Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Blaðsíða 96

94 Friðrik Magnússon
fyrir því að Björn Guðfinnsson (1958) líkti þessum fornöfnum við tölu-
og lýsingarorð.
Hér verður ekki framin nein setningarleg orðflokkun á óákveðnum
fornöfnum og ekki lagt á það neitt mat hvort þau mynda heildstæðan
orðflokk með sínum sérstöku einkennum. Það er hins vegar staðreynd
að sum þessara orða geta staðið á undan ábendingarfornöfnum eins og
gert er ráð fyrir í reglu (1) (t. d. allur, báðir og jafnvel einn, hvor-
tveggja, ýmiss og hvorugur og e. t. v. fleiri) og það er vert að benda á
að ástæðan fyrir því að sum þessara fornafna geta ekki staðið þarna
gæti verið sú að ábendingarfornöfn eru býsna „ákveðin“ en mörg um-
ræddra fornafna eru ákaflega „óákveðin“ eins og heiti þeirra ber með
sér. Það er því auðvelt að ímynda sér að óákveðin fornöfn og ábend-
ingar- fari ekki öll vel saman. Ástæða þess að sum óákveðin fornöfn
geta ekki staðið fremst í ákvæðisorðarununni á undan ábendingarfor-
nöfnum er því sennilega merkingarleg fremur en setningarleg og læt ég
stöðu þeirra innan nafnliðarins samkvæmt reglu (1) því óbreytta.
3.7 Greinirinn: (gr)
3.7.1 Laus greinir og viðskeyttur
Ekkert er getið um greininn í reglu (1), hvorki lausa greininn né þann
viðskeytta. Hér verður því vikið að því hvernig lýsa megi þessu fyrir-
bæri í nafnliðarreglunni.
Fyrsta spurningin sem vaknar um greininn er sú hvort einfaldara sé
að láta hann koma fram í reglunni bæði sem viðskeyttan og lausan eða
aðeins á öðrum hvorum staðnum og láta svo einhverjar reglur sjá um
að færa hann á hinn staðinn. Þótt einhver stílsmunur kunni að vera á
því hvort notaður er laus eða viðskeyttur greinir þá sé ég ekki ástæðu
til annars en að líta á þetta tvennt sem tvær hliðar á sama fyrirbærinu.
Ef það væri ekki gert væri verið að líta fram hjá augljósu samræmi bæði
í beygingu og merkingu. Auk þess er einu tákni færra í reglunni ef
greinirinn er hafður aðeins á öðrum staðnum. Ef greinirinn væri hafður
á tveimur stöðum í reglunni er verið að gefa í skyn að hægt sé að hafa
a. m. k. í einhverjum tilvikum bæði lausan og viðskeyttan greini, sem
aldrei kemur fyrir (sbr. 3.5).
Þá vaknar önnur spurning. Hvort er einfaldara að gera ráð fyrir því
að greinirinn sé laus eða viðskeyttur í djúpgerð? Ef litið er á hljóð-
kerfisreglur er augljóst að einfaldara er að greinirinn sé laus. Þær reglur