Morgunblaðið - 02.04.2011, Page 47

MENNING 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. APRÍL 2011
Segja má að tónsmíðar fyrirtvö píanó, líkt og fluttar voruí Salnum sl. sunnudags-kvöld, hafi ef til vill ekki not-
ið sannmælis á við önnur verk í gegn-
um tíðina og kemur þar ýmislegt til.
Útsetningar fyrir þessa samsetningu
af eldri verkum hafa þjónað ákaflega
praktískum tilgangi að tvennu leyti,
til æfinga á ballettum og óperum og
til flutnings stærri tónverka með
litlum tilkostnaði. Má segja að þetta
hlutverk hafi fölvað nokkuð ljóma
tónsmíða af þessu tagi en á sunnu-
dagskvöldið brá birtu á Salinn í verk-
um þessara fjögurra höfuðsnillinga
tónbókmenntanna.
Brahms hafði áður leitað í smiðju
klassískra höfunda með tilbrigðum
sínum við stef eftir Händel en hér
leitar Brahms til Haydn í tilbrigðum
sínum fyrir tvö píanó. Reyndar er til
hljómsveitarútgáfa af þessu verki,
sem stendur bókstafnum framar í
ópus-röðinni, þó ekki sé fullvíst hvort
kom á undan. Hljómsveitarútgáfan er
talin vera undanfari fyrstu sinfóníu
Brahms. Í tilviki Chopin er um æsku-
verk að ræða að uppruna. Verkið
samdi hann upphaflega fyrir eitt pí-
anó á námsárum sínum en var vænt-
anlega ekki ánægður með útkomuna
því að hann umritaði verkið fyrir tvö
píanó árið 1834.
Sónata Mozarts var samin fyrir
einn nemanda tónskáldsins, Josep-
hine von Aurnhammer, en Mozart
sótti fjölskyldu hennar heim til
kennslunnar vegna bágborinna að-
stæðna heima fyrir. Verkið er í svo-
kölluðum galant-stíl og þess má geta
að það hefur verið notað til rann-
sókna á jákvæðri örvun heilans af
klassískri tónlist, hinum svokölluðu
Mozart-áhrifum, og bentu rannsóknir
til þess að hlustun gæti leitt til bættr-
ar rúmskynjunar og gæti einnig bætt
líðan flogaveikisjúklinga.
Tónleikunum lauk síðan með La
Valse eftir Ravel, sem samið var að
beiðni ballettmeistarans Diaghilev.
Verkið þótti honum þó ekki henta
sem balletttónlist því valstakturinn í
verkinu er ákaflega brotakenndur.
Hins vegar hefur draumkenndur
stíllinn og bólgnar, ofsafengnar hend-
ingarnar þótt lýsa ákaflega vel hinum
hnignandi, „decadent“, lífsstíl Vín-
arbúa í upphafi tuttugustu aldar-
innar.
Píanóleikarar kvöldsins stóðu sig
ákaflega vel. Þó að uppruni þeirra
Helgu Bryndísar og Aladár sé ólíkur
má finna hjá þeim ákveðnar hlið-
stæður. Bæði sóttu þau menntun
sína, a.m.k. að hluta, til Mið-Evrópu
og hafa gert garðinn frægan sem ein-
leikarar með hinum ýmsu sinfóníu-
sveitum hér á landi undanfarin ár.
Þau hösluðu sér bæði völl fyrir norð-
an, hún í Eyjafirði og hann á Húsavík,
og því hafa væntanlega gefist ómæld
tækifæri til æfinga. Það heyrðist
þetta kvöld. Samleikur þeirra í
rubato og hröðum köflum rómantík-
urinnar var frábær. Tónlist Mozart
getur verið óvæginn mælikvarði í
tærleika sínum en hápunktur kvölds-
ins var einmitt túlkun þeirra á and-
ante-kafla sónötunnar, tær snilld!
Salurinn
Tónlist fyrir tvö píanóbbbbm
Johannes Brahms: Tilbrigði við stef eft-
ir Haydn op. 56b, Frederic Chopin:
Rondo op. 73, W.A. Mozart: Sónata fyrir
tvö píanó í D-dúr KV 448, Maurice Ra-
vel: La Valse. Aladár Rácz og Helga
Bryndís Magnúsdóttir, píanó. Sunnu-
dagur 27. mars kl. 20:00.
SNORRI
VALSSON
TÓNLIST
Tvö píanó í Salnum
Aladár
Rácz
Helga Bryndís
Magnúsdóttir
Möguleikhúsið frumsýnir barna-
leikritið Gýpugarnagaul í Gerðu-
bergi á morgun, sunnudag, klukk-
an 14.
Sýningin byggist á gömlum ís-
lenskum munnmælum og kveðskap.
Sagt er frá Gýpu sem er svöng og
gleypir í sig allt sem á vegi hennar
verður, án þess að hugsa um afleið-
ingarnar. Einnig kemur lítill snjó-
tittlingur við sögu, hann á ráð undir
rifi hverju en breytist í sólskríkju
þegar sól hækkar á lofti. Áhorf-
endur heyra af risa með gullhár,
prinsessunni Dettiklessu og fleiri
furðum. Sýningin er krydduð með
vísum og kviðlingum, söng og leik.
Á sviðinu eru Alda Arnardóttir
leikkona, Þórunn Elín Pétursdóttir
söngkona og Birgir Bragason tón-
listarmaður með stóran kontra-
bassa. Leikstjóri er Sigrún Val-
bergsdóttir, Bára Grímsdóttir
hefur umsjón með tónlistinni og
Messíana Tómasdóttir hannar leik-
mynd og búninga. Handritið er eft-
ir Pétur Eggerz og Sigrúnu Val-
bergsdóttur en sérlegur ráðgjafi
hópsins er Rósa Þorsteinsdóttir
þjóðfræðingur og rannsóknar-
lektor hjá Stofnun Árna Magnús-
sonar.
Gýpu-
garnagaul
frumsýnt
Möguleikhúsið sýnir
nýtt barnaleikrit
Úr sýningu Möguleikhússins.
Boðið verður upp á leiðsögn
um sýningar í Þjóðminjasafn-
inu í dag og á morgun.
Í dag, laugardag, klukkan 14
mun Jónas Kristjánsson, fyrr-
verandi ritstjóri og hestamað-
ur, vera með leiðsögn um hesta
í tengslum við ljósmyndasýn-
inguna Ljósmyndari Mývetn-
inga – Mannlífsmyndir Bárðar
Sigurðssonar frá upphafi 20.
aldar. Jónas fjallar um hlut-
verk og notkun hesta við upphaf 20. aldar.
Á morgun, sunnudag, klukkan 14 verður síðan
boðið upp á barnaleiðsögn í Þjóðminjasafninu. Þá
mun Helga Einarsdóttir ganga með börnum á
aldrinum fimm til átta ára um grunnsýninguna.
Þjóðminjar
Leiðsögn fyrir börn
og um hesta
Hluti einnar ljós-
myndar Bárðar.
Sýning á verkum eftir Rut Re-
bekku verður opnuð í sal Ís-
lenskrar grafíkur, Tryggvagötu
17 í Hafnarhúsinu, hafnarmegin,
í dag laugardag klukkan 14.
Yfirskrift sýningarinnar er
Umbreyting.
Rut Rebekka sýnir olíu-
málverk en í sýningarskrá segir
meðal annars um verkin: „litn-
um gefið frelsi, forminu gefið
frelsi og andinn fær að leika sér
með takti, tón, nálægð, fjarlægð, tilfinningu og frá-
sögn í jafnvægi sem ójafnvægi.“
Þetta er í fyrsta skipti sem listamaðurinn sýnir
óhlutbundin málverk en áður hefur hún stuðst við fí-
gúratíft myndmál.
Myndlist
Umbreyting í verk-
um Rutar Rebekku
Rut
Rebekka
Lorenzo Fusi, sýningarstjóri
Liverpool-tvíæringsins árið
2010 og 2012, verður með fyrir-
lestur á Kjarvalsstöðum í dag,
laugardag klukkan 13. Hann
fjallar um uppbyggingu tvíær-
ingsinga, þátttöku þjóða og
þau félagslegu – menningar-
legu – og pólitísku áhrif sem
fulltrúar hverrar þjóðar geta
haft. Fyrirlesturinn er fluttur í
tengslum við Sýningu sýning-
anna – Ísland í Feneyjum í 50 ár, sem nú stendur
yfir á Kjarvalsstöðum.
Lorenzo Fusi hefur verið sýningarstjóri með
kunnum myndlistarmönnum og stýrt fjölda sam-
sýninga.
Myndlist
Sýningarstjórinn
Fusi segir frá
Lorenzo
Fusi
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Hér eru trjágreinar, rafmagnssnúrur og æða-
kerfi, ýmsar vísanir í náttúruna, í flæði sem er
óútskýranlegt og endalaust,“ segir Harpa Dögg
Kjartansdóttir. Við erum að horfa á eitt klippi-
verka hennar á sýningunni Tilbúningur sem opn-
uð verður í Galleríi Ágúst við Baldursgötu 12 í
dag klukkan 16. Á sýningunni eru verk eftir þær
Ragnhildi Jóhanns, vissulega ólík, en þau fara
engu að síður vel saman á sýningunni.
Þær eru tiltölulega nýkomnar út í myndlistar-
heiminn; Harpa Dögg útskrifaðist í Listaháskól-
anum árið 2007 en Ragnhildur í fyrra. Þær hafa
þó báðar verið virkar við sýningahald og aðra
listræna gjörninga. Harpa Dögg hefur til að
mynda komið að skipulagningu sýninga en Ragn-
hildur unnið með texta og gjörninga, samhliða því
að vinna að konkret myndverkum.
Margháttuð hringrás
Undanfarið hefur Harpa Dögg einbeitt sér að
klippimyndagerð og á sýningunni má bæði sjá
verk þar sem hún hefur komið fundnu myndefni
fyrir á bakgrunni úr samanlímdu prentuðu efni
og innan á stórum málningarflötum sem hún hef-
ur flett sundur en notað litinn og klíninginn sem
eftir sat í fötunum sem bakgrunn.
„Sumt myndefnið er rómantískt en annað gróf-
ara,“ segir Harpa Dögg um verkin. Við skoðum
verk með bláum bakgrunni, sem kemur úr heimi
skipalakksins, en á lituðum fletinum sitja tölvur
og önnur tól, og snúrur hlykkjast um og minna á
teikningu.
„Myndinar er mis-súrrealískar,“ segir hún.
„Þær eru aldrei jarðbundnar. Ég vinn mikið með
trjágreinar, snúrur og víra. Hér er ýmiskonar
hringrás og hlutir öðlast nýtt líf, það er marg-
háttuð hringrás í þessum myndum.“
Harpa Dögg segir að teikningin hafi kallað á
sig en hún teiknar með því að skera og klippa út.
„Fyrir mér er það alveg sami hluturinn að klippa
liti út og blanda fljótandi liti fyrir málverk – mér
finnst ég vera að mála á minn hátt í þessum
klippiverkum.“
Hrifin af bókum
Ragnhildur Jóhanns hefur gefið út myndljóða-
bók og komið að ýmiskonar upulestrum og út-
gáfu. Á þessari sýningu vinnur hún líka með
bækur; á endavegg gallerísins er stór skúlptúr úr
bókum á hillum: hún hefur rist á síður bókanna
og flett línum út úr þeim. Sama hefur hún gert
með stakar bækur sem eru innrammaðar á
veggjum.
„Ég er afskaplega hrifin af bókum,“ segir
Ragnhildur – og kemur ekki á óvart. „Þetta er
fundið efni, bækur héðan og þaðan, nýjar og
gamlar, barnabækur, ævisögur, skáldsögur ... En
ég geri þetta allt að mínum bókum og geri mín
ljóð úr þeim.“
Þegar litið er á textalínurnar sem flettast út
fyrir bækurnar eins og við þekkjum þær, kemur
sitthvað áhugavert í ljós; stakar línur, og Ragn-
hildur segist velja þær vandlega. Tilviljun ræður
þó hvað stendur hinumegin,“ segir hún.
„Það er ákveðin rómantísk tilfinning í þessum
verkum, þetta eru ljóð en án upphafs eða enda,
áhorfandinn getur nálgast þau eins og hann vill.“
Í einum rammanum á veggnum hefur Ragn-
hildur flett sundurlausum setningum út úr gam-
alli bók sem heitir Þættir úr dagbók lífsins og á
kápunni siglir seglskip á úfnum sjó.
„Titill bókarinnar var kveikjan að þessu verki,“
segir hún. „Þetta er líka falleg gömul bók – ein-
hver fyrri eigandi hefur lagt sitt af mörkum og
litað í titilinn. Vissulega verður útlit bókanna
hluti af verkinu,“ segir Ragnhildur.
Óútskýranlegt og endalaust
 Harpa Dögg Kjartans-
dóttir og Ragnhildur Jó-
hanns opna sýningu í
Galleríi Ágúst
Morgunblaðið/Einar Falur
Harpa Dögg og Ragnhildur „Það er ákveðin rómantísk tilfinning í þessum verkum,“ segir sú síðar-
nefnda um myndverkin sem hún býr til úr bókum. Harpa Dögg gerir hinsvegar klippimyndir.
Tveir bræðra hans
þjáðust af vöðva-
visnun og voru bundnir við
hjólastól 48
»