Vera - 01.10.1983, Blaðsíða 28

Svona byggja þeir á Grœnlandi
ur sálfræöingur eöa félagsráðgjafi var í Nuuk — aðeins danskir, sem
studdust í vinnu sinni viö grænlenska túlka og aöstoöarmenn.
Meirihluti kennara er danskur og í skólum og dagheimilum eru danskir
bekkir í meirihluta, þó allur fjöldi barna tali aöeins grænlensku. T.d. er taliö
aö nú vanti um 450-500 grænlenska kennara í landiö. Árið 1980 voru inn-
tökuskilyrði í kennaraskólann I Nuuk hert. Var þá krafist stúdentsprófs.
Þessar hertu kröfur og takmarkaðir námsstyrkir eru taldir valda kennara-
skortinum, en stúdentspróf veröur að vera danskt til þess að veita full rétt-
indi.
Á þeim 3 árum sem liðin eru frá breytingunum á kennaraskólanum hafa
72 byrjað þar nám. 29 hafa hætt eða 40%. 15 kennarar munu því væntan-
lega útskrifast á ári, en þaö þýddi að 33 ár tæki að fullnægja eftirspurn.
Meðan við vorum í Nuuk fóru kennaraskólanemar (mótmælagöngu að
Landsþingshúsinu til að vekja athygli á þessu ástandi. Landsþingsmaöur
Móses Ólsen svaraði þeim á þá leið að kennaraskortur yrði ekki bættur
með mótmælagöngum — þeim væri nær aö stunda námið. Formaður
kennaranema var harðorður í garð Lflndsþingsins eftir þessar móttökur
og lét eftir sér hafa að tæki Landsþingið ekki mark á þörfum samfélagsins
geti það ekki vænst virðingar eöa stuðnings almennings.
Engin grænlensk hjúkrunarkona er í landinu og engin hjúkrunarskóli.
Hinsvegar er þar 3ja ára sjúkraliðanám sem virðist samsvara Isl. hjúkrun-
arnámi. Danska hjúkrunarfélagið og grænlenska landlæknisembættið
neita að viðurkenna það sem fullgilt hjúkrunarnám.
Umræða um grænlenskt hjúkrunarnám hefur staðið f mörg ár en ekki
viröist það fremur í augsýn nú en áður. Andsvör landlæknisins nú voru á
þá leiö að til þess að koma á slíku námi yrði fjöldi sjúklinga og fjölbreytni
sjúkdóma aö vera mikill og auk þess yröi aö tryggja hjúkrunarnemum
þjálfun á deildum sem stjórnað væri af yfirlæknum meö sérgrein. Sjúkra-
liöanámið yröi aö sitja fyrir og þaö leiddi af sér aö ekki væru nægilega
margir sjúklingar eftir fyrir hjúkrunarnema!
Ófaglærð erfiðisstörf
Þriðja atriðið sem ég vil nefna og tel aö eigi mikinn þátt í því að viðhalda
nýlenduástandi á Grænlandi er launamisréttið sem þar ríkir milli inn-
fæddra og aðfluttra.
Störf grænlendinga eru lægra launuð en störf dana. Að hluta er skýring-
in fólgin í mismunandi menntun, en þó grænlendingur hafi sömu mennt-
un og dani fær hann laun skv. grænlensku launakerfi sem er lægra en
danskt en daninn skv. dönsku. Auk þess njóta danir ýmissa fríðinda svo
sem skattaívilnanna, þeim er tryggt gott húsnæði og feröakostnaður i
sumarleyfi.
Störfin sem grænlendingum bjóðast eru ófaglærð erfiðisstörf, einhæf
störf, sem engin ábyrgð fylgir. Þar eru verkstjórar danskir og láta illa af
grænlendingunum sem vinnuafli. Telja þá ábyrgðarlausa, mæta illa til
vinnu, taki vinnuna ekki alvarlega — þetta viðhorf til grænlendinga varð
ég vör við frá fleiri dönum og þeir bættu oft við að í þessu lægi vandinn.
Danir á Grænlandi lifa að þvi er virðist eins og blóm í eggi. Einn þeirra
skilgreindi stöðu þeirra á þá leið að tvær tegundir dana væru á Grænlandi.
— Þeir sem koma til aö vera í 2 ár eða svo, safna peningum og njóta stór-
brotinnar náttúru landsins. Þeir gætu eins hafa ráðið sig til einhvers þró-
unarlandanna. Svo væri hin hlutinn, þeir sem ílentust og litu smám saman
á sig sem „verndara” grænlendinga. Það væru hinir sönnu nýlenduherr-
ar. Báðir hópar ættu það sameiginlegt að líta niður á grænlendinga, gerðu
sér einu sinni ekki þaö ómak aö reyna að læra mál þeirra.
Óvelkomnir gestir í eigin landi.
Málið er annars það eina sem eftir er af menningararfleifð Grænlend-
inga, a.m.k. við fyrstu sýn.
Og þjóðernissinnar leggja metnað sinn í að viðhalda grænlenskri tungu
og laga hana að nútímalegum samfélagsþáttum. Grænlenska er mjög
framandleg í eyrum okkar sem og á prenti. Orðin eru löng — eitt orö táknar
oft bæði nafnorð, sagnorð og forsetningar i íslensku. Reyni maður aö
glugga í grænlenskan texta kemur í Ijós að talsvert er þar um orðstofna úr
dönsku en með grænlenskum rithætti og endingum.
Grænlenska á aðeins töluorö upp að tuttugu.-Allar tölur þar fyrir ofan
eru á dönsku. Skýringin á þessu er sú, að því er mér var sagt, að Eskimóar
þurftu ekki á hærri tölu en tuttugu að halda. Þeir áttu yfirleitt ekki fleiri
börn né heldur veiddu þeir fleiri seli I einni veiðiferð.
En hvernig skyldu grænlendingar líta á sjálfa sig? Eftir svo stutt kynni
er varla viö hæfi að geta sér til um það, en min tilfinning var sú að obbinn
af þeim hafi gefið allt frá sér — þetta nútíma grænlenska samfélag komi
þeim ekki viö — þeir séu eins og óvelkomnir gestir (eigin landi án tengsla
við fortið eða nútíö.
„Danir byggöu upp þetta samfélag eftir sínu höföi og sögðu við okkur —
bíðið þið bara, við skulum gera þetta fyrir ykkur — og eftir sitjum við með
rofin menningartengsl, lélega sjálfsmynd — getum ekkert — kunnum ekk-
ert, þiggendur (eigin landi", sagði Marianne Petersen fyrrverandi borgar-
fulltrúi í Nuuk.
Já, vandamálin virðast óyfirstíganleg. Ég vil nefna fjögur. í fyrsta lagi
pólitísk óeining í afstöðu til Dana eins og áöur hefur verið vikið að.
í öðru lagi skiptar skoöanir gagnvart úrsögn úr EBE en hún var sam-
þykkt í febr. '82 af 52% kjósenda í þjóðaratkvæðagreiöslu. Máliö er þó enn
ekki til lykta leitt. Sérstök EBEnefnd danska þingsins hefur þvælt málið en
Dönsku fúaspýturnar og hluti af blokkunum
28