Morgunblaðið - 17.06.2010, Side 12

Gísli Baldur Gíslason
gislibaldur@mbl.is
Banaslysum og öðrum alvarlegum
slysum hefur fjölgað umtalsvert á
síðustu árum hér á landi. Ökumönn-
um sem mælast með áfengismagn í
blóði yfir ökuhæfismörkum, hefur
einnig fjölgað. Þetta kemur fram í
upplýsingum frá Ríkislög-
reglustjóra.
Gerð var grein fyrir upplýsing-
unum á kynningarfundi IOGT á Ís-
landi í gær. Þar var kynnt átak sem
samtökin munu ráðast í yfir sum-
artímann. Átakið ber heitið „Ökum
edrú...“ IOGT eru alþjóðleg samtök
sem boða vímuefnabindindi.
Átakið felst í því að kynna áhrif
ölvunaraksturs fyrir ökumönnum
með sjónvarpsauglýsingum. Þá mun
IOGT gefa bílstjórum óáfenga
drykki á öldurhúsum, þeim að
kostnaðarlausu.
Standa ein að átakinu
„Við ákváðum að gera þetta al-
gjörlega sjálfstætt, í stað þess að fá
einhverja stórlaxa eða stórfyrirtæki
til að styrkja okkur,“ segir Ragn-
heiður Davíðsdóttir, verkefnastjóri
átaksins. „Okkur finnst verkefnið
þess eðlis að það eigi ekki að vera
háð peningum.“
Ragnheiður segir að margir hafi
lagt hönd á plóg við undirbúning
verkefnisins. Til dæmis hafi sam-
tökin notið aðstoðar auglýsinga-
framleiðenda sem gerðu nokkrar
auglýsingar sem verða sýndar í
sjónvarpi. Auglýsingarnar sýna
fórnarlömb og lögreglumenn segja
frá eigin reynslu af umferðarslysum
sem ölvaðir ökumenn ollu.
„Við tókum saman rýnihóp skip-
aðan ungu fólki á aldrinum sautján
til tuttugu og fimm ára. Þau sögðu
að sögur og frásagnir af svona slys-
um, hefðu helst áhrif á sig,“ segir
Ragnheiður. Hún er bjartsýn á að
þessum lið átaksins. Aðalsteinn seg-
ir að það sé sérstaklega brýnt að
minnast á þetta þessa dagana, á
meðan HM í knattspyrnu er í full-
um gangi. Margir stelist til þess að
fá sér einn bjór eða svo yfir leik og
keyri síðan heim. „Þetta er okkar
áminning til fólks, að aka edrú,“
segir Aðalsteinn og biður ökumenn
að láta sér nægja að panta gos á
barnum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Átakið kynnt Kristín Sigurðardóttir er lömuð fyrir neðan mitti eftir að hafa
ekið ölvuð. Fyrir aftan hana stendur Finninn Joonas Turtonen.
Reyna að sporna við aukn-
um ölvunarakstri á Íslandi
 Banaslysum og öðrum alvarlegum slysum hefur fjölgað mikið á síðustu árum
auglýsingarnar muni skila árangri.
Bílstjórar fá óáfengan drykk
Annar liður átaksins felst í því að
veita bílstjórum óáfengan drykk,
þeim að kostnaðarlausu, á öld-
urhúsum bæjarins. Átakið var
kynnt á Players í Kópavogi í gær.
Að sögn Aðalsteins Gunnarssonar,
framkvæmdastjóra IOGT, var stað-
urinn valinn til að vekja athygli á
12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. JÚNÍ 2010
„Þarna sáust menn ekki alveg fyrir
í ákafanum við það að loka Spron,
því um leið og þeir gerðu það trufl-
uðu þeir réttarstöðu fólks og mis-
munuðu viðskiptavinum eftir því
hvort þeir voru hjá banka sem var
látinn halda áfram í rekstri eða
ekki,“ segir Marinó G. Njálsson,
stjórnarmaður Hagsmunasamtaka
heimilanna (HH).
Líkt og greint var frá í Morg-
unblaðinu í gær ríkir óánægja með-
al þeirra viðskiptavina Arion banka
sem tóku lán á sínum tíma hjá
Spron, þar sem þeim bjóðast ekki
sömu kjör og þeim viðskiptavinum
sem tóku lán hjá Kaupþingi. Arion
banki þjónustar útlánasafn Spron,
sem tilheyrir þó enn þrotabúinu.
Kröfurnar boðnar á raunvirði
„Það er ekki hægt að segja að
þetta sé Arion banka að kenna. Við-
brögð þaðan hafa verið jákvæð en
þeir hafa í raun ekkert svigrúm,“
segir Marinó. „Gjaldþrotalögin
setja þær kvaðir á þá sem eru
skiptastjórar að hámarka eignir
þrotabúsins. Ég hef setið fund með
þessum mönnum og þar var mér
sagt að gjaldþrotalögin settu þeim
þessar skorður og þeir væru í
reynd að brjóta lög með því að
fylgja hinum eftir í tilboðum.“
HH eru þeirrar skoðunar að í
þessum aðstæðum ætti að bjóða
fólki að kaupa kröfurnar á raun-
virði en af því hefur ekki orðið.
„Ég hefði samt haldið að [kröfu-
hafar] myndu hámarka verðmæti
eigna sinna með því að ganga til
samninga við viðskiptavini á sam-
bærilegum kjörum og aðrir. Því ef
hinn kosturinn er sá að fólk borgi
ekki, þá situr bankinn að öllum lík-
indum uppi með eignir sem eru ill-
seljanlegar og munu lækka í verði.“
Skrifast á löggjaf-
ann að sjá ekki mis-
mununina fyrir
Morgunblaðið/Árni Sæberg
SPRON Varð gjaldþrota í mars árið 2009.
Hlynur Orri Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
„Ef hugmyndin að baki framlengingu
er að hún eigi að vera tæki til að knýja
fram úrslit leikja, þá hefur það gjör-
samlega mistekist enda er ekkert
mark skorað í meirihluta framleng-
inga,“ sagði hagfræðingurinn Liam
J.A. Lenten í fyrirlestri í Háskóla Ís-
lands í gær. Í fyrirlestri sínum fjallaði
Lenten um þá hvata sem virka á
knattspyrnumenn í framlengingum
og breytingar sem gætu gert leikinn
skemmtilegri.
Eðlileg skýring er á því að fram-
lengingar (þ.e. sá tími sem bætt er við
í útsláttarkeppnum ef ekkert mark er
skorað í heðbundnum leiktíma) eiga
það til að vera heldur leiðinlegar, þar
sem bæði lið virðast bíða eftir víta-
spyrnukeppni frekar en að reyna að
gera út um leikinn. Rannsóknir hafa
nefnilega sýnt að flest lið ofmeta lík-
urnar á að þau vinni vítaspyrnu-
keppni, sagði Lenten.
Ein leið til að breyta hvatanum sem
virkar á knattspyrnumenn í fram-
lengingum væri að láta vítaspyrnu-
keppni fara fram áður en framleng-
ingin hefst, og láta vítaspyrnukeppn-
ina aðeins gilda ef ennþá er jafnt eftir
framlenginguna. Þannig hefði það lið
sem skorar úr færri vítum í raun engu
að tapa og ætti því að vera sókndjarft.
Skora gjarnan aftur
Lenten, sem er fræðimaður við La
Trobe-háskólann í Ástralíu, hefur
ásamt samstarfsmönnum sínum beitt
hefðbundnum tækjum hagrannsókna
til að segja fyrir um hvaða áhrif áð-
urnefnd breyting hefði á hversu mörg
mörk væru skoruð í framlengingum.
Þar sem reglan hefur aldrei verið
innleidd þurftu hagfræðingarnir að
finna aðstæður sem eru svipaðar og
ef reglan væri í gildi. Þeir ákváðu því
að kanna hvernig leikurinn breytist
við það að annað liðið skorar snemma
í framlengingu, enda hefur hitt liðið
þá hag af því að sækja en í raun engu
að tapa, rétt eins og ef það hefði
skorað fleiri mörk í vítaspyrnu-
keppni sem þegar hefði farið
fram.
Í ljós kom að þegar ann-
að liðið skorar á fyrstu
fimm mínútum framleng-
ingar eru að meðaltali
skoruð 1,2 mörk til viðbót-
ar eftir það, en í hefðbund- inni
framlengingu eru einungis skoruð að
meðaltali 0,7 mörk. Lenten og félagar
greindu um 120.000 knattspyrnuleiki
sem háðir voru um allan heim, og
uppfylltu 440 leikir skilyrði tilraunar-
innar.
Tölurnar benda til að hægt væri að
lækka hlutfall framlenginga þar sem
ekkert mark er skorað niður í 25%
með umræddri breytingu, segir
Lenten. „Reglur í íþróttum hafa svip-
uðu hlutverki að gegna og almennar
samfélagsreglur og hafa ekki síður
áhrif á hvatana sem verka á fólk en
t.d. skattareglur.“
FIFA tregt til breytinga
Lenten hefur reynt að vekja at-
hygli Alþjóðaknattspyrnusambands-
ins, FIFA, á rannsókninni. „FIFA er
þekkt fyrir íhaldssemi svo það er
óvíst að það takist,“ segir Lenten, en
vonast til að umfjöllun sem mun birt-
ast í breska blaðinu Times síðar í
sumar opni augu sambandsins.
Ýmsir gallar hafa verið fundnir á
vítaspyrnukeppnum, bendir Lenten
á, svo sem hversu tilviljunarkennd út-
koman úr slíkum keppnum oft er.
Einnig reyna þær aðeins á afmark-
aðan hluta af hæfileikum knatt-
spyrnumanns og verða oft til þess að
sökin á tapi liðs lendir öll á einum
leikmanni. Með umræddri breytingu
er að hluta til bætt úr hinu síðast-
nefnda, enda hefði leikmaðurinn þá
þrjátíu mínútur til að bæta fyrir mis-
tökin.
Þora vart að sækja í framlengingu
 Hagfræðingur kynnir rannsókn á því hvernig breyta megi hvötunum sem verka á knattspurnumenn í
framlengingum  Hægt að fjölga mörkum í framlengingum með því að hafa vítaspyrnukeppni á undan
Leikmenn skjóta í 25% tilfella
beint á markið úr vítaspyrnum
en markmenn standa aðeins
kyrrir í miðju markinu í 6% til-
fella. Þessa niðurstöðu nefndi
Lenten sem dæmi um fleiri nið-
urstöður í „hagfræði íþrótta“
sem sé sífellt vinsælla viðfangs-
efni. Við rannsóknir sínar ganga
hagfræðingar út frá því að
íþróttamenn hegði sér, líkt og
aðrir, almennt skynsamlega –
„jafnvel þótt íþróttamenn virki
oft frekar vitlausir“, sagði Lent-
en. En hvers vegna standa
markmenn þá ekki oftar kyrrir?
„Þeir vilja ekki verða sér til
skammar,“ sagði Lenten og
benti á hversu kjánalega það
liti út þegar markmaður
stæði kyrr en sá sem tæki
vítið skyti í ann-
að hvort horn-
ið.
Lítur illa út
að standa
VELJA AÐ SKUTLA SÉR
Robbie
Keane
skorar
úr víti.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Knattspyrna og hagfræði Lenten segir íþróttaleiki vera gullnámu upplýs-
inga sem hægt sé að greina með kenningum og aðferðum fræðanna.
Kristín Sigurðardóttir er
nítján ára stúlka sem hlaut
mænuskaða, sem lamaði
hana fyrir neðan mitti, eftir
ölvunarakstur.
„Fólk gerir sér ekki grein
fyrir því hvað getur gerst.
Það heldur að það sleppi, sé
ekki of fullt til að komast
ferða sinna. Það þarf lítið að
gerast til að þú slasist,“
segir Kristín. Hún vonar að
herferðin leiðrétti þennan
misskilning fólks um akstur
undir áhrifum.
Lömuð fyrir
neðan mitti
MISSTI STJÓRN Á BÍLNUM
Sérstakur gestur IOGT þessa
dagana er Joonas Turtonen,
sem stóð fyrir svipuðu átaki
í Finnlandi fyrir skemmstu.
Joonas segir að aukið að-
gengi Finna að áfengi hafi
haft slæm áhrif.
Hann hefur áhyggjur af
þróuninni hér á landi og ótt-
ast að Íslendingar séu að
færast nær Finnum í
drykkju. Þessu verði að
sporna við með átökum sem
þessum.
Finnland víti
til varnaðar
VARAR VIÐ ÞRÓUNINNI
23
einstaklingar létust í bílslysi sem
rekja mátti til ölvunar ökumanns
frá 2005-2009.
62
slösuðust mjög alvarlega í bílslysi
sem rekja mátti til ölvunar
ökumanns frá 2005-2009.
7811
voru kærðir vegna ölvunar við
akstur frá 2005-2008.
‹ VARHUGAVERÐ ÞRÓUN ›
»