Ritmennt - 01.01.1999, Blaðsíða 98

ÁRNI HEIMIR INGÓLFSSON
RITMENNT
Xaru 1'in.iar! ' e- r:.t rmlíVji /kVur fyrir .iiðuut. Rað var 1 i.'inl-vinuU
riðantllOLl tr, ser. o - rur nö rnyn'-. að rkyra fyrlr ykkur her i tMni»
útvarplnu, hvaml.- tijóðlei; tónlirt vneö tll ■neö ]lé ý-jsua fjóðua r. 1S 19.
-'.l'l. TonsValdin loItuðu|nð ‘r.tnun eivinlo -ustu lii.mftlua i •■jóðliirun .-.inr.ar
jó'-.'.r o.' fkópu rðri Ust >' ''oia i'runivelli. Það or bó ongnn vsjjin nó*. nð
horna nð oln:: oftlr bjóðlcrunun o- r-etj«i oittlrvnð unnr.n oftlr hol-.^or á
1 s>r'.ór.rgrun-jve 1 li, san t.ann <iöl--.st x tónlistarckólun o- hjó frs-ð Lnonnun
, /«*.. i.,«■»£ '*
vxð: vornr ua noÍB. --.nn lijt vorður til -,oð flðriw hrttl o* bnð rtln'e* huj^
»T n*ctu VvöXd./Eí- kau.-. Beothoven
'Otur eins réttiloi'n hdílð nnm-
nkyra í orimlum unun í kvölii
f tivi tð ekkert nnnað tonr.VaVl
nofnarinn n .-.ot vol. -n~." t, t uiwri llnt. f bonum iiirtn.it llntstefnur
!■. T3. 'iTiíjr or mtjnnuu nlnur, ftv
tve-n-ja aT.'n./i ' ■■iiií hann Tlfiré i lok nt.jf.nuu aldnr o- i byrjun Jioirrnr
nít-jnnflu. i'.H r.kupferil b*ns nrþiÍt oðll vor ír.lendinga o<: polm þjóða, a«n
öyiri’jn norðvoBturhT’itn Evrópu. £tt noothovene or líkn rnkin til Siðrlnnin,
BS3ÐÍ3BÉ þ. «. til ? 1 »-alnirJnl«n<ln ofta bc: i, hlutn iJel/jíu nó, jfereí'.nak
þjóð byi'srir. Kðlift í tonlifit .ooothovenfi er Jió aiarcba'tt. Fyrlrrennnri 3i;othovonr,
, , , hja "o.'.art birtlst raLkil tónnnranl o? tónai'leðl
þyzkn toncknidið Joii/m Cebantion Snah hafð^ratkia kurmáttu tíl aft bomj/noinni
tína tónsknTd r.ýnn nlkla hus'kvomnl t. !. .’.chubert oít Chopln, en hjn Beothoven
or olnr- og bsttn blrtizt nlt aaann
oðn önnur elnrtök ntriði aliirei rao/finþátturlnn £ list
innrn : Vii--■> rVir- o- 'nT.rlíf. ces hefir úrfiHtn&hrmn á zki piin ao tj Tl:
'OthoveriB vnr tónTiitln mTánlle,
>o verður tonn-jleði, kunm’.ttQ, huijkveranl
- ■
w. >nð e
• FJrrir
vorkn h*
nhrlt'un o- oft voru tonverkln inltK l'rekar nokkurskonnr foro-lolkur, J'.fnvof/
•ið r-ln: yfir orftéT“'BS 'ertun. >nð or elns o--’ ’iootiioven opél' njlan hoÍT
ssannloijrar nálnr fyrlr tœillotinni. EmilÁiBÁóþlAkacáXt R»Ai hettn o? nnnnft £
Tl. t ri'.nt m teTjn norn-nt iyrirhrl/jöi. Oa lolð ko.vi oUfíU hln þjóðleni eln-
kennl r.Vyror fru.-i x Uat boethovon::, lieear á liöur »flnn, rroiniT«»n norrwin
fnllan-Ji, Jnfnvel ntun-lun i likingu við íslenzku riannl^ain, rvo o- innur
normn tonnkcnj, ser. of Hw't yröi u XU/iikyra her. Horkile.rnít or wúko þó,
Handrit að útvarpskynningu Jóns á tónlist Beethovens,
sem flutt var í Ríkisútvarpið 29. júlí 1934.
sem fyrirmynd og notað tengslin við klass-
ísku hefðina sem eins konar löggildingu á
eigin listsköpun. Jafn ólík tónslcáld og
Brahms, Wagner og Schönberg þóttust allir
vera arftakar Beethovens, liver með sínum
hætti, og tengdu þannig vcrk sín við rót-
gróna og virta hefð um leið og þeir leituðust
við að þróa frekar tónmál og hugmynda-
fræði Beethovens.23 Ólíkt fyrrnefndum tón-
skáldum var markmið Jóns þó el<l<i að þróa
áfram þýsk-austurrísl<u tónlistarhefðina
eins og hún birtist í verkum klassísku
meistaranna, heldur að stuðla að endurreisn
norðursins á alþjóðlegum vettvangi, með ís-
land í broddi fylkingar. Jón áleit að ekkert
tónskáld hefði tekið upp og þróað frekar
hina „norrænu stefnu" Beethovens.24 í við-
leitni sinni að reisa við norræna listsköpun
- að halda áfram á þeirri braut sem Beet-
hoven hafði áður troðið - byggði Jón sjálfs-
mynd sína sem listamanns á fyrirmynd for-
vera síns.
Draumurinn um Beethoven
Ein heimild sem varpar nokkru ljósi á þessa
ósk Jóns, að feta í fótspor Beethovens, er
fjögurra blaðsíðna vélritað skjal (einnig
varðveitt í handriti) sem ber titilinn „Tveir
draumar". Jón og fjölslcylda lians lmeigðust
alla tíð til spíritisma og trúðu á ýmiss kon-
ar yfirskilvitleg fyrirbæri, og ber því að
skilja innihald skjalsins í því samliengi.
Fyrstu tvær blaðsíðurnar bera yfirsl<riftina
„Ráðinn draumur". Þar rel<ur Jón hvernig
Bjarni hróðir hans (sem lést árið 1913) birt-
ist lionum í draumi árið 1928 og sagði hon-
um fyrir, upp á dag, andlát föður þeirra. Að
mati Jóns höfðu orð Bjarna síðan gengið
eftir og draumurinn því ræst. Tvær seinni
23 Sjá m.a. Richard Wagner, Dichtungen und Schrift-
en, Band 9 („Aufsátze uber Beethoven"|, Dieter
Borchmeyer, ritstj., og þá sérstaklega greinina
„Beethoven" (1870], bls. 38-109 (Frankfurt am
Main: Insel Verlag, 1983]. Sjá einnig skrif Arnolds
Schönbergs sem m.a. má finna í nýlegri útgáfu á
greinum hans, Stil und Gedanke: Aufsatze zur
Musik, Ivan Vojtéch, ritstj. (Frankfurt am Main: S.
Fischer Verlag, 1976).
24 Þetta viðhorf birtist m.a. í greininni „Der nor-
dische Beethoven": „Die kommende Zeit wird
Beethoven in diese Beziehung noch mal entdecken.
Ein schöpferisches Nachschaffen in diesem Sinnen
wird uns die Beethoven'sche Gröfie erst in ganzer
Deutlichkeit zeigen."
94