SunnudagsMogginn - 04.09.2011, Blaðsíða 28

28 4. september 2011
Líf mitt var í rúst
Svo komu unglingsárin, hvernig voru þau?
„Unglingsárin voru erfið. Mér fannst ég hlunn-
farin af lífinu, var sár út af fátæktinni og því að
þurfa að bera ábyrgð á yngri systkinum mínum. Ég
fór snemma út í neyslu áfengis. Ég varð ólétt sextán
ára gömul. Þegar ég fæddi barnið mitt og hélt á því
elskaði ég það jafnheitt og aðrar mæður elska börn
sín. Ég var sannfærð um að ég yrði góð móðir og
myndi reynast syni mínum vel. Svo hófst baráttan
um að standa sig í vinnu með lítið barn og drekka
bara um helgar. Ég byrjaði að nota hass til að geta
verið edrú á milli helga.
Ég lét son minn, Ármann Hákon Gunnarsson, frá
mér þegar hann var fjögurra ára því ég sá að ég yrði
ekki sú mamma sem mig langaði að verða. Elsta
systir mín og foreldrar mínir sáu um hann. Ég fór
til Kaupmannahafnar og vann þar í ár. Á þeim tíma
áttaði ég mig á því að ég átti við alvarlegt drykkju-
vandamál að stríða. Ég þjáðist af sektarkennd
vegna þess að hafa látið son minn frá mér, fór aftur
heim og sagði fjölskyldunni að ég gæti séð um
hann. Ég fékk hann aftur en þurfti að standa mig
gagnvart fjölskyldu minni og sýna að ég væri fær
um að sjá um hann. Ég taldi mig vera að gera allt
sem ég gæti en samt sveik ég stöðugt. Ég ætlaði
kannski í bíó og pabbi var að passa barnið mitt en
einhver bauð mér vín og ég kom heim eftir þrjá
daga. Af hverju gerðirðu þetta? Við treystum þér,
hrópaði pabbi. Ég reif kjaft en ég skildi ekki af
hverju ég hafði gert þetta. Í hjarta mínu hafði ég
hugmynd um það hvernig manneskja ég vildi vera
en líf mitt var í rúst.
Þegar sonur minn var sjö ára ákvað fjölskylda
mín að láta barnaverndarnefnd taka hann af mér.
Þá fór ég í meðferð á Silungapoll í fullvissu um það
að Guð myndi gera fyrir mig það sem ég gæti ekki
sjálf. Ég var aldrei í vafa um að ég myndi öðlast
edrúmennsku. Mig langaði svo að hætta og var svo
fegin að til væri staður sem gæfi mér tækifæri til
þess. Í meðferðinni lærði ég ekki bara að lifa án
áfengis, heldur var mér kennt að bera ábyrgð á lífi
mínu. Ég hafði stöðugt fjarlægst að vera sú mann-
Það hlýtur að hafa verið erfið tilfinning að búa
við stöðuga fátækt?
„Það er erfitt að lýsa fátækt. Fátæktin rænir
mann mörgu og henni fylgir ákveðin skömm.
Kennararnir sögðu: Segðu mömmu þinni að þú
eigir að koma með nesti. En það var aldrei til nesti.
Við áttum ekki góð föt og notuðum Rauðakros-
steppi sem sængur. Stundum vorum við klædd í
ullarsokka og plastpoka utan yfir af því við áttum
ekki skó.Við héldum upp á jólin en eitt sinn vegna
fátæktar var ekki hægt að gefa okkur jólagjafir, í
staðinn sögðu pabbi og mamma okkur sögur. Við
systkinin lærðum að leyna fátæktinni og segja: Við
erum ekki svöng, okkur er ekki kalt. Eitt af því sem
fátæktin kennir manni er að neita sér um langanir
og afneita þörfum sínum.
Þegar ég hugsa til baka er ég þakklát fyrir það að
við systkinin fengum að alast upp saman. Mamma
var berklaveik og pabbi vann alla daga ýmiss konar
verkamannavinnu til tíu á kvöldin. Stundum fór
hann á vertíð og kom heim um helgar. En það var
sama hversu mikið hann vann, alltaf var skortur.
Vonleysið var oft óskaplegt og hann hafði stöðugar
áhyggjur af því, alveg eins og mamma, hvort við
fengjum mat. Pabbi var ákaflega stoltur, einn af
tuttugu systkinum, og hafði séð um sig sjálfur frá
fjórtán ára aldri og vildi ekki þiggja neitt af nein-
um. Mamma var ekki eins stolt. Eitt sinn, án vit-
undar pabba, stoppaði hún mjólkurbílinn og
mjólkurbílstjórinn gaf henni mjólk handa systur
minni sem þá var lasin.“
Hvernig var skólaganga þín?
„Skólagangan var stopul og ég fór til dæmis ekk-
ert í skóla árið sem ég var ellefu ára vegna veikinda
mömmu. Þá var ég send sem vinnukona í aðra
sveit. Ég hætti svo í skóla þrettán ára gömul. Þegar
ég var fjórtán ára ákváðu foreldrar mínir að flytja
til Ástralíu með krakkaskarann. Bústofninn var
seldur og flugmiðar keyptir en þá fékk pabbi
hjartaáfall og hætt var við flutninginn. Við fluttum
svo til Vestmannaeyja þegar ég var sextán ára. Þar
var nóg vinna í frystihúsinu fyrir okkur öll og það
var stórt skref frá fátæktinni. Ég held að bestu ár
foreldra minna hafi verið í Vestmannaeyjum.“
A
nna Jóna Ármannsdóttir vinnur sem
verkstjóri í Straumsvík. Eftir að hafa
yfirstigið mikla erfiðleika á lífsleiðinni
lífir hún í sátt við sjálfa sig og aðra og á
ekki í neinum erfiðleikum með að tala um erfiða
fortíð.
Hún er fyrst spurð um foreldra sína og upp-
vöxt. „Ég fæddist í Reykjavík, ein af tólf systk-
inum,“ segir hún. „Foreldrar mínir, Ármann
Bjarnfreðsson og Kristín Óskarsdóttir, bjuggu í
eitt ár á Draghálsi hjá Sveinbirni ásatrúargoða,
svo fluttu þau í Miklaholtshreppinn. Þar bjuggum
við í óskaplegri fátækt í timburhjalli sem var
klæddur að utan með bárujárni. Einangrað var
með torfi og á veturna fraus oft á gólfunum.
Þarna var hvorki rafmagn né hiti, við höfðum ol-
íuljós og mamma sauð allt vatn á kolaeldavél.
Fyrstu minningar mínar um mömmu eru af því
þegar hún var að bera vatn í skjóðum. Mamma
var berklaveik og við systkinin þurfum að vinna
alls kyns vinnu heima við. Ég man þegar ég var
ung að árum að láta tveggja ára systur mína skola
sokka í læknum.
Haustið 1963, þegar ég var sex ára, brann húsið.
Mamma, sem var ólétt að tíunda barninu, hafði
skroppið á næsta bæ til að fara í bað. Hún kom að
húsinu alelda. Pabbi braut glugga og kastaði okk-
ur börnunum út. Við vorum á nærfötunum en ég
náði þó að klæða eina systur mína í sokkabuxur.
Húsið brann á tveimur tímum og við misstum
það litla sem við áttum.
Ég hef oft hugsað um það að þegar maður lend-
ir í neyð þá er alltaf til fólk fyrir fólk. Hjón á átt-
ræðisaldri í Fróðárhreppnum sem þekktu okkur
ekki neitt lásu um brunann í blöðunum. Mað-
urinn hafði samband við pabba og bauð fjölskyld-
unni að flytja til sín. Við fluttum inn á heimili
þessa gömlu hjóna sem hétu Þorgils og Jóhanna
og voru búin að ala upp sín átta börn. Þetta varð
okkur til bjargar. Við vorum á heimilinu í ár, og
þessi góði maður sá svo til þess að við fengum
næstu jörð við hann, og þar vorum við alla mína
barnæsku. Fátæktin var þó enn mikil. Að mestu
leyti vorum við alin upp á ást og vatni.“
Alin upp á
ást og vatni
Anna Jóna Ármannsdóttir hefur unnið í sextán ár í ál-
verinu í Straumsvík þar sem hún starfar nú sem verkstjóri
í kerskála. Hún ólst upp við mikla fátækt og erfiðleika og
barðist ung við áfengissýki. Hún segir frá átakamikilli ævi
og lýsir því hvernig henni var skyndilega gefið nýtt líf.
Viðtal
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Anna Jóna Ármannsdóttir: „Það eru 29 ár síð-
an ég hætti að drekka, þá var ég 25 ára. Um
leið var mér gefið nýtt líf. Þá gaf ég það loforð
að rétta út hönd til þeirra sem þyrftu á að-
stoð að halda.“