Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Blaðsíða 94

92
Friðrik Magnússon
Aðeins annar getur staðið á þessum venjulega lýsingarorðsbás og
reyndar aðeins í vissri merkingu. Ef annar merkir ‘annar af tveimur,
annar tveggja’ bætist alltaf viðskeyttur greinir við nafnorðið og þá getur
annar ekki staðið þarna: *einn annar maðurinn. Þar með er ekki öll
sagan sögð. Það geta nefnilega ekki öll lýsingarorð staðið á eftir tölu-
orðum:
(36) a *Tveir fáir menn
b *Þrjú hundruð margir menn
Það að óákveðin fornöfn geta fæst staðið á milli töluorða og nafnorða
er því ekki nægileg röksemd gegn því að telja óákveðnu fornöfnin til
lýsingarorða.
Nú stigbreytast óákveðnu fornöfnin ekki en það gera heldur ekki
lýsingarorðin hugsi, miður, nógur og fleiri þannig að stigbreyting er
ekki öruggt einkenni lýsingarorða.
Lýsingarorðin margur og fár geta eins og önnur lýsingarorð staðið á
eftir ábendingarfornafninu þessi:
(37) a Þessir mörgu fundir
b Þessar fáu krónur
Þarna eru lýsingarorðin í veikri beygingu eins og jafnan á eftir ábend-
ingarfornöfnum. Óákveðnu fornöfnin beygjast yfirleitt ekki veikt og
geta þess vegna ekki staðið þarna. Hins vegar eru til óákveðin fornöfn
sem beygjast veikt og ekki er fjarri því að þau geti staðið þarna:
(38) a Þessar fáeinu hræður
b ?Þessir ýmsu höfðingjar
Þarna er fáeinir ekki fjarri því að teljast lýsingarorð. Svo eru til lýs-
ingarorð sem aðeins beygjast sterkt og þau geta ekki staðið þarna frekar
en flest óákveðnu fornöfnin:
(39) a *Þessir nógir menn
b *Þessi miður dagur
Það að geta beygst bæði sterkt og veikt er því ekki pottþétt lýsingar-
orðseinkenni.
Eitt er það einkenni (a. m. k. hliðstæðra) lýsingarorða sem er nokkuð
öruggt að með þeim getur staðið atviksorð sem ákvæði. Þetta er hins
vegar ill- ef ekki ómögulegt ef um er að ræða töluorð eða óákveðin
fornöfn: