Vera - 01.04.2004, Page 35

nú ekkert í lífeyrissjóði nema það
sem hún hefur aflað frá stríðslok-
um. Allri þessari upplausn íylgja
líka flókin lögfræðileg vandamál,
þess vegna höfum við lagt áherslu á
að veita konunum lögfræðiaðstoð,
en eitt af því fyrsta sem gert er í
þjóðernishreinsunum er að eyði-
leggja þinglýsingarbækur og þar
með er allt eignarhald komið í upp-
nám.”
Þegar Vilborg er spurð um fórn-
arlömb nauðgana úr stríðinu segir
hún að í kvennamiðstöðvum
BISER, sem hún vill gjarnan kalla
Lýðháskóla fyrir konur, séu þau
mál meðhöndluð af mikilli nær-
gætni. Það sé í raun feimnismál
hvaða konur hafi lent í slíku. „Þess
vegna er svo gott að hafa kennslu
sem aðalviðfangsefni menntamið-
stöðva BISER, því þangað geta allar
konur átt erindi og það verður ekki
svo áberandi hverjar sækja sér
meiri hjálp, t.d. sálfræðiaðstoð. Al-
mennt séð er mjög margt fólk í
Bosníu með einkenni áfallastreitu,
sem lýsir sér í slæmu heilsufari og
alls kyns sállíkamlegum einkenn-
um, eins og bakverkjum og maga-
sári. Ofan á almenna fátækt bætist
því kostnaður vegna sjúklinga, sem
eru mun fleiri á hvert hundrað íbúa
en almennt gerist. Þetta veldur auð-
vitað enn þá meiri fátækt. Sem bet-
ur fer var menntun á háu stigi í
borgunum, þar er því enginn
hörgull á menntuðu fólki, t.d.
læknum og kennurum. Menntun-
arástand bændafólksins er hins veg-
ar afleitt, en talið er að urn 30%
þeirra séu ólæs og óskrifandi. Ég fór
einu sinni með Aidu vinkonu
minni út í sveit, þegar verið var að
vígja mosku sem hún hafði teiknað
og byggt. Eg fékk hálfgert áfall þeg-
ar ég sá tötrumklætt bændafólkið
streyma að. Mér fannst þetta fólk
vera mörgum öldum á eftir tíman-
um og sá, hversu óhemjumikið verk
það er að fá þessar konur til að rétta
úr kútnum. Mér var þá ósjálfrátt
hugsað heim til íslands, sem var eitt
mesta fátæktarbæli álfunnar fyrir
100 árum en átti því láni að fagna
að hér var fólk sem sá nauðsyn þess
að mennta konur. Þar á ég við það
mikla lán sem húsmæðraskólarnir
voru á sínum tíma fyrir íslenska
þjóð, því þeir dreifðu grundvallar-
menntun inn á heimilin og við það
MÉR VAR ÞÁ ÓSJÁLFRÁTT HUGSAÐ HEIM TIL ÍSLANDS, SEM VAR EITT MESTA FÁ-
TÆKTARBÆLI ÁLFUNNAR FYRIR 100 ÁRUM EN ÁTTI ÞVÍ LÁNI AÐ FAGNA AÐ HÉR
VAR FÓLK SEM SÁ NAUÐSYN ÞESS AÐ MENNTA K0NUR. ÞAR Á ÉG VIÐ ÞAÐ MIKLA
LÁN SEM HÚSMÆÐRASKÓLARNIR V0RU Á SÍNUM TÍMA FYRIR ÍSLENSKA ÞJÓÐ...
batnaði aðbúnaður fólksins, það
varð til betri matur, meira hreinlæti
og betri umönnun. Ég hugsa að fáar
menntastofnanir hafi gert eins mik-
ið gagn hér á landi og húsmæðra-
skólarnir og í baráttu minni fyrir
kvennamiðstöðvunum í Bosníu
hugsa ég oft til þeirra því ég tel að
þær geti gert sama gagn og hús-
mæðraskólarnir gerðu hér. En þá er
ekki nóg að hafa þrjár kvennamið-
stöðvar í Bosníu heldur þyrftu þær
að vera að minnsta kosti 25 til að ná
þessum margfeldisáhrifum út í
samfélagið. Þar er ég ekki síst að
hugsa um sveitakonurnar. Mér
finnst nauðsynlegt að við getum
klárað húsið okkar í Sarajevo til
þess að hægt verði að bjóða þeim að
gista á staðnum, t.d. í vikutíma, á
meðan þær eru að læra og forframst
í höfuðstaðnum.
Grundvallarhugsun okkar
þarf að vera sú að menntað-
ar konur vilji sinna um hin-
ar sem eru minna menntaðar og
svona menntastofnanir þurfa að
vera í eigu kvenna sjálfra. Þannig
var það með kvennaskólana hér á
landi og þeir ólu af sér margar
merkiskonur, sem síðar létu til sín
taka í samfélaginu, t.d. Bríeti Bjarn-
héðinsdóttur, Ingibjörgu H.
Bjarnason og Sigríði Eiríksdóttur,
móður Vigdísar Finnbogadóttur,”
segir Vilborg og kemst á flug:
„Núna, þegar íslendingar hafa átt
þátt í þessum hörmungum í írak,
ættu þeir að sýna sóma sinn í að
taka þátt í uppbyggingunni þar. Við
eigum ágæta konu sem kann arab-
ísku, Jóhönnu Kristjónsdóttur. Mér
finnst að ríkisstjórnin ætti að kaupa
hús í Bagdad og fá Jóhönnu til að
koma þar á fót kvennamiðstöð og
sjá hverju hún fengi áorkað! l’að
þarf að styrkja fleira en steinsteypu
og flugvallabyggingar. Karlar virð-
ast telja mest gagn að svoleiðis verk-
efnum, en svo er þetta allt saman
sprengt í loft upp við næsta tæki-
færi. Þeir vilja ekki fjárfesta í sálum,
hugsa bara í „prójektum” sem er
hugtak úr verkfræði og þýðir eitt
ákveðið verkefni. Að byggja brú er
prójekt, því það tekur enda, en lífið
er ekkert prójekt - það skröltir alltaf
áfram einhvern veginn, úr einni
katastrófunni í aðra. Þess vegna
held ég að sé miklu skynsamlegra að
fjárfesta í sálunum og það gerum
við m.a. með menntun, einkanlega
menntun kvenna því þá höfum við
líka áhrif á börnin. Með því að
hjálpa konum erum við líka að
hjálpa börnum.
Eins og ég sagði á mansalsáð-
stefnunni um daginn þá liggur rót
þess vanda í fátækt kvennanna og
fáfræði. Fátæktin leiðir líka af sér
grimmd, en heimilisofbeldi er dag-
legt brauð á Balkanskaga og það
nærist á kvenfyrirlitningu, sem
bitnar líka á börnunum því þau eru
tengd mæðrum sínum. Með því að
styrkja sjálfsmynd kvenna og gera
þær sjálfstæðari er hægt að leysa svo
marga jákvæða krafta úr læðingi og
vinna gegn þeim neikvæðu. Varð-
andi mansalið þá er líka mjög mik-
ilvægt að styrkja þær konur sem
vilja leysa frá skjóðunni og veita
þeim dvalarleyfi í löndunum sem
þær eru staddar í, eins og fram kom
í máli Helgu Konrad frá Austurríki,
sem starfar að mannréttindamálum
á Balkanskaga. Það er ekki hægt að
ætlast til þess að stúlkurnar fórni lífi
sínu við að koma upp urn glæpa-
mennina, það verður að veita þeim
vernd, en eins og fram kom þá eru
um 50% þeirra sem eru sendar
heim hnepptar aftur í ánauð. En
það er með þetta mál eins og svo
mörg önnur mál, það er meira talað
en minna gert. Mér finnst hræðilegt
að horfa upp á alla þá peninga sem
hafa farið í orðagjálfur, skýrslur,
sem enginn les, og handabakavinnu
inni í þessum karllægu kerfum í öll
þessi ár,” segir Vilborg að lokum.
VERA óskar henni og BISER sam-
tökunum áframhaldandi baráttu-
anda. X
vera / 2. tbl. / 2004 / 35