Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1979, Blaðsíða 196

176
Jörgen Pind
þeim þar í u. þ. b. 150-200 millisekúndur (msek) en fer „hratt yfir“
n-ið. Hafi hann á hinn bóginn ætlað sér að segja „vinna“ þá staldrar
hann skamma stund við /i/ (e. t. v. 80-100 msek) en þeim mun leng-
ur við /n/. Hlustandinn er á hinn bóginn gæddur einhverjum þeim
búnaði er gerir honum mögulegt að ákvarða hversu löng einstök mál-
hljóð eru og með þeim hætti getur hann fylgt hugsun (og talfærum!)
viðmælanda síns.
Þessi skilningur á tali og hlustun er einfaldur en ýmislegt bendir til
þess að málin séu einfölduð um of ef þau eru fram sett með þessu
móti.
2. Teygjanleg málhljóð
Sé framangreindur skilningur á eðli málhlustunar réttur þá má spyrja
svo t. d.: Hversu langt þarf málhljóð að vera til að hlustandinn greini
það sem langt frekar en stutt? Nú ætti að vera hægur vandi að finna
svar við þessari spurningu. Ófá eru þau mælitæki sem notast má við
til að kanna hljóðbylgjur og hreyfingar talfæra. Með þeim má mæla
lengd málhljóða með nokkurri nákvæmni. (En sjá þó vamaðarorð Lisk-
ers 1974. Hann bendir m. a. á þá staðreynd að einstök málhljóð renna
saman í tali og því sé í raun illmögulegt að ákvarða hvenær einu lýk-
ur eða annað tekur við.)
Séu kannaðar einhverjar þær rannsóknir á hljóðlengd í íslensku
sem hafa verið framkvæmdar þá vekur athygli hvað þeim virðist bera
illa saman. Málhljóðin eru teygjanleg, svo notað sé orð Gaitenbys
(1965). Magnús Pétursson (1976, 50) nefnir t. a. m. að Stefán Einars-
son hafi komist að þeirri niðurstöðu að löng sérhljóð væru að meðal-
tali 223 msek að lengd en stutt 118 msek. Rannsóknir Magnúsar sjálfs
í fyrmefndri grein sýna að löng sérhljóð em 117 msek að lengd eu
stutt 79.4 msek. Hér er talsverður munur á svo sem tölumar bera
með sér. Einkum er athyglisvert að löngu hljóðin hjá Magnúsi eru
ámóta að lengd og hin stuttu hjá Stefáni. Fjölmargar ástæður geta
legið að baki þessum mismun. Mestu munar líklega að Magnús mæhr
lengd hljóða í samfelldu máli en Stefán í stökum orðum (að ég held
— því miður hef ég ekki rit Stefáns við höndina þegar þetta er skrif-
að). Eins er óvíst hvort mörk em eins skilgreind hjá þeim (Magnus
lætur t. d. hjá líða að geta þess hvaða reglum hann fylgir og er það
miður). En þetta er ekki höfuðatriði. Af þessum mælingum má þó ráða