Morgunblaðið - 13.08.2010, Side 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. ÁGÚST 2010
Nú í haust verða tvö
ár liðin frá hruni ís-
lenska hagkerfisins.
Allt frá fyrsta degi hafa
háværar umræður átt
sér stað um hvað olli því
að þessi fámenna en vel
efnaða þjóð, sem býr í
landi mikilla auðlinda,
steyptist á örskammri
stundu niður í efna-
hagslegt svarthol og
rankaði við sér í hópi fátækustu ríkja
heims.
Um viðbrögðin, góð og slæm, er
óþarft að fjölyrða um hér þar sem fátt
annað hefur komist að í þjóðfélags-
umræðunni en skýrsla rannsókn-
arnefndar, þær rannsóknir sem emb-
ætti sérstaks saksóknara er með í
gangi og allar þær umræður og skoð-
anir sem ómað hafa um það hver beri
ábyrgðina. Það hriktir í Alþingi og
ríkisstjórn, við að finna leiðir til að
koma þjóðarskútunni aftur á flot, á
meðan stjórnmálin eyða mestu púðri í
að lappa upp á brotna ímynd sína með
þeim meðulum sem í
boði eru þar á bæ. Og
ástæður hrunsins hafa
verið dregnar fram og
flestir sammála um að
slakað hafi verið um of á
klónni og eftirlitsaðilar
sofnað á verðinum. Hins
vegar hafa menn lítið
gert að því að horfa í
eigin barm og flestir
firra sig ábyrgð.
Öll þessi hringiða
miðast við einn út-
gangspunkt, það sem
tapaðist og það sem
flesta landsmenn skortir til að ná
endum saman; hin viðurkenndu verð-
mæti nútímasamfélags – peninga. En
hvað með hin raunverulegu verð-
mæti: Fólkið sjálft – mannauðinn?
Nú þegar hafa stór skörð verið
höggvin í velferðarkerfið í tilraunum
stjórnvalda til að lágmarka hinn stóra
skaða og vitað mál að þetta er aðeins
byrjunin. Fólk er í stórum stíl farið að
taka sig upp og flýja land, og fyrirséð
að sá straumur á eftir að aukast.
Þannig heldur tapið áfram og gerir
okkur enn erfiðara að reisa landið við
aftur þar sem sterkasta vopnið okkar,
menntakerfið, verður æ bitlausara
við þessar aðstæður, bæði þegar litið
er til stöðu þess gagnvart niður-
skurðarhnífnum og þeirrar köldu
staðreyndar að stór hluti þeirra sem
flytja erlendis er vel menntað fólk.
Þessi staða vekur hjá mér spurn-
ingar sem ég spurði mig fljótlega eft-
ir hrun: Hvar er umræðan um upp-
eldi og menntun barnanna okkar?
Hvernig getum við skýrt hrunið í ljósi
menntastefnu þjóðarinnar og út frá
áherslum hennar í uppeldi barna
sinna síðustu áratugina? Þarf ekki
menntakerfið okkar endurskoðunar
við alveg eins og fjármálakerfið?
Hvernig nýtist menntakerfið okkur
best við að vinna okkur út úr krepp-
unni? Þar sem ég er grunnskólakenn-
ari að mennt og fyrrverandi starfs-
maður í uppeldisgeiranum, er mér
þetta mál afar kært og hef ég verið að
leggja eyrun við umræðu í fjölmiðlum
um þetta þarfa málefni. Þar hef ég
uppskorið minna en ég vonaðist til og
hef m.a.s. orðið vitni að því að innlegg
í þessa veru hafi verið kæft í fæðingu í
umræðuþætti í Ríkisútvarpinu. Annað
sem ég hef rekist á var lesendabréf
frá eldri konu í dagblaði og einhverjar
færslur á bloggsíðum. En hvergi hef
ég rekist á gagnrýna og ítarlega um-
fjöllun um þetta efni, þrátt fyrir að
sjálfur Háskóli Íslands hafi verið far-
inn að snúast fast á sveif með útrás-
armaskínunni.
Ég vil ekki trúa því að uppeldis-
frömuðir okkar, kennarar og aðrir
sem að þessum málum koma, hafi ekki
rætt sín á milli um þessi mál, annað
væri fásinna og sjálfhverfa af versta
tagi, enda hefur þetta án efa borið á
góma yfir mörgum kaffibollanum í
stund milli stríða. Það hefði því mátt
ætla að þjóðfundur um menntamál,
sem haldinn var í febrúar síðast-
liðnum, fjallaði um þennan vinkil og
ályktaði þar um, en svo var því miður
ekki. Getur verið að uppeldisgeirinn
sé orðinn svo niðurbældur og múl-
bundinn að hann veigri sér við að horf-
ast í augu við þátt uppeldisstefnu
þjóðarinnar í hruninu? Ef svo er þarf
skepnan heldur betur að rífa sig lausa
og fara að íhuga sína stöðu og hlut-
verk í því uppbyggingarstarfi sem
framundan er.
Í ljósi þessa tel ég brýna nauðsyn
að skerpa á allri umræðu um uppeld-
ismál, að þjóðin líti í eigin barm á
óvæginn og gagnrýninn hátt og skoði
á hvaða leið við séum í uppeldi barna
okkar. Sú umræða á fyrst og fremst
að beinast að heimilunum og þjóð-
félaginu sjálfu en vera leidd af fag-
fólki úr uppeldisgeiranum. Þjóð-
fundur um uppeldismál væri þarna
góður vettvangur og jafnvel að sett
yrði á laggirnar nefnd skipuð af
menntamálaráðuneytinu í ætt við
hina tíðræddu rannsóknarnefnd Al-
þingis. Þessi „rannsóknarnefnd upp-
eldismála“ myndi á faglegan hátt
vinna nákvæma úttekt á uppeldi á Ís-
landi síðustu áratugi, ekki til að leita
að sökudólgum, heldur til að skýra
hrunið út frá íslensku uppeldi í sí-
breytilegu samfélagi og koma með til-
lögur að leiðum til úrbóta á því sviði,
með viðreisn og uppbyggingu Íslands
að leiðarljósi. Fái þessar hugmyndir
ekki hljómgrunn ráðamanna kalla ég
eftir orðum og aðgerðum úr hópi þess
mæta fólks sem helgað hefur uppeld-
ismálum sína starfskrafta, og þeirra
foreldra sem vilja láta til sín taka á
þessum vettvangi.
Eftir Sólmund
Friðriksson
» Getur verið að upp-
eldisgeirinn sé orð-
inn svo niðurbældur og
múlbundinn að hann
veigri sér við að horfast
í augu við þátt uppeld-
isstefnu þjóðarinnar í
hruninu?
Sólmundur
Friðriksson
Höfundur er grunnskólakennari
að mennt.
Hvað með uppeldið?
Sæll Guðni, ég
þakka þér grein þina
um Skáksetur Fisc-
hers og Friðriks. Þú
segir réttilega í grein-
inni að það hafi verið
afrek að ná einvígi ald-
arinnar hingað 1972.
Það er rétt. Hins veg-
ar ferð þú alvarlega út
af sporinu þegar þú
segir hvernig það kom
hingað. Það gefur
auga leið að svo stórkostlegt einvígi
er ekki auðvelt að fá og krefst mikils
undirbúnings. Hugmyndina af HM-
einvígi á íslandi fékk Freysteinn Þor-
bergsson í Moskvu 1957 þegar hann
var þar við nám og horfði á heims-
meistarakeppni milli Botwinniks og
Tals. Eitt er að fá hugmynd og annað
að fylgja henni eftir. Það var ekki
auðvelt verk og þurfti margt að
kynna sér í mörgum löndum og álf-
um. Það gerði Freysteinn. Hann und-
irbjó sig vandlega, lærði tungumál til
að ná sem bestum árangri, heimsótti
háskóla og ræddi við prófessora.
Freysteinn kynnti sér starfsemi
FIDE fyrst 1954 þegar hann í Amst-
erdam sat Alþjóðaþing FIDE sem
áheyrnarfulltrúi án atkvæðis og til-
löguréttar. Freysteinn sótti flest þing
FIDE eftir það fyrir hönd SÍ en einn-
ig stundum fyrir skáksamband Norð-
urlanda sem hann stofnaði 1954.
Freysteinn fékk hingað sænska stór-
meistarann Staahlberg 1954, Her-
mann Pilnik 1955, Stúdentamótið
1957 og Fischer 1960 og marga fleiri.
Freysteinn var með Friðriki bæði
1958 og 1959 þegar Friðrik var að
vinna sína stærstu sigra í skákinni og
skrifaði greinar um það í Morg-
unblaðið, Tímann, Þjóðviljann og Al-
þýðublaðið, einnig sendi hann útvarp-
inu fréttir.
Freysteinn var eini Íslendingurinn
sem var á Alþjóðaþingi FIDE í ágúst
1971 þegar fyrsti fundur um einvígið
var haldinn í Amsterdam. Þar sá
Freysteinn að eini möguleiki Íslands
til að fá einvígið væri ef þjóðirnar
gerðu tilboð í einvígið, en það hafði
ekki verið gert áður. Freysteinn lagði
því til að FIDE gerði útboðsgögn
handa þeim sem rétt höfðu á að bjóða
í einvígið, en það voru þær þjóðir sem
höfðu tilkynnt að þær hefðu áhuga á
að halda einvígið. Það gerði Frey-
steinn fyrir hönd Íslands
þó að hann hefði ekki til
þess umboð, en tók
áhættuna sem var þó
nánast engin. Eina
skuldbindingin var að
gera varð tilboð í einvíg-
ið. Ef Ísland vildi ekki
halda það gat það sent
svo lágt tilboð að því yrði
ekki tekið. Freysteinn
samdi svo tilboðið og var
sendur með það til Amst-
erdan þar sem hann var
valinn í þriggja manna
nefnd sem var við opnun tilboðanna.
Þannig traust hafði Freysteinn unnið
sér á þingi FIDE.
Það sem þú segir um áhrif einvíg-
isins tel ég vera rétt. Auðvitað voru
margir sem komu að einvíginu þegar
kom að því að halda það, en Frey-
steinn var upphafsmaðurinn að því og
sá sem gætti þess að Ísland yrði ekki
hlunnfarið á þingi FIDE í ágúst 1971.
Guðmundur G. Þórarinsson var á
móti einvíginu í upphafi og setti það
hvað eftir annað í hættu. Skáksetur
sem tileinkað er Fischer á ekki að
vera byggt á lygum. Fischer var heið-
arlegur maður og sagði við mig hvað
eftir annað að það hefði veri Frey-
steinn sem kom einvíginu hingað til
lands. Fischer vildi ekki tefla einvígið
hér á landi en gerði það fyrir Frey-
stein að hans sögn.
Hvaðan kom hugmyndin um skák-
setur? Hugmyndina um vaxbrúður
setti ég fram í grein minni Skákborg-
in á Mogga-blogginu. Það var hug-
mynd Freysteins fyrir 38 árum.
Íslendingar eru búnir að fá nóg af
lygum stjórnmálamanna og er mál að
linni. Kominn er tími til að leiðrétta
sögufalsanir sem búnar eru að vera í
gangi allt of lengi. Til dæmis forseta-
tíð Friðriks 1978-1982 sem stenst
ekki skoðun. Friðrik var forseti
FIDE samkvæmt mínu minni frá 4.
sept.-23. sept. 1974 eða í samtals 19
daga.
Með bestu kveðju.
Svar við grein
Guðna Ágústssonar
um Skáksetur
Eftir Eddu Júlíu
Þráinsdóttur
Edda Júlía
Þráinsdóttir
»Kominn er tími til að
leiðrétta sögufals-
anir sem búnar eru að
vera í gangi allt of
lengi.
Höfundur er húsmóðir.Í Skírisskógi Hrói höttur nútímans, á tali við gangandi vegfaranda, eins og frægum sögupersónum einum er lagið.
Eggert