Vera - 01.04.2004, Side 32

4»
og bað um pappakassa og síðan þá
hef ég ekki getað hent pappakassa,
ég gerði mér grein fyrir því hvað
þeir eru dýrmætir. Með aðstoð
gamalla hjálparsamtaka sömdum
við við slóvenskt flutningafyrirtæki
um að flytja þetta suðureftir. Á
stríðstímum geta flutningar verið
það dýrasta við svona hjálparstarf.
Mikið var ég fegin þegar ég sá á eft-
ir stóra flutningabílnum aka úr
hlaði hjá mér, því þetta hafði verið
óskaplega ströng törn og mér var
allur vindur úr æðum skekinn.
Seint og um síðir tókst að ná blað-
síðunum út úr tölvunni hjá mér svo
ég gat lokið doktorsritgerðinni og
lauk prófinu um sumarið.”
I gegnum Konur í svörtu kynnt-
ist Vilborg bosnískri konu, Aidu
Daidzic, sem hafði flúið með for-
eldrum sínum til Þýskalands á ní-
unda áratugnum og var orðin arki-
tekt. Hún var ein af stofnendum
kvenfélagsins BISER í Bosníu, sem
var stofnað í stríðinu, og rak um-
fangsmikla kvennamiðstöð í Za-
greb, þar sem konum var boðið upp
á menntun og hjálp af ýmsu tagi.
Eftir frækilega frammistöðu í söfn-
unarstarfmu kom Aida að máli við
þær stöllur og bað þær að stofna
Þýskalandsdeild BISER félagsins.
Ástæðan var m.a. sú að í ljós hafði
komið að margir hefðu viljað gefa í
söfnunina ef að henni hefði staðið
löglegt félag, sem hefði getað gefið
út kvittun sem hægt væri að fram-
vísa hjá skattayfirvöldum.
„I janúar 1995 drifum við í því
að stofna þetta félag, fengum það
skráð og löggilt og gátum gefið
þeim kvittanir, sem það vildu,” seg-
ir Vilborg á sinn röggsama hátt og
bætir við að síðan hafi þessi Þýska-
landsdeild, þó fámenn sé, verið
hrygglengjan í BISER samtökunum
og safnað mestum peningum til
reksturs miðstöðvanna þriggja í
Bosníu, eða á aðra milljón evra sem
eru yfir 90 milljónir íslenskra
króna. Mikið af tíma Vilborgar hef-
ur farið í að sækja um styrki á hin-
um ýmsu stöðum og allt starf henn-
ar hefur verið unnið í sjálfboða-
vinnu. Skrifstofa félagsins hefur
verið á heimili hennar og ekki hefur
eyrir af söfnunarfénu farið í rekstur
og skrifstofuhald - að undanskild-
um kaupum á frímerkjum - eða
ferðalög til Bosníu; það hafa kon-
urnar greitt úr eigin vasa.
yrsta verkefni Þýskalands-
deildarinnar var að kaupa
hús til að koma á fót kvenna-
miðstöð í Sarajevo og tók Vilborg
þátt í að finna húsið og festa kaup á
því. Húsið kostaði 115.000 þýsk
mörk, (um 5 milljónir ísl.kr.) og fé-
lagið átti 40.000 nrörk, en Vilborg
segir að þeim hafí alltaf lagst eitt-
hvað til þessi fyrstu ár og bjartsýnin
borið þær áfram. Til dæmis bauðst
mikið sómafélag í Mainz til að gefa
BISER 20.000 mörk eftir að fréttist
að félagið hefði fest kaup á húsinu.
„Húsið var mjög illa farið eftir
stríðið og það hefur kostað mikið
að gera það upp. En það er mið-
svæðis og liggur vel við almenn-
ingssamgöngum sem er afar mikil-
vægt fyrir konurnar sem þangað
sækja. Þegar í ljós kom að setja
þyrfti nýtt þak á húsið létum við
byggja hæð ofan á það, sem kostaði
ekki svo mikið til viðbótar, en við
það stækkaði húsið úr 260 fm. í 410
fm. Við eigum reyndar enn eftir að
koma efstu hæðinni í gagnið, en
höfum getað rekið þarna blómlega
starfsemi á tveimur hæðum fram á
mitt síðasta ár. Þá voru allir pening-
ar uppurnir. Þarna hefur farið fram
öflug kennslustarfsemi og ýmis
konar ráðgjöf - læknis-, sálfræði-
og lögfræðihjálp. Saumanámskeið-
in hafa alltaf verið vinsæl, en þau
geta konur sótt þótt þær séu ólæsar
og það getur verið góð áfallahjálp
að sauma og skapa eitthvað nýtt.
Boðið er upp á tölvunámskeið og
námskeið í ensku, þýsku, bókhaldi
og fyrirtækjastofnun, einnig alls
kyns helgarnámskeið og fræðsla af
ýmsu tagi hefur farið fram með fyr-
irlestrum.”
Vilborg segir að í upphafi hafi
þær stöllur gert ráð fyrir að fá að-
stoð frá stórum hjálparsamtökum
við uppbyggingu húsanna, en að
þær myndu afla fjár til að halda
þar uppi starfseminni. Fljótlega
kom í ljós að svo yrði ekki. Stóru
hjálparstofnanirnar voru á förum
frá Bosníu og viðgerðirnar urðu
þær að fjármagna sjálfar. Þetta flakk
hjálparstofnana milli átakasvæða >
kalla Þjóðverjar „farandsirkus líkn-
arfélaga”. Hún segist strax hafa ver-
ið ákveðin í því að gera húsið í Sara- *
jevo hlýlegt og notalegt fyrir kon-
urnar, því margar þeirra búa sjálfar
í ömurlegum húsakynnum. I bar-
áttunni við að afla fjár til uppbygg-
ingarinnar varð hún oft vör við það
viðhorf að óþarfi væri að gera þetta
svo fínt, nóg væri t.d. að rykbinda
gólfín og koma klósettunum í lag.
Þar sem hún tók sjálf ákvörðun um
að velja þetta hús, lagðist ábyrgðin
mikið á herðar hennar og þegar öll
sund hafa virst lokuð, hefur hún
gripið til þess ráðs að taka persónu-
leg lán, sem hún er þakklát fyrir að
hafa verið í aðstöðu til að fá. í byrj-
un gat Þýskalandsdeildin sótt um
styrki til ESB, þar sem Þýskaland er
í Evrópusambandinu, en það er
nánast orðið vonlaust núna eftir að
upp kom mikið spillingarmál í
Brussel árið 2000 og reglur um um-
sóknir voru flæktar og hertar mjög
og smærri umsækjendum gert
ókleift að sækja um. Félagið hefur
einnig sótt um styrki á íslandi og
fengið fjórar milljónir á fjórum
árum frá svokallaðri Bosníunefnd,
sem ríkisstjórnin setti á laggirnar
þegar stríðið stóð sem hæst. ís-
lenskar konur tóku líka höndum
saman og söfnuðu 600.000 krónum
og segir Vilborg að BISER hafl
munað mikið um að fá þetta fé frá
Islandi, því það var ekki eyrnamerkt
og mátti nota þar sem þörfin var
brýnust. Stærstur hluti þess fjár sem
farið hefur í uppbyggingu og rekst-
ur húsanna, hefur þó komið frá
þýskum stjórnvöldum, bæði í Hes-
sen og frá utanríkisráðuneytinu í
Berlín.
■
„Okkur varð snemma ljóst að
við yrðum að eiga húsin sjálfar, því
annars væri óvissan um starfsemina
algjör. Við sáum líka fljótt, að það
væri betra að skipuleggja kennsluna
sjálfar í stað þess að sernja um hana
við bosníska skólakerfið, því þá
þyrftum við að taka þátt í mútu-
starfsemi embættismanna. Við telj-
um okkur góðar að hafa konrist af
32/2. tbl. / 2004 / vera