SunnudagsMogginn - 04.09.2011, Blaðsíða 47

4. september 2011 47
E
ldborg í Hörpu er þéttskipuð framhalds-
skólanemum, sem sitja að mestu einbeittir, utan
nokkurra sem ráfa á milli sæta, ýmist með húfu
eða hettu á höfðinu.
Annars eru augun límd við Víking Heiðar Ólafsson fyrir
miðjum sal, sem spilar þriðja píanókonsert Rachm-
aninoffs ásamt Sinfóníuhljómsveit Íslands undir stjórn
Daníels Bjarnasonar. Víkingur Heiðar spilar svo verkið á
upphafstónleikunum í næstu viku undir stjórn Vladimirs
Ashkenazy. „Það er furðulegt að spila þetta verk,“ segir
hann þegar næði gefst. „Maður er eitthvað svo á valdi ör-
laganna.“
Hann kímir er blaðamaður hripar setninguna á blað.
„Mér datt í hug að þú vildir ná niður þessari línu.“
Svo heldur hann áfram:
„En það er kannski eina leiðin til að spila konsertinn að
vera svolítið örlagatrúar. Emil Giles var spurður að því í
heimsókn í Juilliard hversu langan tíma það hefði tekið að
læra Rachmaninoff þriðja, sem hann hafði spilað í áratugi.
Hann svaraði: „Ég er ennþá að læra hann.“ Þetta er svo-
leiðis verk. Það hefur skrítin áhrif á fólk. Gary Graffman
sagði að hann vildi að hann hefði lært konsertinn á yngri
árum, áður en hann kynntist því hvað er að vera hræddur
á sviði. Ég hef heyrt um píanista sem þarf að ýta fram á
sviðið – það hvarflar að mörgum að aflýsa á síðustu
stundu. Ég hef spilað það sjö sinnum með hljómsveit og
óvissan er alltaf jafnmikil, eitthvað djöfullegt við hann.“
– Í hverju felst djöfulskapurinn?
„Konsertinn byrjar á einfaldri laglínu, fyrsta opnan er
ein sú „einfaldasta“ allra píanókonserta, en þegar hún er
spiluð hefur maður á bak við eyrað að ekki verður aftur
snúið. Þetta er byrjun sem gæti verið í fyrstu kennslubók-
inni! En það sem á eftir kemur mótast ýmist af gríðarlega
stórum tilfinningum eða fíngerðri tónlist, allt að því ball-
ett. Rachmaninoff er frjáls í verkinu, það er spontant og
mikið um hraðabreytingar, bæði í frásögn og tækni. Og
mikið af tónlistinni virðist spretta úr undirdjúpum sálar-
innar. Hún er uppfull af alls kyns ógnum og á köflum
hálfgerðum hryllingi. Ég hef engan konsert spilað sem
inniheldur jafnmikla innri spennu.“
– Það hlýtur að reyna á?
„Þetta er hálfgert maraþon og þarf að reikna út hvernig
halda má í líkamlega orku, til dæmis í lokakaflanum. En
líkamlega erfiðið er einungis brotabrot af því sem verkið
er. Það erfiðasta er að komast yfir þann hjalla og vera ekki
með hugann við að það séu sextán nótur á sekúndu eins
og ég las einhvers staðar. Og þá fyrst getur maður farið á
flug í fantasíunni. Þegar ég segist vera á valdi örlaganna,
þá er það af því að verkið er svo víðfeðmt, eins og risastór
skáldsaga full af ævintýrum. Eina leiðin til að halda þræði
og ná utan um stóru frásögnina er að lyfta sér upp úr öll-
um endalausu nótunum líkt og að horfa á verkið úr tals-
verðri lofthæð.“
– Þú hræðist ekki að eins fari fyrir þér og David Helf-
gott, sem missti geðheilsuna við æfingar á Rachm-
aninoff þriðja, ef marka má myndina Shine?
„Ég veit það ekki. Ég hef stundum spurt mig, af hverju í
ósköpunum ég sé að spila þetta,“ svarar Víkingur Heiðar
og hlær. „Ég hef engar áhyggjur af geðheilsunni, en hætt-
an er meiri í þessu verki en öðrum á að
brjóta sjálfan sig niður, eins og ég gerði
þegar ég spilaði það með sinfóníunni fyrir
fjórum árum. Ég er reyndar ánægður með
þá upptöku í dag. En eftir flutninginn var
ég að niðurlotum kominn og eiginlega
mjög sorgmæddur. Algjörlega tómur. Ef
maður nálgast Rachmaninoff þriðja of
mikið á þeim forsendum að maður ætli að spila hann full-
komlega, þá tapast sú orrusta. Enda snýst flutningurinn
ekki um það, eins og upptökur hans sjálfs sanna, tónlistin
er miklu stærri en svo.“
– Þú spilaðir með Ashkenazy í vor. Hafði hann skoð-
anir á þinni spilamennsku?
„Ashkenazy áttar sig á því að allir píanistar eru ólíkir og
leyfir manni að vera maður sjálfur. En hljómsveitarstjórar
og einleikarar eru alltaf ósammála um eitthvað, annað
væri meðvirkni eða flatneskja af verstu sort. Eftir þessa
þrenna tónleika ræddum við saman, hann velti upp alls
konar hugmyndum, kannski vildi ég skoða þetta eða
prófa hitt, en hann hefur enga þörf til að troða einu eða
neinu upp á mig. Og þegar ég var á pallinum, að spila ein-
leikskadensuna í Grieg var hann inni í hverri einustu
nótu. Sumir hljómsveitarstjórar slökkva á sér og það er
heppni ef þeir grípa mann þegar kadensunni lýkur, en
Ashkenazy kraumar allan tímann – það er svo mikil mús-
ík í honum. Útgeislunin er slík, að þótt hann léti sér nægja
að standa á pallinum og horfa á hljómsveitina, þá myndi
hún spila betur.“
– Og það er margt á döfinni?
„Já, það verða teknir upp sjónvarpsþættir í janúar 2012
fyrir RÚV. Það er stórt verkefni, sem mér er annt um að
takist vel, enda áhugaverður vettvangur til að opna fólki
fleiri gáttir inn í heim tónlistarinnar. Þættirnir eru um
tónlist, ekki fólk, og ég nálgast það sem ég vil tala um í
gegnum valin tónverk. Svo fékk ég styrk um daginn frá
styrktarsjóði Samtaka um tónlistarhús og Ruthar Her-
manns til að standa fyrir tónlistarhátíð í Hörpu í sumar.
Það verður kammertónlist á þrennum tónleikum í kring-
um sumarsólstöður, kannski miðnæturtónleikar. Hver
veit hvernig það þróast, ég er opinn fyrir öllu, enda er
gamall draumur að rætast. Ég vona að hátíðin verði ár
hvert og er að leita að bakhjörlum.“
– Er útgáfa í burðarliðnum?
„Næsta plata verður með Kristni Sigmundssyni. Tón-
leikarnir sem við héldum í Hörpu í júní
voru teknir upp fyrir Sjónvarpið, von-
andi koma þeir út á dvd, og svo gerð-
um við upptöku í hljóðveri sem kemur
út á geisladiski í desember. Ég hef
unnið að fleiri upptökum, sem ótíma-
bært er að tala um á prenti, en ætli
plöturnar verði ekki tvær eða þrjár á
næsta ári.“
– Og þið eruð að flytja til Berlínar?
„Halla kærastan mín var að klára BA í mannvísindum
frá Oxford-háskóla. Þar af leiðir að við erum með autt
blað og það skiptir mig engu máli hvar ég bý, svo lengi
sem það er í skemmtilegri borg miðsvæðis í Evrópu.
Berlín varð ofan á, hún er svo lifandi og enn í mótun, þar
er mikið ungu fólki og svo er hún ódýrari en París og
London. Það er líka mikið um að vera í tónlistarlífinu í
Berlín, endalaus veggspjöld með klassískum tónleikum
og mikið um tónleika, margir tilraunakenndir með mis-
jöfnum árangri, en allt er þetta skemmtilegt!“
– Hvernig ganga flutningarnir?
„Við erum að leita að íbúð og kannski hef ég viku í
nóvember til að komast í það.“
Hann brosir.
„Þangað til gengur það hreinlega ekki. Við gerum þetta
ekki í flýti. Eins og staðan er núna, þá er flygillinn í
geymslu í London og tíu kassar af bókum. Ég sé uppá-
haldsflygilinn ekki aftur fyrr en við fáum íbúðina, þannig
að það ætti að ýta á eftir mér!“
Texti Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið …
Víkingur Heiðar Ólafsson
Maður er á valdi örlaganna
’
Ashkenazy
áttar sig á því
að allir pían-
istar eru ólíkir.