SunnudagsMogginn - 24.07.2011, Blaðsíða 20

20 24. júlí 2011
Sjálfhverfa er einskis virði
Þú varst um tíma í sjónvarpi, sást um morgunþátt-
inn Ísland í bítið á Stöð 2. Kunnirðu vel við þig í
sjónvarpi?
„Að vissu marki, en mér finnst útvarp einfaldlega
miklu skemmtilegri miðill en sjónvarp. Í sjónvarpi er
maður stöðugt í mynd og mér finnst þægilegra og
betra að vera það ekki. Það er mikið umstang í kring-
um sjónvarpsupptökur og maður þarf að vera í stöð-
ugum málamiðlunum. Í útvarpi er maður sinn eigin
herra, er trillukall en ekki í þrjátíu manna áhöfn eins
og í sjónvarpi. Sem trillukall á öldum ljósvakans get
ég ráðið för og tekið beygjur þegar mér sýnist. Stóra
skipið finnst mér hins vegar alltaf of lengi að beygja.
Ég hef aldrei litið á útvarp sem stökkpall inn í sjón-
varp. Það skemmtilegasta við útvarp er það sem við
köllum núið – að miðla einhverju núna, á þessari
stundu. Það gerir útvarpið að óviðjafnanlegum miðli.
Ég hef unnið með alveg frábæru fólki og er óend-
anlega þakklátur fyrir þau forréttindi. Ég hef kynnst
aðist fyrir viðtalsþætti og annað talað mál. Rásin
fór í loftið 1. desember 1983. Það var stór dagur í
lífi margra þegar þeir heyrðu alls konar dægur-
tónlist sem þeir höfðu ekki áður fengið að heyra
í íslensku útvarpi. Það sem kom mér mest á
óvart var hvað sumum mönnum var mikið niðri
fyrir vegna þessarar nýjungar, það var jafnvel
illska í þeim. Þeim fannst þetta hræðileg þróun í
menningarmálum og hættuleg fyrir land og
þjóð.
Frá menningarpólitísku sjónarhorni var þetta
auðvitað bylting. Menningarpostular höfðu heil-
mikið við þetta að athuga og töldu sig þurfa að
tala fyrir íslenskri menningu. Það var mikil
hræðsla í þeim um að ég væri að leiða þjóðina
inn á menningarbrautir Bandaríkja Norður-
Ameríku og hygðist ameríkanísera íslenska þjóð.
Þjóðkunnur rithöfundur sagði við mig á
skemmtistað: „Þú ert handbendi lágmenningar
og mér er til efs að íslenska verði töluð á Íslandi
eftir fimm ár. Árið 1988 má allt eins búast við að
hér verði ekki lengur töluð íslenska. Þú berð
ábyrgð á því!“ En Rás 2 fékk 78 prósent hlustun
og átti örugglega sinn þátt í því á þessum tíma
að hámenning og lágmenning fóru að blandast
og skilin þar á milli urðu ekki jafn skörp og áður.
Fyrsti talmálsþátturinn var svo settur á dagskrá
á fimmtudagskvöldum, Þriðji maðurinn með
Ingólfi Margeirssyni og Árna Þórarinssyni. Þá
fékk ég símtal úr einni deild Ríkisútvarpsins og
sagt var: Jæja, þú ert sem sagt kominn inn á
þessa braut. Það verður ekki auðvelt fyrir þig!
Þjóðin, og einkum unga fólkið, tók stöðinni
meira en fagnandi en það voru innanhúsátök og
stöðugt erfiðara var að koma saman 24 tíma
blandaðri dagskrá. Ástæðan fyrir því að ég fór
loks frá Ríkisútvarpinu var sú að ég fékk ekki að
ráða framtíðarstefnu Rásar 2. Ég hætti ekki í illu,
spilaði My Way með Frank Sinatra og gekk út.
Með mér fóru vinir mínir Jóni Axel Ólafsson og
Gunnlaugur Helgason. Við stofnuðum útvarps-
stöðina Stjörnuna, síðan stofnaði ég Aðalstöðina
og svo ákvað ég að hætta. En ég gat ekki hætt,
hef aldrei hætt og fór á Bylgjuna.“
Varstu búinn að tapa peningum á stofnun
þessara útvarpsstöðva?
„Já, já. Ég kann ekki að græða peninga. Stofn-
un þessara útvarpsstöðva var mikil hugsjón, en
hugsjónum fylgja oft vonbrigði.“
É
g geri mér fulla grein fyrir því að starf
fjölmiðlamanns er ekki öruggasta starfi
í heimi, en ég hef ekki fundið annað
starf sem mér finnst skemmtilegra,“
segir Þorgeir. „Það stóð reyndar aldrei til að
ílengjast í fjölmiðlastarfinu. Ég fór í háskólann
og lærði landafræði og jarðfræði og ætlaði að fara
í framhaldsnám, hugsanlega í skipulagsfræði, en
eignaðist mitt fyrsta barn og átti ekki túskilding
með gati. Það var ekki um annað að ræða en að
ganga í lið með þjóðaríþróttinni, aukavinnunni.
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir, núverandi for-
seti Alþingis, var vinkona mín og vann á Ríkis-
útvarpinu og sinnti því stórfurðulega fyrirbæri
sem hét popptónlist. Fyrir hennar tilstilli fékk
ég vinnu á RÚV og síðan hef ég ekki farið frá út-
varpi.“
Handbendi lágmenningar
Þú varst fyrsti útvarpsstjóri Rásar 2 og byggðir
þá stöð upp. Hvernig var sá tími?
„Á þessum tíma var einungis ein útvarpsstöð á
landinu. Það er óhætt að segja að það hafi orðið
tímamót í lífi mínu þegar mér var nánast einum
falið að setja á stofn Rás 2. Andrés Björnsson,
þáverandi útvarpsstjóri, varð góður vinur minn
og reyndist mér mjög vel. Hann vissi miklu
meira en hann lét uppi um andrúmsloftið í sam-
félaginu og hvernig tímarnir voru að breytast.
Menningarstraumarnir um miðjan áttunda
áratuginn voru nokkuð fornfálegir. Sjónvarpið
var stofnað árið 1966 og var bara eins og það var,
með fríi á fimmtudögum. Útvarpið var ein stöð
og svo hlustuðum við unga fólkið á Kanann. Upp
úr 1980 varð sú breyting í útvarpi að teknar voru
upp beinar útsendingar og þá hrökk elítan við.
Það málfar sem hafði heyrst á öldum ljósvakans
fram að því hafði verið klippt og skorið, hver
einasta stuna, hósti eða brotalöm í málflutningi
manna voru þurrkuð út. Allt í einu var farið að
tala við fólk án þess að klippa og snyrta orðfærið
eftir á. Þarna var íslenskan eins og hún var töluð
á götunni. Menningarelítan vildi hana ekki og
líkaði hún ekki, en fékk engu um ráðið.
Ég fékk það draumstarf að byggja upp Rás 2.
Forskrift Rásar 2 var að vera undirspil í amstri
dagsins. Við Andrés Björnsson ræddum það svo
enginn heyrði til að við skyldum láta tónlistina
duga framan af og sjá svo til hvort rými skap-
Viðtalið
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Læt vindinn
ráða för
Þorgeir Ástvaldsson hefur starfað í fjölmiðlum í 36 ár. Á
sínum tíma byggði hann upp Rás 2 en síðustu tíu árin
hefur hann ásamt félögum sínum séð um síðdegisþátt
Bylgjunnar, Reykjavík síðdegis, sem er með vinsælustu
útvarpsþáttum landsins. Auk þess er Þorgeir lands-
mönnum að góðu kunnur sem lagahöfundur og einn
meðlima Sumargleðinnar.
Þorgeir Ástvaldsson „Ef það gengur ekki að ég sé
ég sjálfur þá verða menn bara að láta mig fara.“
’
Þjóðkunnur rithöfundur sagði við
mig á skemmtistað: „Þú ert hand-
bendi lágmenningar og mér er til
efs að íslenska verði töluð á Íslandi eft-
ir fimm ár. Árið 1988 má allt eins búast
við að hér verði ekki lengur töluð ís-
lenska. Þú berð ábyrgð á því!“