Morgunblaðið - 24.12.2010, Qupperneq 36

36 24. desember 2010
sem þrek og kraftar leyfðu, rakst ég loks-
ins á vörðu sem var mikill léttir. Ég veitti
því athygli að á henni var vegvísir sem ég
fylgdi eftir í þeirri von að finna næstu
vörðu. Af mikilli nærfærni og aðgæslu
tókst mér að finna hana sem kveikti þá
von í brjósti að leiðin til bæja á Snæ-
fjallaströndinni væri rétt innan seilingar.
En það reyndust tálvonir einar því eftir að
hafa fylgt vörðunum um nokkra hríð kom
ég að vörðu sem var að hruni komin. Hún
var staðsett á brekkubrún svo að ég taldi
víst að þar væri niðurgangur af fjallinu.
Brattinn var hins vegar svo mikill að það
gat tæpast staðist og í rauninni óðs manns
æði að reyna að klöngrast þar niður. Ég sá
því ekki annað vænna en að forða mér frá
þessari snarbröttu fjallshlíð og freista þess
enn og aftur að finna réttu vegslóðina.
Hófst nú spordrjúgur gangur upp eftir
fjallinu með storminn í fangið. Það reynd-
ist skynsamleg og heilladrjúg ákvörðun
því mér reiddi svo vel af að ég fann einar 5
vörður og í framhaldi af þeim smáhjalla
niður af myrku fjallinu. Þegar ég hugsa til
baka þá liggur það alveg fyrir að ef ég hefði
reynt niðurgöngu hjá vörðubrotinu við
fjallsbrúnina hefði ég að öllum líkindum
fallið fram af hamrabjörgum Súrnadalsins,
en að sögn fróðra manna hafa ófáir farist
við að hrapa þar niður.
Hrammur Núpsins
Ég hafði verið uppi á fjalli í hart nær 8
klukkustundir í linnulausum hríðarbyl og
ógnarkulda þegar ég fann loksins leiðina
niður hlíðar fjallsins. Ég má þakka fyrir að
hafa haldið bæði lífi og limum í þessu for-
áttuveðri uppi á beru fjalli. Það sem fleytti
mér á leiðarenda voru góð hlífðarföt – háir
snjósokkar, góðir ullarvettlingar og þykk-
ur stormjakkinn unnu bug á kuldanum.
Mjög fljótlega sá ég glitta í ljóstíru í
glugga. Ég hraðaði mér sem mest ég mátti
að bóndabænum og barði þar að dyrum,
en þá hefur klukkan verið um 2 eftir mið-
nætti. Eftir nokkra bið kom bóndinn til
dyra og ég greindi honum þegar í stað frá
sviplegum afdrifum Sumarliða pósts og
hrakningum mínum í framhaldinu. Að því
loknu bað ég um næturgistingu enda grátt
leikinn og að þrotum kominn. Hann tjáði
mér að Sumarliði póstur væri frá næsta bæ
og beindi för minni þangað! Að sögn
bóndans var það auðrataður vegarspotti.
Þótt ég væri mjög þrekaður og í klaka-
brynju, þannig að ekkert var bert nema
augu og nefbroddur, fór ég að leita bæj-
arins sem bóndinn hafði vísað mér á. Eftir
að hafa gengið í nokkurn tíma hrapaði ég
fram af háum snjóskafli (hvestu) niðri við
sjó. Þar var stórt timburhús reist á stólp-
um, umgirt snarbrattri og þröngri snjó-
hengju. Í þessu húsi var ekki nokkur lif-
andi sála. Með mjög miklum
erfiðismunum tókst mér að komast upp úr
snjógjánni og öðru sinni varð svipan
bjargvættur minn því með henni tókst
mér að höggva spor í harðfennið og mjaka
mér upp. Ég var sárþjáður af þreytu og
hungrið farið að sverfa að enda hafði ég
ekki fengið almennilega næringu í nærfellt
tvo sólarhringa. Eftir langa mæðu tókst
mér að komast að sama bóndabænum og
áður og knúði þar dyra öðru sinni. Þegar
bóndinn kom til dyra tjáði ég honum mjög
ákveðið – enda vakti tómlæti bóndans
reiði innra með mér – að mér þætti ansi
hart að fá ekki húsaskjól eftir allar þær
hremmingar sem yfir mig hefðu gengið.
Hann skeytti athugasemdum mínum litlu
en ég fékk þó að vera innandyra meðan
hann klæddist hlífðarfötum til að fylgja
mér að heimili Sumarliða.
Þegar ég hóf frásögn mína af slysförum
Sumarliða urðu þeir sem á hlýddu skelf-
ingu lostnir og allt fullorðið fólk reis strax
úr rekkju. Eins og nærri má geta varð uppi
fótur og fit á heimilinu og allir mjög tví-
stígandi. Ég þurfti á aðstoð að halda til að
losa mig við klakabrynjuna sem og ytri
fötin því allt var gaddfreðið. Leifar frá
kvöldinu áður voru reiddar fram á disk og
og mér gefið að borða. Á meðan lögðu
menn á ráðin um hvernig bregðast skyldi
við ótíðindum næturinnar. Ég var spurður
nánar út úr varðandi slysið, en átti í erf-
iðleikum með að greina frá hvar slysið
hefði nákvæmlega átt sér stað því þessi
fjallvegur var mér framandi enda hafði ég
aldrei gengið hann áður. En þegar ég
minntist á steinana þrjá á fjallsbrúninni
þóttist einn maður, Guðmundur Jósefsson
að nafni, átta sig á staðháttum og taldi sig
þar af leiðandi vita hvar slysið hafði borið
að höndum. Ákveðið var að leita eftir að-
stoð hreppstjórans á Sandeyri og voru
send skilaboð til hans með hraði. Að því
loknu gengu allir til náða og ég var látinn
sofa til fóta hjá áðurnefndum Guðmundi.
Þegar ég var við það að festa svefn hrökk
ég upp með miklum andfælum því það var
engu líkara en ég væri að hverfa fram af
hengjubrúnum Núpsins og þannig var líð-
an mín langt fram eftir nóttu. Hvíldin
þessa nótt var nánast að engu hafandi og
ég var bæði þjakaður og úrvinda af þreytu
í morgunsárið.
Snemma næsta morgun streymdi fólk
að bænum. Þar fór fremstur í flokki Tómas
Sigurðsson hreppstjóri en hann hafði
safnað liði til þess að leita að Sumarliða
pósti. Til frekari glöggvunar fyrir leit-
arflokkinn endurtók ég hrakningasögu
mína enn eina ferðina. Fötin mín höfðu
náð að þorna yfir nóttina og var lagt hart
að mér að aðstoða við leitina því menn
töldu að ég byggi yfir gagnlegum upplýs-
ingum varðandi staðsetningu slyssins.
Þótt þrekið væri lítið sem ekkert féllst ég á
að slást í för með leitarflokknum enda
mikið í húfi. Alls tóku 18 manns þátt í leit-
inni. Fimm þeirra gengu út með Núpnum,
en þeirra á meðal var Guðmundur Jós-
efsson sem taldi sig vita hvar slysið hefði
átt sér stað. Fimmmenningar þessir lögðu
sig í mikinn háska enda slúttu snjóhengjur
fram af hamraklettum Núpsins. Ég var svo
í hópi þeirra þrettán sem leituðu í Súrna-
dal.
Áður en leitarhópnum var skipt var
ákveðið að þeir sem yrðu fyrri til að finna
lík Sumarliða skyldu senda mann til að
gera hinum viðvart. Boðin skyldu berast á
milli með háværu hói. Nokkru eftir að við
höfðum dreift okkur um Súrnadal heyrð-
um við hóað og síðan birtist maður að ut-
an. Hann greindi okkur frá því að lík
Sumarliða hefði fundist í fjöruborðinu
undir Stofuhlíð sem er skammt handan
við Súrnadal. Hesturinn lá sprunginn við
hlið hans og var af honum hnakkurinn.
Lítið sem ekkert sá á líki Sumarliða þrátt
fyrir að fallhæðin frá bjargbrúninni sé
meiri en 400 m. Nú var þeim hóað saman
sem eftir voru við leitirnar í Súrnadal og
flestir þeirra héldu heim á leið, þar á með-
al ég enda ekki búinn að ná mér eftir ófar-
irnar og svefnleysið.
Nokkrir menn fóru út með Núpnum til
frekari aðstoðar. Þegar þeir komu út fyrir
var allt horfið, bæði leitarmenn og lík
Sumarliða. Og ástæðan blasti við sjónum
þeirra: Stóreflis snjóskriða hafði fallið og
rifið allt með sér sem fyrir varð út á sjó.
Það eru mestar ástæður til að halda að
hengjuskaflinn við fjallsbrúnina, sem var
engin smásmíði, hafi sprungið frá fjallinu
við hóin og köllin. Meira hefur ekki þurft
til því skafrenningur hafði verið viðvar-
andi, hríðarveður og mikil ofankoma.
Tröllslegar snjóhengjur Núpsins höfðu lát-
ið undan síga við minnsta bergmál og
steypst niður þverhnípta hamraveggina.
Einn maður barðist enn fyrir lífi sínu í
snjókrapinu í sjónum, en af miklu harð-
fylgi tókst honum að komast á þurrt land.
Rétt í þann mund er hann skreið upp í
fjöruna komu leitarmenn úr Súrnadal
honum til aðstoðar. Sá er þannig var
heimtur úr helju hét Halldór Ólafsson frá
Berjadalsá, en hann var yngstur og þrótt-
mestur þeirra manna sem snjóflóðið hreif
með sér, tæplega tvítugur að aldri. Halldór
var orðinn svo kaldur og þjakaður að leit-
armennirnir urðu – í kapphlaupi við tím-
ann – að bera hann til næsta bæjar. Fötin
voru harðfrosin utan um Halldór og varð
með mestu varkárni að rista klæðin utan
af honum. Mönnum fannst það krafta-
verki líkast að ekki skyldi fara verr, en það
hefur viljað honum til happs að hann fékk
lífsnauðsynlega aðhlynningu eins fljótt og
auðið var og mátti ekki tæpara standa.
Eftir þessa erfiðu lífsraun átti Halldór við
einhvern lasleika að stríða í nokkurn tíma
en náði að lokum fullri heilsu.
Þar sem mönnum stafaði hætta af frek-
ari snjóflóðum í fjöruborðinu undir Núpn-
um var brugðið á það ráð að manna bát og
freista þess að komast sjóleiðina fyrir
slysasvæðið og reyna þannig að finna þá
sem fórust. Hér var í rauninni teflt á tæp-
asta vað því sjógangur var mikill og hvass-
viðri. Bátsverjar sigldu krappan sjó og
lögðu hart að sér. Ekki höfðu þeir erindi
sem erfiði og var nauðugur sá kostur að
hverfa aftur í land enda gaf allhressilega á
bátinn. Þá var horfið til þess þrautaráðs að
senda út leitarflokk til að ganga fjörur
meðfram Núpnum. Fundust þá sjórekin
lík tveggja manna sem fórust í snjóflóðinu.
Annar þeirra var áðurnefndur Guð-
mundur Jósefsson. Löngu síðar skilaði
brimaldan líki þess þriðja á þurrt land en
lík Sumarliða hefur aldrei komið í leit-
irnar.
Sent var skeyti til póststjórnarinnar á
Ísafirði með þeim boðum að senda bát
norður með líkkistur. Ásgeirsverslun var
falið það verkefni að útvega bát en veð-
urofsinn var slíkur ekki gaf á sjó næstu 3
dagana. Þegar ég fékk far með bátnum
vestur til Ísafjarðar sá ég Bjarnarnúpinn í
allri sinni dýrð, ægilegri ásýndum en
nokkru sinni fyrr. Tignarlegur þrátt fyrir
grimmdina. Ég var örmagna af þreytu
þegar ég loksins komst heim og gekk því
snemma til náða. Um kvöldið kom Finnur
Jónsson póstmeistari í heimsókn í þeim
erindum einum að fá fregnir af slysunum
og gekk fast eftir því að ég skyldi vakinn
svo að hann gæti hlýtt á frásögn mína án
frekari tafa.
Engin glaðværð hvíldi yfir jólahaldinu
að þessu sinni enda gat ég vart á heilum
mér tekið og það þrengdi mjög að næm-
ustu strengjum sálarlífsins. Þannig var líð-
an mín um allnokkurt skeið.
Eftirleikur slysanna
Hörmungar slysanna voru skelfilegar en
ekki voru öll kurl komin til grafar. Nokkru
eftir að óveðrinu slotaði lagði séra Jón-
mundur af stað frá Grunnavík í þeim er-
indagjörðum að jarðsetja þá tvo sem aldan
hafði skolað á land og til að halda minn-
ingarguðþjónustu um hina tvo sem ekki
höfðu komið í leitirnar. Fór hann ásamt
vinnumanni sínum í klofsnjó yfir Snæ-
fjallaheiði og síðan áfram veginn yfir í Un-
aðsdal þar sem greftrun mannanna fór
fram. Á meðan hann var fjarverandi gerð-
ist sá hörmulegi atburður að næturþeli að
prestssetrið á Stað brann til kaldra kola.
Svo bráður var eldurinn að minnstu mun-
aði að manntjón yrði. Allt innbú sem og
kirkjubækur prestakallsins urðu eldinum
að bráð. Prestsfrúin, Guðrún Jónsdóttir,
slapp naumlega undan eldhafinu á nær-
klæðum einum fata en úti var norðan
stórhríð með hörkufrosti. Hana kól svo illa
á fótum að hún beið þess aldrei bætur. Var
þetta í annað skipti sem prestur stóð yfir
brunarústum eigna sinna og heimilis, því
þegar hann bjó á Barði í Fljótum missti
hann allar eigur sínar í miklum eldsvoða.
Hafliði Gunnarsson frá Berurjóðri við
Gullhúsá á Snæfjöllum var þrautreyndur
fjallaklifurmaður og hafði oftsinnis klifið
flughamra Bjarnarnúps upp og niður, en
aldrei þar sem Sumarliði hrapaði enda
voru þær klettasyllur taldar ókleifar. Eins
og áður hefur verið greint frá var hestur
Sumarliða hnakklaus þegar hann fannst
og engar spurnir höfðu menn haft um af-
drif póstsins. Hafliði taldi ekki ósennilegt
að klettasyllur Núpsins hefðu rifið hnakk-
inn til sín í fallinu og það væri vel þess
virði að kanna það til hlítar. Einn góðviðr-
isdaginn, eftir að snjóa leysti, fór Hafliði
aleinn af stað og kleif hamravegg þann
sem Sumarliði hrapaði fram af. Tókst þetta
klifur með svo miklum ágætum að hann
fann pósttöskuna áfasta á klettasnaga ein-
um og sömuleiðis hnakk Sumarliða. Af
miklum röskleika sem og fimleika tókst
honum að bjarga hvorutveggja og bar til
síns heima. Í pósttöskunni, sem var
óskemmd, var allmikill peningapóstur á
þeirra tíma mælikvarða eða um 1.500 kr*.
Bréfin voru að vísu blaut en lítið skemmd
að öðru leyti og utanáskriftir flestar læsi-
legar. Peningaseðlarnir endurheimtu svo
verðgildi sitt eftir að Hafliði hafði þerrað
þá. Hann skilaði síðan töskunni til póst-
meistarans á Ísafirði ásamt öllu því sem
henni tilheyrði. Að launum fyrir þessa
ósérhlífni, djörfung og skilvísi fékk hann
150 kr. í fundarlaun. Póstferðir yfir Snæ-
fjallaheiði voru aflagðar eftir slysið og var
póstur ætíð síðan fluttur sjóleiðina til
Grunnavíkur- og Sléttuhrepps eða þar til
þær sveitir lögðust í eyði.
Gönguleiðin frá Snæfjallaheiði frá Grunna-
vík til Berjadalsár á Snæfjallaströnd.
Vébjarnarnúpur. Súrnadalur er lengst til hægri.
Ljósmynd/Jón Grunnvíkingur
’
Áður en leitar-
hópnum var skipt
var ákveðið að þeir
sem yrðu fyrri til að
finna lík Sumarliða
skyldu senda mann til að
gera hinum viðvart.