Morgunblaðið - 26.07.2011, Blaðsíða 16

Reuters
Gæsluvarðhald Dómstóll í Ósló úrskurðaði Anders Behring Breivik í átta vikna gæsluvarðhald og var honum ekið frá dómhúsi í brynvarinni bifreið.
16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 2011
Fjöldamorð í Noregi
Fram kom á vef norska dagblaðsins
Verdens Gang, að Anders Breivik
hefði verið á lista norsku lögregl-
unnar vegna kaupa á efnavörum
frá pólskum aðila. Verðmæti kaup-
anna var 121 norsk króna eða sem
svarar 2.600 krónum. Hefur lög-
reglan, að sögn blaðsins, ekki upp-
lýsingar um hvaða efni ódæðis-
maðurinn keypti en hugsanlegt er
að þau hafi nýst við gerð sprengj-
unnar sem sprakk í Ósló. Um 60
Norðmenn voru á lista lögregl-
unnar vegna viðskipta við pólska
aðilann og þóttu viðskipti Breiviks
ekki gefa tilefni til tortryggni.
Er það grunleysi rakið til hegð-
unarmynsturs ódæðismannsins.
Löghlýðinn borgari
Þannig ræðir blaðið við Janne
Kristiansen, yfirmann í norsku lög-
reglunni, vegna málsins. Bendir
Kristiansen þar á, að Breivik hafi
verið „einstaklega löghlýðinn“ og
gætt sín á því að vekja ekki eftir-
tekt lögreglu. Þá hafi hann í sama
tilgangi sneitt hjá hatursfullu orð-
færi í umræðum á netinu.
Stórtjón Sprengingin í Ósló beindist
gegn skrifstofum nokkurra ráðuneyta.
Var á lista vegna
kaupa á efnum
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Innflytjendum tók að fjölga í Noregi
á áttunda áratugnum og var and-
staða við þá þró-
un meðal annars
byggð á þeirri
röksemd að þeir
sem flyttust til
landsins tækju
vinnu frá þeim
sem fyrir væru.
Með árásum
al-Qaeda á
Bandaríkin
haustið 2001 urðu
þáttaskil í mál-
flutningi margra Norðmanna sem
töldu innflytjendamálin komin í
óefni. Snerist orðræðan upp frá því
um yfirvofandi íslamsvæðingu.
Þetta segir Thomas Hylland
Eriksen, prófessor í félagsmann-
fræði við háskólann í Ósló og einn
helsti sérfræðingur Norðmanna í
málefnum innflytjenda.
Andhverfa íslamista
Aðspurður hvort norskir stjórn-
málamenn hefðu gert þau mistök að
sjá ekki fyrir hvaða áhrif heilagt stríð
íslamskra öfgamanna gegn Vestur-
löndum myndi hafa á hugmynda-
fræði norskra öfgamanna segir Erik-
sen ýmislegt til í því.
Athygli lögreglu og leyniþjón-
ustu hafi beinst gegn íslömskum
öfgahópum til að fyrirbyggja árásir
þeirra í Noregi. Um leið hafi lögreglu
láðst að fylgjast grannt með hópum
sem tileinka sér orðræðu íslamista en
snúa henni við svo áróðurinn snýst
um þá ógn sem Vesturlöndum stafar
af íslam, en ekki öfugt, ekki síst þeim
um 150-200.000 Norðmönnum sem
aðhyllist íslamstrú.
Tugir þúsunda öfgamanna
Spurður hversu margir Norð-
menn aðhyllist hugmyndafræði í ætt
við lífsskoðanir Behrings Breivik,
sem hvetur til byltingar gegn meintri
íslamsvæðingu í Evrópu, bendir
Eriksen á að um 40.000 manns séu
virkir þátttakendur á norskum
samskiptasíðum þar sem skipst sé á
jaðarskoðunum um þessi mál. Þar sé
á ferð tæpt prósent norsku þjóðar-
innar, samanborið við þau 20-25%
kjósenda sem styðji Framfaraflokk-
inn. Inntur nánar út í þennan saman-
burð segir Eriksen að þótt ólíku sé
saman að jafna megi það segja um
flokkinn að hann geri út á tortryggni
gegn íslömskum innflytjendum.
Eriksen vill árétta að orðræðan
um meinta útbreiðslu íslamskrar
menningar í Evrópu hafi verið farin
af stað fyrir hryðjuverkastríðið.
„Áður fyrr átti andstaðan við
innflytjendur rætur í ótta við að þeir
tækju störf eða tilheyrðu óæðri kyn-
þætti. Nú snýst hún í auknum mæli
um menningu. Skoðanabræður Brei-
viks, sem var öfgafull útgáfa af and-
stæðingi innflytjenda, byggja mál
sitt einkum á tveimur röksemdum.
Annars vegar að íslam og lýð-
ræði fari ekki saman. Múslímar geti
því aldrei orðið gegnir borgarar á
Vesturlöndum. Hin röksemdin er sú
að við stjórnumst af elítu sem hafi
svikið almenning. Fullyrt er að al-
þýðan leggist gegn því að blöndun
verði í kynstofninum, þvert á afstöðu
elítunnar.“
Verða aldrei hluti af Noregi
Eriksen heldur áfram og rifjar
upp viðtal við kunnan sagnfræðing í
Noregi, Nils Rune Langeland, aðeins
nokkrum dögum fyrir ódæðisverkin
á föstudag þar sem hann hafi látið
þau orð falla að þótt til dæmis Pak-
istönum gæti gengið vel í norskum
skólum myndu þeir engu að síður
aldrei skilja evrópskan þankagang.
Slík orðræða sverji sig í sætt við gyð-
ingahatur á uppgangsárum þýskra
nasista. Fallist hafi verið á að gyð-
ingar gætu gengið menntaveginn en
um leið tekið fram að gyðingdómur
og þýsk menning væru tveir ósam-
rýmanlegir hlutir.
Eriksen heldur áfram og segir
að margir fylgismenn öfgahyggju í
Noregi hafi lokið háskólanámi og séu
í vel launuðum stöðum. Staðal-
myndin af krúnurökuðum nýnasista
eigi því langt í frá við alla.
Spurður hvað megi betur fara í
innflytjendastefnu Noregs vill Erik-
sen taka fram að hún sé þríþætt.
Vegna Schengen-samstarfsins hafi
erlent launafólk rétt til að starfa í
Noregi. Þá skuldbindi Noregur, líkt
og Ísland, sig til að taka á móti flótta-
fólki. Þriðja og síðasta hliðin snúi að
innflytjendum sem komi til að sam-
einast fjölskyldum sínum sem fyrir
eru. Það er hjá síðastnefnda hópnum
sem Eriksen telur að sitthvað mætti
betur fara, m.a. hvað varðar þátttöku
í norsku samfélagi.
Árásirnar 11. september
2001 mörkuðu straumhvörf
 Norskur sér-
fræðingur greinir
þróun öfgahyggju
Reuters
Samhugur Fjöldi Óslóarbúa vottaði fórnarlömbum árásanna virðingu sína í
gær. Eriksen segir fjórðung Óslóarbúa eiga rætur að rekja til innflytjenda.
Thomas Hylland
Eriksen
Í textum Anders Behring Breivik
kemur fram sú skoðun að þeir sem
séu af „blönduðum kynþætti“, eða
sýni þjóðræknisgildum ekki fyllstu
hollustu skuli sendir á sérstakt
svæði á milli Evrópu og hins ísl-
amska heims, heimshlutans sem
Vesturlöndum stafi ógn af.
Þetta kemur fram í umfjöllun
fréttavefjar Dagbladet um hug-
myndafræðina í ritgerðum hans.
Líkt og nasistar gerðu leggur
Breivik áherslu á menningarlegan
og kynþáttarbundinn „hreinleika“.
Hann telur kristin gildi vera grund-
völl evrópskrar menningar og vill
dæma þá úr samfélagi manna sem
sýni merki siðferðislegrar hnign-
unar. Hina siðlausu beri að flytja á
brott svo varna megi því að þeir
spilli hinum hreina kjarna.
Úr gúlaginu Líkt og Stalín gerði vildi
Breivik senda andstæðinga sína í burtu.
Hinir „óæðri“ skuli
sendir á sér svæði
Faðir Anders Behrig Breivik, hag-
fræðingurinn Jens Breivik, hefur
ekki hitt né talað við son sinn síðan
um miðjan tíunda áratuginn.
Jens, sem er nú búsettur í Suður-
Frakklandi, á bágt með að skilja
hvað fékk son hans til að fremja
voðaverkin. „Það er ekki venjuleg-
ur maður sem gerir nokkuð svona
lagað,“ sagði Jens dapur í bragði í
samtali við TV2. Jens starfaði áður
sem diplómati í sendiráði Noregs í
Lundúnum og París.
Erfiðir dagar Verðir gæta heimilis Jens
Breivik í Suður-Frakklandi.
Faðir um son: „Ekki
venjulegur maður“