Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1899, Page 47

lotningu um liina óendanlegu liátign ]tess valds, er öll hin
þekkjanlega tilvera styðjist við', en hann telur það liggja
að öllu leyti fyrir utan það svið, er mannleg þekking eða
skilningur geti náð til. Hið þekkjanlega er sem litiil fleki
umfiotinn af reginhafi hins ójtekkjanlega, og þekkingin á
hinu þekkjanlega er og verðnr ávalt takmörkuð og ófull-
komin, því livervetna mætir manni, ]tegar djúpt er grafið,
itin óþekkjanlega nndirstaða. I siðari kafla fyrsta bindis-
ins fer hann svo að framsetja það frumlögnnil, er hvnr-
vetna sýni sig i sérhverri birtingu hins algilda, ]>að lög-
mál, er gildi í öllu þvi, sem visindaleg þekking geti náð
til, og það er framförin (evolution), er liann telur breyt-
ingu úr óákveðnu ósamföstu, samkynja ástandi i ákveðið, sam-
fastósamkynja ástand.oggagnstætt henniafturför (dissolutio);
»framförin« og »aftnrförin« þykir honum hugsunarrétt af-
leiðing af setningunni um viðvaran kraftarins og þessu
lögmali sé öll hin Jiekkjanlega tilvera háð, hið liflausa og
liið lifandi, likami og sál; i því felist orsök til allra breyt-
inga og til hvers þess ástands, sem sérhvað er i. I boðs-
bréfinu tekur Spencer fram, að næst lægi að fara þessu
næst að gjöra grein fyrir, hvernig þetta allsherjarlögmál
lýsi sér i hinni líflansu náttúru, en þvi kveðst hann þó
sleppa, af þvi meira sé vert að gæta að verkunum þess i
hinu lifandi og honum sé eigi unt að komast yfir hvort-
tveggja. I bindunum, sem á eftir fara, er líffræði i tveim-
ur, sálarfræði í tveimui', félagsfræði í fjórum og siðfræði i
tveimur, og er hann þar að leiða rök að þvi, hvernig verk-
anir áðurnefnds lögmáls lýsi sér i hinum margbreyt-tu mynd-
um lifsins og sálargáfnanna, i félagslifi öllu, heimilislífi,
stjórnarfyrirkomulagi, siðum manna og framförum, í þekk-
ingu, visindum, listum og svo i sið eiðislegum hugmyndnm
og tilfiuningum, þar sem stefnan er i heild sinni vaxandi
sannleiksást, réttlæti og kærleiknr. I riti ]iessu lýsir sér
yfirhöfnð bæði yfirburða-skarpleikur pg framúrskarandi
fjölbreytinn fróðleikur.
Hér er cigi kostur á að skýra frekar frá kenningu
Speneers og þvi siður að gjöra grein fyrir athugasemdum
(39)