Vera - 01.10.1983, Blaðsíða 25

Askepot komplekset, (þýtt úr amerísku,
The Cindarella Complex eftir Coletta
Dowling, útg. 1981 U.S.A.). Lindhardt og
Ringhof, Danm, 1983.
Efni bókarinnar er skipt í 7 kafla sem
eru:
1. 0nsket om at blive reddet (ósk um
björgun).
2. Flugten fra udfordringen (Flóttinn frá
ögruninni).
3. Den feminine reaktion (Hið kvenlega
viðbragð).
4. Oplcering í hjælpeloshed (Frœðsla í úr-
rceðaleysi).
5. Blind hengivenhed (Auðsveipni í
blindni).
6. Kenspanik (Kynferðisótti).
7. Afkastning af lænkerne (Að slíta af sér
fjötrana).
Viðfangsefni Dowling í þessari bók er
að skoða og skýra hræðslu kvenna við það
að vera sjálfstæðar, taka sjálfstæðar á-
kvarðanir og treysta á sjálfar sig. Dowling
lítur svo á að í uppeldi kvenna mótist and-
legir og persónulegir eiginleikar sem bein-
línis eru hindrun í kvenfrelsisbaráttunni
og veiki konur til átaka, þrátt fyrir „mögu-
leika1* sem nútímaþjóðfélög bjóða upp á.
Um Öskubuskusálarflækjuna (Askepot-
komplekset) segir Dowling: „Vi har kun én
reel chance for „frig0relse“ og den bestár
i at gjore os selv frie indefra. Det er denne
bogs tese at den personlige, psykiske uselv-
stændighed — det dybe onske om at fá
andre til at tage sig af én — er den væsent-
ligste undertrykkelsesfaktor for kvinder i
dag. Jeg kalder dette for „askepotkomp-
lekset" — et helt system af stort set ube-
vidste holdninger og angstfornemmelser
som holder kvinder nede i en slags halv-
marke og fár dem til at afstá fra at udnytte
deres evner og anlæg fuldt ud. Ganske som
Askepot gár nutidens kvinder stadig og
venter pá noget udefra kommende som
med ét slag skal forandre deres liví‘ Sem
snarast: „Við eigum aðeins einn raunveru-
legan möguleika á frelsi og hann byggist á
að frelsa okkur sjálfar innanfrá. Þessi bók
fullyrðir að hið persónulega, sálræna ó-
sjálfstæði — innsta óskin um að fá aðra til
að hjálpa sér — er aðal kúgunarþáttur
kvenna núna. Ég kalla það Öskubusku-
flækju. — Kerfi ómeðvitaðrar afstöðu
sem heldur konum í viðjum og kemur í veg
fyrir að þær nýti hæfileika sína og áform
til fulls. Eins og Öskubuska bíður nútíma-
konan einlægt eftir einhverju utanaðkom-
andi sem breyti lífinu í einu vetvangi"
í kenningum sínum og sálfræðilegum
útskýringum gengur Dowling út frá eigin
reynslu og annarra kvenna.
ERLENDAR
FRÉTTIR^
Sniðug hugmynd: Enskur barnaskóla-
kennari, (hann hét víst Bill Lucas) lét bekk-
inn sinn skrifa ritgerð — Bill kennir móður-
málið — um það hvernig væri að tilheyra
hinu kyninu. Bill þessi fékk reyndar hug-
myndina frá Ameríku, þar sem sams konar
ritgerðarverkefni var lagt fyrir gagnfræða-
skólanemendur. Stelpurnar þar lýstu degi
sínum í strákagervinu af miklu hugmynda-
flugi — einkum ætluðu þær að njóta þess að
geta farið út einar síns liðs að kvöldi til, hent
fötunum sínum á næsta stól þegar þær
háttuðu og látið öðrum eftir að hengja þau
upp! Amerísku strákarnir létu sér færra um
finnast, sem stelpur héldu þeir sig mest inni
við, unnu húsverk, horfðu á sjónvarpið og
fóru snemma í háttinn.
Ensku barnaskólakrakkarnir voru á sama
máta þó nokkuð bundnir í gamlar hug-
myndir um hlutverkaskiptingu kynjanna. í
ritgerðum strákanna komu fram sígildar
hugmyndir um það hvernig stelpurnar eru:
þeir héldu sig myndu eyða miklum tíma á
baðherberginu við að mála sig og greiða og
almennt taka sig til áður en nokkur fengi að
sjá „þær”. Samtöl voru nær eingöngu um
föt, snyrtivörur og stráka. Allur tími fór í að
kjafta við vinkonurnar, reyna við stráka og
forðast fitandi fæðu — einstaka sinnum var
farið í búðir. Nokkrir ritgerðarhöfundar
gerðu meira en ímynda sér að þeir væru
stelpur í einn dag, þeir héldu áfram og lýstu
lífi sínu sem fullorðinna kvenna. Þar tók
ekki betra við. Launuð störf voru varla
nefnd, einn strákanna skrifaði að „væri ég
ekki gift, myndi ég líklega vinna sem einka-
ritari”. Flestir strákanna sögðust annars
myndu verja deginum til hreingerninga,
innkaupa og snúninga fyrir eiginmanninn.
Dæmi: „Verði ég gift, mun ég ekki vinna úti
því ég mun hafa nóg að gera við að taka til.
Ég myndi útbúa morgunmat handa mannin-
um mínum og kveðja hann þegar hann fer í
vinnuna”. Einn drengjanna lýsti sársauka
vegna blæðinga og barnsburðar. Sammerkt
með öllum ritgerðunum var hégómleiki
kvenna — að mati strákanna.
Stelpurnar, á hinn bóginn, virtust finna
margt öfundsvert í fari og verkefnum
drengjanna. Sú öfund beindist fyrst og
fremst að líkamlegu frelsi strákanna: að
mega leika sér án þess að passa upp á útlitið,
að geta farið einn út eftir myrkur, að geta
borið út blöð, (ekki talið ákjósanlegt fyrir
stelpur í útlöndum vegna hættu af kyn-
ferðisafbrotamönnum) og að mega svitna á
þess að öðrum þætti það ógeðslegt! Stelp-
urnar komu aftur og aftur að frelsi strák-
anna frá húsverkum: „Ég fór niður til að
borða morgunmatinn (skirfar ein og er að
þykjast vera strákur) sem beið mín þar og
þegar ég var búinn fór ég í skólann en kven-
Dowling lýsir því m.a. hvernig hún sjálf
á virkan þátt í eigin ósjálfstæði, sérstak-
lega gagnvart manni sínum, hvernig upp-
eldið veikir aðstöðu hennar til að takast á
við nýjan heim sem gerir nýjar kröfur til
kvenna. Hún lýsir eigin hræðslu og innri
baráttu og togstreitu sem skapast af því að
í dag togast á gömul og ný viðhorf til
kvenna, hin gamla kvenímynd er í upp-
lausn en engin komin í staðinn.
Dowling telur að konur geti á margan
hátt endurskoðað uppeldi sitt og innbyggð
viðbrögð og viðhorf, og á þann hátt sporn-
að örlítið gegn innri togstreytu en jafn-
framt knúið baráttuna áfram á þann hátt
með sterkari einstaklingum, öruggari og
sjálfstæðari konum.
Bókin er mjög þarft innlegg í kvenna-
umræðuna í dag, enda hefur Dowling
fengið mjög sterk viðbrögð við skrifum
sínum og ógrynni bréfa frá konum sem all-
ar upplifa sömu togstreytuna. Auk þess er
bókin skemmtileg aflestrar þar eð í henni
eru ótal dæmi um aðstæður og viðbrögð
kvenna sem við könnumst sjálfar flestar
við úr okkar eigin lifi.
Ég get bætt því við í gamni að kona ein
sem las bókina fyrir stuttu sagði mér að
augu hennar hefðu opnast fyrir mörgu við
lesturinn og hún er byrjuð að taka sjálfa
sig í gegn varðandi margt það er Dowling
skrifar um. Vera hvetur því allar konur til
að líta í bók Colette Dowling og vita hvort
fleiri finni ekki eitthvað sér til halds og
trausts á þessum upplausnartímum.
Kristjana
fólkið vaskaði upp” önnur skrifaði: „Þegar
kvölmaturinn var búinn fékk ég systur
minni diskinn minn svo hún gæti þvegið
hann. „Stelpurnar, sem skrifuðu um líf
fullorðins karlmanns, voru við sama hornið:
„Eftir að konan mín hafði vakið mig með
tebolla, lá ég um stund í rúminu, sötraði teið
og las blöðin..!’
Kennari krakkanna segist í grein í The
Guardian hafa orðið fyrir talsverðum von-
brigðum því hann teldi sig hafa reynt að
benda nemendum sínum á misrétti og ólíka
stöðu kynjanna, í viðkomandi skóla væri
námsárangur stúlknanna jafn góður drengj-
anna, í valfögum væri reynt að vísa nemend-
um á kosti, sem ekki þættu samsvara úrelt-
um hugmyndum og verkaskiptingu. Þrátt
fyrir þetta sýndu stúlkurnar í ritgerðum sín-
um að þær litu tilveru drengja og uppkom-
inna karla aðdáunar og öfundaraugum en
sæju ekki aðra framtíð blasa við konum en
þá sem einkennist af ófrelsi, þrælalund og
þeim klafa sem mæður þeirra væru bundnar
á heima fyrir. Strákarnir á hinn bóginn virt-
ust líta á stúlkur og konur fyrst og fremst
sem óforbetranlegar pjattrófur, sem ættu
lítið annað eftir en það að þóknast og þjóna
karlmönnum. „Þetta var niðurdrepandi
lesning”, segir kennarinn. „Ég hef farið að
efast stórum um hæfni mína sem kennara i
skóla sem þó reynir að berjast gegn slíkum
fordómum”.
25