Teningur - 01.05.1988, Síða 31

Ernst Josephson: Gáslisa (1890)
og aðeins fyrir staðinn þar sem hún er
kynnt, og þaö er svosem ekkert um
það að segja. Með þessu halda menn
sér í hæfilegri fjarlægð frá alþjóðlegri
umræðu og taka ekki þátt í þyngri
gagnrýni, sem er þó nauðsynleg til aö
sanna gæöi allra hluta, einnig listar. í
einstaka tilfellum getur verið ástæða
fyrir þessu, vegna þess að það eru til
sérnorræn gæði sem verða ekki skilin
nema þau séu tekin með réttu
hugarfari Mið-Evrópubúans. Segjum
undantekningar eins og Wigeland og
Finnska þjóðlega rómantíska mál-
verkiö og annað sem hefur mikla
sérstöðu í norrænni list. Þessa list er
erfitt að dæma eftir Mið-Evrópskum
skóla. Eigi að síður held ég að í 80%
tilfella að minnsta kosti, ætti útlend-
ingurinn að vera þess umkominn að
dæma alvarlega um þá list sem úr
Norðrinu kemur, það eru aðeins
undantekningarnarsem maðurverður
að setja sig í sérstakar stellingartil að
raeða um og skoða. Þegar ég sá
Wigelandgarðinn í Osló í fyrsta skipti,
var mjög erfitt fyrir mig að gera upp
hug minn gagnvart honum, vegna
þess að hann var ekki alþjóðlegureins
og t.d. Edward Munch, svo ég varð að
hugsa um Noreg árið 1920 og þá gat
ég kannski gert það. Ef ég hefði séð
hann í Hamborg hefði ég sagt við
Vilhelm Hammershaj: Ungurmaður
að lesa (1898)
sjálfan mig, Jesús Kristur, þetta hlýtur
að vera frá Nasista tímanum, þessi
norræna hetjutilfinning. En þegar við
hugsum til Noregs, sem hafði verið
undir Dönum í hundruð ára, er þetta
allt í lagi, þetta höfðar til Noregs sem
er að finna fyrir sjálfstæöi sínu. En
þetta er ekki svo mikið nú í dag,
Norðurlandamenn læra í Mið-Evrópu
og Bandaríkjunum og svo öfugt,
landamærin verða smám saman
ógreinilegri. Listgagnrýnendur frá
Þýskalandi hafa engan áhuga á því að
vera þátttakendur í norrænni hug-
myndafræði sem mörgum finnst vera
leiðinleg. Hugmyndin um að norrænt
málverk eigi aö vera dekkra og meira
af graníti í norræna skúlptúrnum er
ein og sér ekki áhugaverö.
Pontus Hulten segir að erfitt sé fyrir
Mið-Evrópumenn að skilja Norræna
hugmyndafræði, en hversvegna taka
þeir svo vel við Anselm Kiefer, sem á
margan hátt getur kallast norrænn
málari?
Vegna þess að hann vinnur mjög
beitt, hann er ekki aö bera fram gamla
hugmyndafræði á einhvern dular-
fullan hátt, hann er mjög gagnrýninn
og beittur. Hann særir sjálfan sig og
sárin setja okkur í samband við fortíð
okkar.
Það er nasistatilfinning í verkum
Ásgeir Jorn: Femelle interplanetaire
(1953)
hans?
Já, hann vill það, hann vill að Þjóð-
verjar hafi þá tilfinningu gagnvart
verkunum. Hann er mjög klofinn og
tvíbentur (geðklofa). Fyrst eru það
dökku litirnir og aðskotahlutirnir í
málverkinu og hin gömlu heiti sem
láta þér hlýna um hjartarætur og fá
það á tilfinninguna að þú sérst heima,
hlýtt og notalegt. Þá sérðu þessa hluti
sem eru sýndir þar, sem eru mjög
gagnrýnir á sögu okkar og hafa mikið
að gera með ofbeldi og afvega-
leiðingu. Þegar þér líöur svo vel og
notalega og færö svo þessi harð-
neskjuhögg framan í þig, setur að þér
hroll. Stundum hef ég þaö á tilfinning-
unni með skandinavana sem líkar
mjög svo vel við Kiefer að þeir mis-
skilji hann og sjái ekki þessa pólítísku
skerpu í honum, heldur aðeins þessa
þægilegu viðkvæmnistitfinningu sem
ein og sér er fráhrindandi. Að nota
dökka liti, lítið Ijós og taka efni svo
sem ull, tré og stein og hrúga þessu
saman í einn skúlptúr sem á að sýna
rækilega norrænt andlit, er algjörlega
vonlaust. Það stendur ekkert á útlitinu
eingöngu.
Já, við sjáum þetta með Munch og
þau áhrifsem frá honum eru komin...
Munch var ekki svo hefðbundinn
skandinavi frá lita-sjónarmiði.
29