Morgunblaðið - 13.08.2010, Page 12

12 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 2010
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Allt að þrefalt meira fannst af mak-
ríl í íslenskri lögsögu í nýafstöðnum
leiðangri heldur en á sama tíma á
síðasta ári. Makríll fannst nánast
allt í kringum landið, en þó var
áberandi minnst af honum úti fyrir
Vestfjörðum og vestanverðu Norð-
urlandi. Hrygningarstofn makríls
sem gengur á norðlægar slóðir er
talinn vera um 2,5 milljónir tonna,
en Sveinn Sveinbjörnsson, fiski-
fræðingur, segir ekki hægt út frá
fyrirliggjandi gögnum að meta
hversu mikill hluti stofnsins gengur
inn í íslenska lögsögu.
Hafrannsóknaskipið Árni Frið-
riksson kom í gær úr 24 daga leið-
angri hringinn í kringum landið og
var togað á fyrirfram ákveðnum
stöðum til að fá samanburð við síð-
ustu ár. Sveinn var leiðangursstjóri
og segir hann að meira sé af makríl
við landið heldur en áður.
„Við sáum tvisvar til þrisvar
sinnum meira af makríl heldur en í
fyrra og var þó töluvert að sjá þá,“
segir Sveinn. Hann segir að veru-
lega meira sé af makríl undan Suð-
urlandi, Suðausturlandi og Suðvest-
urlandi heldur en í fyrra. Hins
vegar sé magnið heldur minna í ár
heldur en í fyrra úti af Norðaust-
urlandi og norðanverðum Aust-
fjörðum, en á austurmiðum hefur
mest verið af makríl síðustu ár.
Breytingar á hitastigi
„Yfirborðssjórinn fyrir norðaust-
an land er kaldari en var í fyrra og
það veldur því að makríllinn er þar
ekki í eins miklum mæli og síðustu
ár,“ segir Sveinn. „Aftur á móti er
hlýrra á suðursvæðunum og því
leitar makríllinn þangað í auknum
mæli.
Hitabreytingar sem hafa orðið í
hafinu á síðustu árum valda því að
þessar göngur koma inn í íslenska
lögsögu. Til skamms tíma hélt fisk-
urinn sig að mestu í norðanverðum
Norðursjó og talið var makríll
gengi ekki að ráði norður fyrir
Færeyjar. Áður komu hingað ekki
nema stöku flækingar, en á síðustu
árum hefur orðið breyting á þessu
og göngurnar stækkað með hverju
árinu.“
Makríll er orðinn einn af mikil-
vægustu nytjafiskum í íslenskum
sjávarútvegi. Í ár er samkvæmt
ákvörðun sjávarútvegsráðherra
heimilt að veiða 130 þúsund tonn í
íslenskri lögsögu. Árin 2008 og 2009
voru veidd 112 og 116 þúsund tonn
og árið 2007 var aflinn 36 þúsund
tonn.
Makrílleiðangur Hafrannsókna-
stofnunar er hluti af samvinnuverk-
efni Íslendinga, Norðmanna og
Færeyinga, fyrir tilstuðlan
Norðurausturfiskveiðinefndarinnar.
Sveinn segir að eftir sé að fara yfir
gögnin sameiginlega og meta þær
vísitölur sem aflað hefur verið.
Hugsanlega verði hægt að meta
magn á einstökum svæðum þegar
öll gögn liggi fyrir, en það sé alls
ekki hægt á þessu stigi. Makríl er
ekki hægt að bergmálsmæla eins og
flestar aðrar fisktegundir þar sem
hann er ekki með sundmaga.
Hefur ekki stórar
áhyggjur af seiðum
Aðspurður um fæðu makrílsins
segir Sveinn að í rannsóknum sem
gerðar voru í fyrra hafi komið í ljós
að fæða hans sé allt að 97% sviflæg
krabbadýr: rauðáta, ljósáta, mar-
flær og fleiri slíkar tegundir í yf-
irborðslögum sjávar. Vissulega éti
makríllinn fisk þegar slíkt bjóðist.
„Í fyrra sáum við á takmörkuðu
svæði úti af Vesturlandi að sandsíli
var 18% af fæðunni,“ segir Sveinn.
„Á tilteknu svæði fyrir Austurlandi
sáum við að um 6% af fæðunni voru
laxsíldar og slíkar tegundir.
Í fyrra sáum við vott af loðnu í
mögum makríls úti af Norðaust-
urlandi og á því svæði sáum við í
sumar loðnuseiði í einhverjum mög-
um. Þetta var ekki áberandi og þar
sem hlutfallslega er miklu minna af
makríl á þessum slóðum heldur en
sunnar þá hef ég ekki stórar
áhyggjur af því að makríllinn sé
mikið í seiðum.“
Sveinn segir að ekki hafi sést
mikið af bolfiskseiðum í makríl, en
um þetta leyti árs hefur þau rekið
með hafstraumum norður fyrir
land.
Allt að þrefalt meira af makríl
 Hlýrra á suðursvæðunum en í fyrra og mun meira af makríl þar en áður  Heldur minna fyrir
Norðausturlandi og norðanverðum Austfjörðum  Áta og sviflæg krabbadýr eru uppistaðan í fæðunni
Rannsóknir á makríl
-4°-8°-12°-16°-20°-24°-28°
62°
64°
68°
Árni Friðriksson
1987 2009
1987 2009
Heildarafli (þús. tonna) 1987-2009
Stærð hrygningarstofns 1987-2009
Ísland Aðrar þjóðir1.000
800
600
400
200
0
Þú
s.
to
nn
Hrygningarstofn Veiðidánartala (F)5
4
3
2
1
0
0,5
0, 4
0, 3
0, 2
0, 1
0, 0
M
ill
j.
to
nn
Ve
ið
id
án
ar
ta
la
(F
)
Morgunblaðið/Eggert
Í höfn Hafrannsóknaskipið Árni Friðriksson kom til Reykjavíkur í gær eftir
24 daga leiðangur í fiskveiðilögsögunni. Meira fannst af makríl en áður.
Fiskifræðingar könnuðu hrygningu makríls í júnímán-
uði og var um samvinnuverkefni Íslendinga, Norð-
manna, Evrópusambandsins og Færeyinga að ræða. Þá
kom í ljós að dreifing nýhrygndra hrogna var miklu
norðar en menn töldu að verið hefði áður. Eggjadreifing
var og könnuð í íslenskri lögsögu í fyrsta skiptið. Þykir
ljóst af niðurstöðum þessa leiðangurs að töluverður
flutningur hefur orðið á hrygningu í norðurátt.
Hrygnir norðar heldur en áður
Á heimasíðu færeysku Hafrannsóknastofnunarinnar, Havstovunnar, er
fjallað um makrílrannsóknir Færeyinga í sumar. Þar segir að rannsóknir í
júlí sýni að makríl sé að finna víða í færeyskri lögsögu og að makríll hafi
fengist nánast í hverju holi. Hann hafi verið blandaður síld á svæðinu norð-
ur af Færeyjum. Makríllinn hafi að stærstum hluta verið 3-5 ára og stærri
makríl sé að finna í lögsögu Íslands og Færeyja en við Noreg.
Stærri makríllinn gengur lengra
Í október ár hvert er gerð úttekt á makrílstofninum á vegum ICES. Ný út-
tekt á ástandi stofnsins mun því ekki liggja fyrir fyrr en í október 2010 og
er því nýjasta mat á stærð stofnsins frá því í október 2009. Samkvæmt því
stofnmati hefur hrygningarstofninn farið vaxandi allt frá 2002, er hann
var 1,8 milljón tonn, upp í 2,6 milljón tonn árið 2009, segir í riti Hafrann-
sóknastofnunar um ástand nytjastofna. Allir árgangar frá 2001–2007,
nema 2003 og 2007 árgangarnir, eru stærri en meðaltal áranna 1972-2006.
Sterkur stofn – nýtt mat í haust
„Það hefur verið góður gangur í veiðunum og
það er mikið af makríl og víða við landið,“
segir Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Vinnslustöðvarinnar í Vest-
mannaeyjum. Í gær var búið að veiða um 84
þúsund tonn af þeim 130 þúsund tonnum sem
heimilt er að veiða í ár.
Hann segir að í fyrra hafi makrílveiðum
lokið um 10. júlí, en í ár hafi menn byrjað að
beita sér í þessum veiðum á sama tíma. Sig-
urgeir segir að ýmsar jákvæðar breytingar
hafi verið gerðar á fyrirkomulagi veiðanna frá
síðasta ári. Hann nefnir sem dæmi að í sumar
er heimilt að veiða úti fyrir Suðurlandi og allt
vestur í Jökuldýpi, en í fyrra voru makrílveið-
ar bannaðar á þessu svæði. Með þessu hefði
opnast algerlega nýr heimur fyrir útgerðirnar
og komið hefði í ljós að makríll væri miklu
víðar í lögsögunni heldur en menn hefðu áður
haldið.
Þá væri mjög lítið af síld fyrir Suðurlandi,
en hún væri hins vegar í miklu meira mæli úti
af Norðausturlandi, þar sem minna hefði aft-
ur fengist af makríl heldur en í fyrra. Auð-
veldara væri því fyrir sjómenn að veiða aðeins
aðra tegundina í einu.
„Það er fleira sem hefur breyst frá því í
fyrra og ég vil sérstaklega hrósa Jóni Bjarna-
syni, sjávarútvegsráðherra, fyrir að úthluta
kvóta á skip,“ sagði Sigurgeir. „Þetta er gríð-
arleg breyting frá síðasta ári og allt annað
fyrir útgerðirnar að vinna úr stöðunni. Ég vil
þó eindregið koma þeim skilaboðum til ráð-
herra að til þess að auka enn verðmæti af
veiðum þarf að leyfa útgerðum að geyma 5-
10% fram á næsta ár. Ef það verður gert geta
menn leyft sér að eiga hluta kvótans eftir
fram á haustið og geta þá skoðað hvort eitt-
hvað fæst af makríl í september og október
þegar hráefnið er best og verðmætið mest.“
Hann segir að sveiflur hafi verið í verði á
frystum makrílafurðum í sumar, en þær fara
að stórum hluta til Rússlands. Kaupendur
hafi haldið að sér höndum og verð á þessum
afurðum hafi lækkað talsvert frá síðasta ári,
en þá fór mun minna í frystingu. Hann segir
að verð á mjöli og lýsi sé hins vegar mjög
gott.
Góður gangur í veiðunum og jákvæðar breytingar
 Vill geta geymt hluta makrílkvótans til næsta árs  Lægra verð hefur fengist fyrir frystar afurðir
4.000
Sumarið 2006 veiddust um
4 þúsund tonn af makríl við Ísland,
mest sem meðafli á síldveiðum.
130.000
Í sumar er heimilt að veiða 130 þús-
und tonn af makríl í lögsögunni.
‹ NYTJASTOFN ›
»
Alþjóðahafrannsóknaráðið lagði til að aflinn árið 2010 yrði á bilinu 527–
572 þús. tonn sem samsvarar veiðidánartölu 0,20–0,22. Þá yrði hrygning-
arstofninn á bilinu frá 2,45 til 2,50 milljón tonn árið 2011 og minnkaði um
4–6% miðað við árið 2009. Þetta er talið samræmast varúðarsjónarmiðum,
segir í ástandsskýrslunni. Ekki hefur náðst samkomulag milli þeirra þjóða
sem stunda veiðar úr stofninum um skiptingu aflans.
Aflatillögur Alþjóðahafrannsóknaráðsins fyrir árið 2011 munu liggja
fyrir í október 2010 að loknum haustfundi ráðgjafanefndar þess.
Ekki samkomulag um veiðar
Í leiðangri eins og Árna Friðrikssonar hringinn í kring-
um landið kemur fjöldi fisktegunda í veiðarfærin. Í ný-
afstöðnum leiðangri varð ekki vart við neinar nýjar teg-
undir, en hins vegar vakti túnfiskvaða djúpt út af
Suðvesturlandi athygli skipverja á Árna Friðrikssyni.
Sennilega var önnur vaða á ferð um 60 mílur suður af
Vestmannaeyjum, en skipið var of langt frá til að hægt
væri að greina það nákvæmlega. Fyrir nokkrum árum
reyndu Japanar túnfiskveiðar suður af landinu.
Vaða af túnfiski suður af Eyjum