Ritmennt - 01.01.1999, Blaðsíða 118

JÓN VIÐAR JÓNSSON
RITMENNT
leggur áherslu á að hann vilji ekld taka þátt
í neinu sem hann geti ekki vandað til verka
við, og honum verður „ósjálfrátt hugsað til
Kambans sem fékk tvisvar greiddar stórar
peningafúlgur til að gera kvikmynd um ís-
lenska menningu án þess að nokkur skapað-
ur hlutur kæmi út úr því. Mér þykir ekki
undarlegt þó að íslenska ríkið sé tortryggið,
og eigi ég að byrja á einhverju vil ég vera
viss um að geta lokið því."
Að lokum lætur hann Haraldi í té upplýs-
ingar um þær greiðslur sem hann sé vanur
að fá, bæði fyrir handrit að fræðslumyndum
og leiknum myndum; kvikmyndarétturinn
vegna Fjalla-Eyvindai sé enn að mestu leyti
í höndum Svía svo að um þau mál verði að
semja sérstaklega við þá.
Heillandi bókmenntir
í safni Gunnars eru varðveitt afrit fjögurra
bréfa hans til Haralds frá vori og sumri
1946, en öðrum bréfum Haralds frá sama
tíma en því sem fyrr er vitnað til hirti hann
af einhverjum sökum ekki um að halda til
haga.8 Haraldur heldur áfram að senda hon-
um bækur og pakka með tóbaki, kryddvöru,
laxi, rækjum og öðru góðgæti. Gunnar er
önnum kafinn, hann þarf að skila af sér þýð-
ingu á amerískri skáldsögu fyrir 1. júlí, en
annars tekur kvikmyndagerðin alla krafta
hans. Framundan er röð stuttmynda um fé-
lagslega þjónustu í Danmörku, sú fyrsta á
að fylgja dönsku barni eftir frá fæðingu til
fullorðinsára, hún á að heita „Denmark
grows up" því að myndirnar eru gerðar fyrir
enskan markað. Hann lætur annirnar þó
ekki aftra sér frá því að skrifa vini sínum
löng bréf. Stundum koma íslendingar í
heimsókn,- í júlí lítur Lárus Ingólfsson leik-
myndateiknari inn og þeir spjalla lengi um
ísland; hann hefur einnig heyrt tvisvar í
hinum gamla vini sínum Bjúsa og á von á
honum í heimsókn aftur.
Nýjar íslenskar bókmenntir eru ofarlega
á baugi í þessum bréfum. Gunnar hrífst
mjög af fyrstu tveimur bókum Islands-
klukkunnar - sú síðasta, Eldur í Kaupin-
hafn, var þá ókomin - og Brimar við böl-
klett eftir Vilhjálm S. Vilhjálmsson. Mesta
opinberunin eru honum þó ljóð Tómasar
Guðmundssonar sem hann lofar í löngu
máli: „Það er ekki nóg með að hann hafi
glæsilegt vald á ljóðforminu og ljóð hans
séu hreinasta músík, heldur gefa þau svo
sterlca mynd af manninum sem er hvort
tveggja í senn: íslendingur sem ann bænum
sínum og gælir við minnstu smáatriði hans,
en um leið fullkominn heimsborgari með
draumheim sem spannar allan hnöttinn."
Honum finnst merkilegt að enginn íslensk-
ur höfundur hafi reynt að skrifa „hina
miklu skáldsögu" um kúgun íslendinga og
sjálfstæðisbaráttu, og jafnvel hefur flögrað
að honum sjálfum að spreyta sig á því við-
fangsefni: „En það er kannslci of erfitt fyrir
útlending. Á hinn bóginn væri það fallegur
vináttuvottur, frá lýðræðislegu og húman-
istísku sjónarmiði, ef hún yrði skrifuð af
Dana." Það er önnur saga að síðar reyndi
Gunnar að telja Halldór Laxness á að skrifa
leikrit um þetta efni en hafði elcki erindi
sem erfiði.9
8 Brcfin cru dagsett 9. apríl, 18. apríl, 23. maí og 26.
júlí.
9 Sjá bréf Gunnars til Halldórs Kiljans Laxness, Lbs
4151 4to.
114