Vera - 01.12.1985, Blaðsíða 12

,,Er talinn stikkfrí
í heimi hörkunnar“
heimili. Hvernig átti ég að
vera?“
— Og hvað gerðirðu þá?
Þegarþú varstað velta fyrirþér
þessu nýja hlutverki, sem þú
vissir ekki alveg hvernig var, og
þú hafðir enga fyrirmynd fyrir,
ræddirðu það þá við félaga
þína, eins og við gerum konurn-
ar?
,,Ég ræddi það aldrei við
aðra karlmenn. Jafnvel besta
vin minn sem ég hef þekkt síð-
an ég var smápatti. Við höfum
farið svipaðar leiðir, eldum
matinn og snýtum krökkunum
okkar. En við höfum aldrei tal-
að um það.“
— Þú hefur unnið dæmigerð
karlastörf og á vinnustöðum,
þar sem eingöngu eru karlar.
Hvernig tóku menn því að þú
deildir ábyrgðinni á börnum og
heimili?
„Þegar yngri dóttir okkar
fæddist, ákváðum við hjónin
að ég tæki einn mánuð af
barnseignarfríinu, til þess að
konan mín gæti einbeitt sér að
lestri. Hún var í skóla þá. Þá
var ég á vinnustað með ein-
tómum körlum. Ég kveið dálítið
fyrir að segja frá þessu á vinnu-
staðnum. Það er alltaf erfitt að
ríða á vaðið. En því var tekið
mjög vel. Allir voru mjög já-
kvæðir, jafnt yfirmenn, sem
vinnufélagar. Þessir gömlu
jálkar sýndu því mikinn áhuga
að ég ætti von á barni. Þeir
sögðust margir óska þess að
þeir hefðu gert það sama og ég
á sínum tíma. Allir áttu þeir til
þessa mýkt, þótt ég fram að
þessu hefði aldrei kynnst hjá
þeim öðru en hörku, klæmni
og kvenfyrirlitningu. Ári síðar
tók annar maður barnseignar-
frí á þessum vinnustað.
Eins mætti það engri mót-
spyrnu að ég tæki frí til að vera
heima þegar börnin voru veik
og fleiri fóru að dæmi mínu.
Hins vegar hafði ég upplifað
það á öðrum vinnustað að for-
stjórinn hringdi heim og sagði
að ég gæti bara fengið mér
húshjálp þegar svona stæði
á.“
— Þú tilheyrir e.t.v. þeim hópi
karla sem stundum eru kallaðir
,,hinir mjúku menn“, eða eitt-
hvað slíkt. Hefurðu þurft að
verja það?
,,Ég hef nokkrum sinnum átt
nágranna, sem hafa haft orð á
því að ég væri hálfgerð tuska
og alveg í vasanum á konu
minni þegar ég hef kvatt þá til
að fara inn og taka við dætrun-
um þegar konan er að fara út.
Þessum mönnum hef ég bent
á það að ég, þessi kúgaði mað-
ur sé alltaf að gera það sem
mig langar til. Ég fer á skíði
þegar mig langar til eða sigli á
bátnum mínum og get haft
krakkana með, á meðan þeir
eru svo stressaðir við að passa
konurnar sínar keyra þær fram
og til baka til að missa ekki
sjónar á þeim o.s.frv. að þeir
gera ekki annað.
Annars fer þetta hugtak,
hinn mjúki maður mjög í taug-
arnar á mér. Mér finnst menn
s.a.s. gera út á hugtakið. Menn
sem taka til hendinni heima hjá
sér og berja ekki konurnar sín-
ar ætlast til að fá rós í hnappa-
gatið fyrir það að hegða sér
eins og menn."
S.E.
Rætt viö Þorvald Krist-
insson um uppgjör hans
viö karlmennskuna.
— Hver er ímynd hins sanna
karlmanns?
,,Sú ímynd sem mætir mér
oftast er líkast til sú af mannin-
um sem alltaf er eyland, ætíð
einn. Hversu oft erum við karl-
menn ekki minntir á þetta,
beinlínis eða óbeinlínis: Tal-
aðu ekki við neinn um tilfinn-
ingar þínar, talaðu ekki af þér,
trúðu aldrei neinum fyrir neinu,
þá gefur þú bara höggstað á
þér. Þótt mér sé uppsigað við
þessa ímynd, þá er ég eins og
aðrir karlmenn mótaður af
henni, hún fylgir mér eins og
draugur og heimsækir mig
annað slagið. Þegar ég hugsa
til baka finnst mér ótrúlega
mikið af kröftum mínum hafa
farið í það að gera upp við
þessa karlmennskuímynd og
sjálfsagt losna ég aldrei fylli-
lega undan henni.“
— Hvers vegna ekki?
„Þessi ímynd er ekki orðin til
út í bláinn. Samkeppnisþjóð-
félagið knýr á og leggur á karl-
menn þann klafa sem ég
nefndi. Ég held að meðvitaður
vilji til uppgjörs við ímynd, sem
okkur er óljúf, dugi þess vegna
skammt oft á tíðum.“
— Geturðu lýst sjálfum þér i
gegnum árin sem þessum
dæmigerða karlmanni?
„Þegar ég hugsa til sjálfs
mín um tvítugt var ég einn af
þessum pottþéttu strákum,
sem svo má kalla, stóð mig
mjög vel í námi, vandvirkur og
eljusamur. Ég gaf hverfi högg-
stað á mér, að ég taldi.
Kannski tengist þetta að ein-
hverju leyti laumuhommanum
í sjálfum mér. Oft gangast
hommar manna mest upþ í
karlmennsku ímyndinni, djöfl-
ast eins og skrattinn sjálfur við
að gera alla hluti vel svo eng-
inn hafi nú neitt upp á þá að
klaga. Á þessum árum talaði
ég ekki við neinn um tilfinning-
ar mínar, var flestum sem lok-
uð bók, þ.á.m. sjálfum mér. Ég
átti erfitt með að tala og því
held ég að sjálfsvitund mín hafi
verið ósköp óljós. Það er nú
einu sinni í gegnum málið að
sjálfsvitund okkar verður til.“
— Hvað varð þá til að hagga
við þessum lokaða pilti?
„Rúmlega tvítugur fór ég að
búa með konu sem hafði mikil
áhrif á mig. Hún var róttæk og
vel menntuð og forvitin um um-
hverfi sitt. Þetta var á árunum
upp úr 1970, konur af hinni
menntuðu millistétt voru farnar
að skilja hversu pólitískt mál
það er að vera kona, og rétt
eins og hinir strákarnir, sem
bjuggu í slíkum sambúöum,
hlaut ég að taka afstöðu og
hugleiða málin. Þá komst ég
meðal annars að því að deilur
um uppvask og bleyjuþvott er
ekki það sem skiptir raunveru-
lega máli þegar kynhlutverk og
kynferðispólitík er annars veg-
ar. Allt það mál er mikið stærra
og merkilegra. Áþessum árum
held ég að hispurslausar um-
ræður við konur hafi hjálpað
mér til að stíga fyrstu skrefin út
úr skel karlmennskunnar.“
— En svo kemur þú úr felum
sem hommi tæplega þrítugur.
12