Vera - 01.04.2004, Page 31

ÞAÐ VAR SVO VETURINN 1994, ÞEGAR ENN VAR BARIST í BOSNÍU, AÐ
FRÉTTIR BÁRUST AF ÞVÍ AÐ FÓLK VÆRI ÞAR KLÆÐLÍTIÐ Á FLÓTTA í
HÖRKUFROSTI. BOSNÍSKAR FLÓTTAKONUR BÁÐU OKKUR UM LIÐSINNI
OG VIÐ VINKONURNAR ÁKVÁÐUM ÞÁ AÐ SAFNA FATNAÐI, PENINGUM
OG MAT TIL AÐ SENDA FÓLKINU, SEM VAR NÚ AÐ DEYJA ÚR KULDA,
OFAN Á ALLAR AÐRAR HÖRMUNGAR
4
Vilborg kemur oft til íslands,
m.a. vegna þess að hún stendur í
i byggingaframkvæmdum á æsku-
heimili sínu við Vitastíg. Reyndar
gerðist það ekki þegjandi og hljóða-
4 laust, því á háaloftinu fundust göm-
ul bein sem frægt er orðið. Miðalda-
fræðingurinn Vilborg kippti sér ekki
upp við það, hafði bara garnan af, og
hugsar sér gott til glóðarinnar að
geta brátt dvalið í risíbúðinni og
notið morgun- og kvöldsólar
Reykjavíkur af litlum svölum bæði í
austur og vestur.
Vilborg er fædd árið 1945 en hef-
ur búið í Þýskalandi frá árinu 1975.
Hún nam þýsku, latínu og sögu við
Háskóla íslands og kenndi síðan
þýsku við Menntaskólann á Laugar-
vatni. Eftir að hún kynntist manni
sínum, Kristjáni Bickel lögfræðingi,
fluttist hún með honum út. Þau eiga
tvo syni, Tómas 28 ára og Höskuld
23, og hefur fjölskyldan búið í Wies-
baden, höfuðborg landsins Hessen,
skammt frá Frankfurt. Eftir að
! drengirnir komust á legg hélt Vil-
borg áfram sagnfræðinámi og nárni
í stjórnmálafræðum við háskólann í
Mainz og lauk magistersprófi árið
1990 og doktorsprófi 1995. Dokt-
orsritgerð hennar ber titilinn „Sið-
breytingin á fslandi 1537 til 1565.
Byltingin að ofan”. Hún kom út í
Þýskalandi 1996 og síðan á íslensku
hjá Bókmenntafélaginu 1997. Vil-
borg segir að margt sé líkt með sið-
breytingunni hér á landi og þeint
áhrifum sem hrun Sovétríkjanna
hafði í Austur-Evrópu, en hrun
efnahagskerfis hefur þau áhrif að fé-
lagslega kerfið hrynur líka og því
fýlgja ótal vandamál. Vinnan við
doktorsritgerðina gerði henni einn-
ig kleift að skilja að breytingar gerast
hægt og það hefur gefið henni þol-
gæðið sem hún hefur sýnt í baráttu
sinni og meira langlundargeð en
gerist og gengur. „Ég vissi sem var
að mér myndi ekki endast aldur til
að sjá þetta blómstra og afrakstur
uppbyggingarinnar verða sýnilegan.
Það er ágætt að vita það, annars
gefst maður bara upp,” segir hún.
En hvernig stóð á því að ráðsett
lögmannsfrú og doktorsnemi á kafi í
pælingum um siðbreytinguna á ís-
landi á 16. öld fór að skipta sér af
uppbyggingu kvennahúsa í hinni
stríðshrjáðu Bosníu?
„Eins og aðrir íslendingar hef ég
ekki þekkt neitt annað en frið. Þegar
ég var lítil stelpa trúði ég því að það
hefðu bara verið til tveir vondir
menn í heiminum. Annar hét Hitler
og hann var dauður og hinn hét
Stalín og var orðinn gantall og að
því kominn að deyja. Ég hugsa að
það hafi fá 7 ára gömul börn fylgst
eins vel með banalegu Stalíns eins
og ég. Ég lá yfir útvarpinu og fylgd-
ist með, og þegar hann var dáinn
hélt ég að málið væri leyst,” segir
Vilborg og skellihlær að minning-
unni. „Það er kannski barnalegt, en
ég trúði því að við lok seinni heims-
styrjaldarinnar hefði komist á var-
anlegur friður í heiminum. Mér brá
því rosalega þegar stríðið í Júgó-
slavíu braust út með þessari óskap-
legu grimmd gagnvart varnarlausu
fólki og óhugnanlegum morðum og
nauðgunum. Hvað var að gerast
þegar menn gátu byrjað daginn á því
að skera varnarlaus börn á háls og
nauðga konum? Þarna birtist grímu-
laust ofbeldið aftur í Evrópu - nán-
ast við húsdyrnar hjá okkur í Þýska-
landi. Fljótlega fór flóttafólk að
streyma norður eftir, og til Hessen
kom einna mestur fjöldi. Þjóðverjar
reyndust flóttafólkinu sem betur fer
vel. Þeir muna enn flóttann og
vandræðin sem þeir þurftu sjálfir að
glíma við í síðari heimsstyrjöldinni.
Ég ákvað strax árið 1992 að ég vildi
láta til mín taka, ef ég gæti, og tók
þátt í að mynda hóp undir merkjum
hreyfingarinnar „Konur í svörtu”
sem hefur þá aðferð að konur í
svörtum klæðnaði hittast á fjölförn-
um torgum í klukkutíma, einu sinni
í viku, til þögulla mótmæla. Þarna
kynntist ég mörgum góðum konum
sem hafa orðið ágætar vinkonur
mínar. Þeirra á meðal voru sálfræð-
ingar og læknar. Þær voru fullvissar
um að jafnvel þó einhvern tíma yrði
bundinn endir á þetta stríð þá væri
búið að vinna óheyrilegt tjón á fólk-
inu sjálfu, sem myndi halda áfram
að verka í margar kynslóðir. Við
vildum gjarnan leggja okkar af
mörkum ef við gætum til að rninnka
þann sársauka.
að var svo veturinn 1994,
þegar enn var barist í Bosníu,
að fréttir bárust af því að fólk
væri þar klæðlítið á flótta í hörku-
frosti. Bosnískar flóttakonur báðu
okkur urn liðsinni og við vinkon-
urnar ákváðunt þá að safna fatnaði,
peningum og mat til að senda fólk-
inu, sem var nú að deyja úr kulda,
ofan á allar aðrar hörmungar. Strák-
arnir mínir voru 11 og 16 ára þegar
þetta var, svo ég gat auðveldlega sett
mig í spor mæðra og fann hvað ég
átti gott að vera ekki með þá á flótta
undan blóðþyrstum hersveitum í
hörkufrosti. Reyndar stóð þannig á
að ég var að ljúka doktorsritgerðinni
minni og hafði ætlað að skila henni
fyrir jól. En þá hurfu, eða læstust
inni í tölvunni hjá mér, 40 til 50
blaðsíður af ritgerðinni, svo ég gat
hvort sem er ekkert unnið. Ég sá að
það var alveg eins gott fyrir mig að
fara að safna skófatnaði, fötum og fé
í stað þess að fara á taugum og gera
fjölskyldu mína vitlausa,” segir Vil-
borg á sinn skemmtilega sposka hátt
og heldur áffam: „Söfnunin tókst
ákaflega vel, um 60.000 mörk söfn-
uðust í peningunt og húsið mitt
fylltist af pappakössum með fötum
og skóm. Á hverjum morgni fór ég í
verslanir og fyrirtæki í nágrenninu ^
vera / 2. tbl./2004/31