Svanir - 01.05.1939, Blaðsíða 41

37
og falleg sveit. Á vetrum gat nú verið nokkuð öðru máli
að gegna, meðan allar ár voru óbrúaðar. f snjóa- og
umhleypingatíð spýta árnar fram krapa og jakaburði og
það ekki all-sjaldan svo, að undirlendið er ófært af jök-
um og tvískinnungi og vatnsrennum frá Norðurá og þver-
ánum. Þegar svo bar til, var ekki önnur leið fær en með-
fram hlíðunum, en hún sóttist seint vegna skurða og skorn-
inga og svo vegna þveránna. Á meðan ekki var lagður
vegur og allar ár óbrúaðar, sóttist ferðamönnum oft seint
ferðin um dalinn. Ég minnist þess, að haust eitt biðu hér
í Hvammi 17 manns í einn dag og tvær nætur eftir því að
komast yfir Norðurá, álíka margt fólk beið í Sveinatungu.
Þá voru ekki skipaferðir á milli Borgarness og Reykjavík-
ur, en farið um Grjótháls landveg til Reykjavíkur. Um
langan aldur og frá ómunatíð hafa dalbúar staðið í þjóð-
braut og orðið að hlynna að blautum og ferðlúnum ferða-
löngum, fóðra þá og hesta þeirra og veita þeim leiðsögn
yfir torfærar ár og erfiða fjallvegi. Frá Sveinatungu að
Grænumýrartungu er um 33 km. Var það löng leið í vetrar-
hríðum og skammdegi. Fornihvammur hefir oft verið í
eyði. Um hann segir Jarðabók Árna Magnússonar: „Forne
Hvammur, forn eyðijörð. Liggur undir beneficium Hvamm
í Norðurárdal. Hefur í auðn verið næstliðin 22 ár. Átján ár-
um þar fyrir (eður um það skeið) var hjer á fornu eyðibóli
lítilfjörlig bygð uppreist, en hvað mörg hundruð ár áð-
ur hafði það í auðn verið, veit enginn að segja. Þá stund,
sem bygðin átti að heita viðhjeldist, lá þó kotið öðruhvörju
í auðn, tvö ár í bili eður lengur“. Ennfremur segir: „Þess-
ar sakir telja menn til eyðileggíngarinnar: Átroðníng af
verfólki mest. Ágángur af f jallpeníngi. Oflángur kirkjuveg-
ur og vetrarríki. Byggja má hjer aftur, ef nokkur þá tvo
síðari ókostu þolir, en getur hinum af hrundið". Nokkrar
sagnir heyrði ég um það, þegar ég var unglingur, að menn
hefðu orðið úti á Holtavörðuheiði, en um áreiðanleik þeirra
sagna veit ég ekki. Sagt er að fyrir löngu síðan hafi átján
menn lagt á heiðina og allir orðið úti nema einn, sem átti
að komast að Sveinatungu. Sagt er að einn þessarra manna
i