í Kinninni á sínum
yngri árum. Þar var ungum dreng úr
Reykjavík kennt á fyrsta degi að tala vel
um kýrnar og segja „kýr um kú frá kú til
kýr“ í eintölu en „kýr um kýr frá kúm til
kúa“ í fleirtölu. „Belja“ væri skamm-
aryrði og ótækt um svo göfugar skepnur
nema maður væri í fúlu skapi og þær sér-
lega óhlýðnar.
Meðferðin á orðinu „kýr“ í þáttunum
kom upp í hugann í nýliðinni viku þegar
ég gekk út í móa með átta ára dóttur
minni og hún útskýrði fyrir mér að göt-
urnar væru eftir fjárinn. Mér þótti
skemmtilegt að hún skyldi þekkja orðið
„fé“ um sauðfé, sem hún umgengst að
öðru leyti ekki, sýndi því umburðarlyndi
að fallbeygingin væri á reiki en vék talinu
þó að fé í ýmsum myndum og reyndi
þannig að fylgja leiðbeiningum þeirra
sem hafa rannsakað máltöku barna og
fullyrða að leiðréttingar skili ekki sama
árangri og góðar fyrirmyndir. En hvað á
maður að gera við fullorðið fólk sem vill
greinilega vanda sig á flestum sviðum og
veit af því að það er óöruggt með beyg-
ingu orðsins „kýr“ – en kýs þá bara að
nota orðið „belja“ í staðinn? Af hverju
kynnir það sér ekki málið þegar færi gefst
og vandar sig við orðaval líkt og við allt
annað?
Ær og beljur?
’
En hvað á maður að
gera við fullorðið fólk
sem vill greinilega
vanda sig á flestum sviðum
og veit af því að það er óör-
uggt með beygingu orðsins
„kýr“ – en kýs þá bara að
nota orðið „belja“ í stað-
inn?
Tungutak
Gísli Sigurðsson
gislisi@hi.is
Það vill gleymast að beljurnar í Vorsabæ í Austur-Landeyjum eru líka kýr.
Morgunblaðið/Eggert
R
agnheiður Skúladóttir lætur
formlega af störfum sem
deildarforseti leiklistar- og
dansdeildar Listaháskóla Ís-
lands 31. júlí nk. Ragnheiður lauk stúd-
entsprófi frá Kvennaskólanum í
Reykjavík 1986. Hún stundaði leiklist-
arnám við leiklistardeild Háskólans í
Iowa og lauk þaðan BA-prófi 1991.
Haustið 1993 hóf hún framhaldsnám við
Minnesota-háskóla í Minneapolis og
lauk þaðan meistaraprófi (MFA) vorið
1996. Áður en Ragnheiður tók við starfi
deildarforseta starfaði hún við kvik-
myndadeild háskólans í Syracuse í New
York-ríki þar sem hún kenndi nám-
skeið í kvikmyndaleik og kvikmynda-
leikstjórn. Hún hefur starfað sem leik-
ari, bæði í New York og Minneapolis,
auk þess sem hún vann með nem-
endum í grunn- og framhaldsskólum að
ýmsum leiklistar- og kvikmyndaverk-
efnum. Ragnheiður, sem kom að und-
irbúningi stofnunar leiklistardeild-
arinnar, hefur verið deildarforseti
hennar allt frá stofnun. Í hennar tíð
voru tvær nýjar brautir stofnaðar, þ.e.
samtímadans og fræði og framkvæmd.
,,Þegar ég tók við starfi deild-
arforseta fór ég að athuga hvernig væri
hægt að víkka út leiklistarnámið og
komst að þessari niðurstöðu að stofna
námsbrautina fræði og framkvæmd,“
segir Ragnheiður Skúladóttir, fráfarandi
deildarforseti leiklistar- og dansdeildar
Listaháskóla Íslands. ,,Þetta gerðist árið
2005, en á sama tíma bættist dans-
brautin við. Þannig að þetta er búið að
vera mikið uppbyggingarstarf. Með til-
komu þessara brauta varð gífurleg
breyting á náminu og hefur haft í för
með sér að myndast hefur góð breidd
innan deildarinnar. Leiklistarnámið
byggist á gamalgrónum aðferðum, sem
rekja má allt aftur til 19. aldar, en hefur
að vísu þróast með tíð og tíma. Í Fræði
og framkvæmd er námið meira byggt
upp á samtímafræðum sem eiga við 20.
og 21. öldina. Því verður samtalið milli
leikaranna og þeirra sem nema fræði og
framkvæmd mjög skemmtilegt. Leik-
ararnir berjast, á stundum, fyrir hefð-
bundnari viðhorfum, en dansinn og
fræði og framkvæmd koma með þetta
samtímaviðhorf og þetta myndar
skemmtilegt og frjótt samtal,“ segir
Ragnheiður.
Mikil námsgæði
,,Þegar við hrintum af stað námsbraut-
inni, fræði og framkvæmd, óraði okkur
ekki fyrir því að áhrifin ættu eftir að
verða svona mikil á íslenskt svið-
samfélag,“ segir Ragnheiður og nefnir í
því tilliti hópana Kviss búmm bang og
16 elskendur, en þessir hópar eru báðir
runnir undan rifjum fræði og fram-
kvæmdar. ,,Báðir þessir hópar eru að
vinna á jaðrinum og koma með nýja
sýn inn í íslenskt leikhús, og mér finnst
það frábært.“
Þegar Ragnheiður tók við starfi
deildarforseta sagði hún í samtali við
Morgunblaðið árið 2000 að meginverk-
efni hennar í starfinu væri að koma
náminu á sama stall og sambærilegar
háskóladeildir í löndunum í kringum
okkur. Ragnheiður segir að því mark-
miði hafi verið náð að mestu leyti. ,,Ég
held að ég geti alveg sagt, án þess að
roðna, að gæðalega séð standi leik-
listar- og dansdeildin jafnfætis sam-
svarandi deildum á alþjóðavettvangi.
Auðvitað eru einhverjir hlutir sem við
þurfum að bæta, en samstarfsskólar
okkar hafa verið að líta til okkar t.d. í
tengslum við námsbrautina fræði og
framkvæmd, sem þótt hefur framsækin
braut. Þó að ennþá sé óunnin vinna við
að gera umhverfið fyrir nýútskrifaða
listamenn vænlegra þá hafa nemend-
urnir, sem koma úr leiklistar- og dans-
deildinni, miklu fleiri tækifæri heldur
Brautryðjandi
kveður
Listaháskólann
Ragnheiður Skúladóttir er að hætta sem deild-
arforseti leiklistar- og dansdeildar Listaháskóla
Íslands. Framundan bíður hennar spennandi
verkefni sem framkvæmdastjóri leiklistarhátíð-
arinnar Lókal, en hátíðin er eina alþjóðlega leik-
listarhátíðin á Íslandi.
Róbert B. Róbertsson robert@mbl.is
’
Á endanum erum við
þekkt af menningu
okkar og það er
menningin sem fólk vitnar
stöðugt í þegar það talar
um Ísland og við verðum
því að hlúa að henni.
Lesbók