Fréttablaðið - 14.10.2011, Blaðsíða 10

Fréttablaðið - 14.10.2011, Blaðsíða 10
14. október 2011 FÖSTUDAGUR10 Einn af veigamestu köflum nýrrar Hvítbókar um nátt- úruvernd er úttekt á skipu- lagi stjórnsýslunnar á sviði náttúruverndar. Fyrir- komulag mála á Íslandi er borin saman við stjórnsýslu á Norðurlöndunum. Niður- staðan er að full ástæða sé til að huga að sameiningu stofnana og tilfærslu verk- efna. Umhverfisstofnun, ásamt Náttúru- fræðistofnun Íslands, er óumdeild lykilstofnun í málefnum náttúru- verndar hér á landi. Stofnuninni var komið á fót með lögum nr. 90/2002 og gjörbreyttist við það stofnanaskipulag umhverfisráðu- neytisins. Verkefni ýmissa stofn- ana og stjórnvalda voru felld undir nýja stofnun, eða Hollustu- vernd ríkisins, Náttúruvernd ríkisins, veiðistjóraembættið og fleiri minni ráð. Voru nefndar stofnanir lagðar niður í framhald- inu. Það vekur þó athygli að hlut- verki Umhverfisstofnunar er ekki lýst með skýrum hætti í lögum nr. 90/2002 heldur einungis vísað til hinna ýmsu laga um þau verkefni sem stofnuninni var falið að yfir- taka. Þetta geta auðvitað ekki talist góð lög og er gert sérstaklega að umtalsefni í upphafi kafla Hvít- bókarinnar um stjórnvöld náttúru- verndarmála og dæmi um verk- efnið fram undan. Á þriðja tuginn Samanburður við Norðurlöndin þegar kemur að stofnanaskipulagi er „sláandi“, segir í bókinni. Þar er átt við hversu miklu fleiri stofnan- ir sinna málefnum náttúruvernd- ar hérlendis en í þeim löndum sem við berum okkur gjarnan saman við. Og þegar grannt er skoðað fer þessi munur ekkert á milli mála. Fjórar stofnanir á vegum umhverfisráðuneytisins annast stjórnsýslu og framkvæmd nátt- úruverndar, eða Umhverfisstofn- un, Vatnajökuls þjóðgarður, Land- græðsla ríkisins og Skógrækt ríkisins. Þrjár þessara stofnana hafa samtals fimmtán starfsstöðv- ar á landinu, auk þess sem skóg- arverðir starfa á fjórum stöðum. Vatnajökulsþjóðgarði er skipt í fjórar rekstrareiningar. Fjórar stofnanir umhverfis- ráðuneytisins annast einkum rannsóknir, ráðgjöf og þjónustu, eða Náttúrufræðistofnun, Nátt- úrurannsóknastöðin við Mývatn, Veðurstofa Íslands og Stofnun Vil- hjálms Stefánssonar. Þar að auki starfa tvær rannsóknastofnanir á vegum sjávarútvegs- og landbún- aðarráðuneytis; Hafrannsókna- stofnunin og Veiðimálastofnun. Einföldun Flestar íslenskar stofnanir á sviði náttúruverndar eru litlar og sinna afmörkuðum verkefnum. Hættan er auðvitað sú að gagnabankar verði sundurleitir og einn viti ekki hvað annar gjörir. Það eykur líkur á því að verkefni skarist og hrein- lega kallar á tvíverknað og óþarfa kostnað. Á Norðurlöndunum hefur víðast verið lögð áhersla á að setja á stofn sterkar miðlægar ríkisstofnanir til að forðast nákvæmlega þetta. Nefndarmenn líta mjög til Norð- manna, Dana, Finna og Svía þegar þeir segja að í takti við breyttar aðferðir og áherslur í náttúru- vernd sé æskilegt að endurskipu- leggja stjórnsýsluna og einfalda hana umtalsvert. Þessi samanburður við Norður- löndin er jafnframt dreginn fram í því ljósi hversu fámennt samfélag Ísland er og hvað landið er stórt og hafið sem okkur er falið víðáttu- mikið. Hafandi þetta í huga er skil- virkni og gott skipulag sérstaklega mikilvægt. Skiptar skoðanir Íslendingar hafa ekki farið þá leið að aðskilja náttúruvernd og mengunarþáttinn; hvort tveggja fellur undir Umhverfisstofnun. Nefndin leggur ekki til að þessu verði breytt, enda var eindreginn vilji til að þetta færi saman þegar Umhverfisstofnun var sett á lagg- irnar árið 2002. Þessu er öfugt farið víðast á Norðurlöndunum og þessar höfuðgreinar umhverf- ismála, náttúruvernd og mengun- armál, eru aðskildar hjá ólíkum stofnunum. Innan nefndarinnar voru skiptar skoðanir um það hvort sameining stofnana undir hatti Umhverfisstofnunar hafi verið vel heppnuð og hvort samrekstur mengunarmála og náttúruverndar innan einnar stofnunar sé æskileg- ur. Þess vegna setur nefndin ekki fram sameiginlega niðurstöðu eða tillögur um hvort rétt sé að endur- skoða þetta fyrirkomulag. Í athugasemdum við frumvarp- ið um Umhverfisstofnun sem varð að lögum 2002 kom fram að með sameiningunni væri stigið fyrsta skrefið í endurskoðun á stofnana- uppbyggingu ráðuneytisins en ástæða væri til að skoða í kjölfar- ið möguleika á sameiningu þeirra stofnana ráðuneytisins sem sinna vöktun, rannsóknum og ráðgjöf. Stjórnsýslan En hvar skal stokka upp. Nefndin telur að stofnanafyrirkomulagið eigi að byggjast á skýrri skipt- ingu á milli stjórnsýsluverkefna og rannsóknastarfs. Umhverfisstofnun er megin- stjórnsýslustofnun umhverfis- ráðuneytisins en á sama tíma eru þrjár aðrar stofnanir sem annast slík verkefni eða Landgræðslan, Skógræktin og Vatnajökulsþjóð- garður. Fyrir þessu liggja ýmsar ástæður. Þegar Umhverfisstofnun varð til heyrðu Landgræðslan og Skógræktin undir landbúnaðar- ráðuneytið og færðust ekki undir umhverfisráðuneytið fyrr en fimm árum seinna. Það var svo að kröfu sveitarfélaganna að þjóðgarðurinn var stofnaður á grunni sérstakra laga. Nærtækt er, að mati nefndar- innar, að hugleiða sameiningu allra þessara stofnana; væntanlega er þá verið að vísa til þess að þær minni renni inn í Umhverfisstofn- un. Önnur rök eru fyrir slíkri sam- einingu en það er umsjón og varsla lands og eftirlit með því sem fell- ur undir allar stofnanirnar eins og staðan er núna. Rannsóknastarfið Í Hvítbókinni er sett fram sú skoð- un að því fylgi ótvíræðir kostir að byggja upp öfluga, miðlæga þekk- ingarstofnun á sviði náttúrufræða. Núna stunda margar stofnanir slíkar rannsóknir, oft í tengslum við tiltekna auðlindanýtingu svo sem Hafrannsóknastofnun, Veiði- málastofnun og Orkustofnun. Skóg- ræktin og Landgræðslan annast sértæk verkefni. Náttúrufræði- stofnun hefur svo aftur mun víð- tækara hlutverk. Nefndin telur að móta þurfi skýra stefnu um hvaða upplýsinga og gagna ríkið tekur að sér að afla fyrir landslýð. Gera verði kröfu um að þessi vinna sé skilvirk og hag- kvæm og stofnunum lagðar ríkar skyldur á herðar hvað það varðar. Því skuli rannsóknastarfsemi rík- isins skoðast í því ljósi hvort ekki sé ástæða til að sameina stofnan- ir eða flytja til verkefni. Það verði að gerast með skýra mynd af því hverju á að safna í gagnagrunna sem náttúruvernd næstu áratuga á að byggjast á. Eitt blasir við að mati nefnd- armanna og það er sameining Náttúrufræðistofnunar og Veiði- málastofnunar. Telur nefndin að sameiningin sé í samræmi við hug- myndir hennar um öfluga miðlæga þekkingarstofnun, sem væntanlega þýðir stærri og sterkari Náttúru- fræðistofnun. Þjóðgarðarnir Stjórn þjóðgarða landsins telur nefndin sjálfgefið að verði tekin til gagngerar endurskoðunar. Eins og staðan er núna er stjórn þjóð- garða landsins með mjög mismun- andi móti. Vatnajökulsþjóðgarður er sjálfstæð ríkisstofnun, Snæfells- jökulsþjóðgarður er undir stjórn Umhverfisstofnunar og Þingvell- ir lúta stjórn sérstakrar nefndar sem heyrir undir stjórnsýslu for- sætisráðuneytis. Nefndin er sam- mála um að þetta fyrirkomulag sé óheppilegt og telur að yfirstjórn þeirra eigi að vera á einni hendi. Í Hvítbókinni kemur þó ekki fram afstaða um hvernig heppilegast væri að útfæra þessa breytingu. Náttúrustofurnar Á móti gagnrýni á heildarmynd stjórnsýslunnar er sérstaklega tekið fram að sjálfstæði lítilla stofnana geti verið af hinu góða. Náttúrustofurnar, sem eru sjö talsins vítt og breitt um landið, eru teknar sem dæmi þar um. Lagt er til að samstarf stofanna við Nátt- úrufræðistofnun verði útfært frek- ar og til greina komi að þær fái fleiri og stærri verkefni. Nefndin telur mikilvægt að stjórn- sýsla ríkisins á landsbyggðinni verði efld. Eins og fram hefur komið eru starfsstöðvar stofnana á sviði náttúruverndar margar og smáar. Með sömu rökum og nefnd- in telur koma til greina að sam- eina stofnanir mætti hugsa sér samrekstur starfsstöðva. Þetta myndi engu breyta um mikilvægi sveitarfélaganna í náttúruvernd. Kynnt er til sögunnar hugmynd um að í hverju sveitarfélagi, eða innan tiltekinna svæða, starfi nátt- úruverndarfulltrúi sem gæti verið skref til að efla ábyrgð sveitar- félaganna í náttúruverndarmálum. Umhverfisþing Hvítbókin verður til umfjöllunar á Umhverfisþingi sem umhverfis- ráðuneytið efnir til í dag á Selfossi. Í framhaldinu hefst opið umsagn- arferli um bókina sem lýkur 1. des- ember. Að því loknu hefst vinna við gerð frumvarps um breyting- ar á náttúruverndarlögum og er gert ráð fyrir að það komi til kasta Alþingis í vor. Faxafeni 14 www.heilsuborg.is Langar þig að breyta um lífsstíl? Nýtt námskeið fyrir 16 - 25 ára hefst 24. okt. Heilsulausn 1- Hentar ungu fólki sem glímir við ofþyngd, offitu eða einkenni frá stoðkerfi Heilsumat hjá hjúkrunarfræðingi, stuðningur, aðhald og fræðsla fagaðila Verð fyrir 8 vikur kr. 49.800.- (24.900 kr. á mán) Hægt að fara í HL 3 framhald að loknu námskeiði Skráning á mottaka@heilsuborg.is eða í síma 560 1010. Svavar Hávarðsson svavar@frettabladid.is FRÉTTASKÝRING: Hvítbók um náttúruvernd seinni hluti Þarf að endurhugsa stjórnsýsluna HAFRAFELL Í ÖRÆFUM Fjallið losnaði úr faðmi jökla um miðja 20. öld. Þetta er gott dæmi um land sem nú er sýnilegt en var hulið mönnum í árhundruð. Þetta er ein birtingarmynd hlýnandi loftlags. FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.