Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1946, Qupperneq 79

Þjóðhátíðarárið 1874 voru þessir skólar starfandi
hér á landi:
Prestaskólinn og latínuskólinn, báðir í Reykjavík,
enn fremur barnaskólar á eftirtöldum stöðum:
Ileykjavik, Akureyri, Eyrarbakka, Vatnsleysuströnd
og Gerðahreppi.
Á árinu 1874 voru stofnaðir 2 skólar, kvennaskól-
inn í Reykjavík og barnaskólinn á ísafirði.
Frá því er íslendingar fengu stjórnarskrána 1874
og þar til stjórn landsins flyzt inn í landið 1904,
er mikið rætt og ritað um fræðslu og skólamál, bæði
á Alþingi og utan þess. Margir íuætir menn halda
áfram • baráttu þeirri, er Jón Sigurðsson hóf með
hinni gagnmerku og snjöllu ritgerð sinni um skólamál
á íslandi i Nýjum félagsritum 1842. Má þar til nefna
séra Þórarin Böðvarsson að Görðuin á Álftanesi og
Jón son hans, Pál Rriem amtmann, ’Hannes Hafstein,
Renedikt Sveinsson sýslumann, Guðm. Finnbogason
o. fl. o. fl. Umræður snerust mest um fræðslu barna
og unglinga, latínuskólann, menntun embættismanna,
menntun kennara og fræðslu bænda. Einnig var all-
mikið rætt um menntun sjómanna — aðallega skip-
stjóra —• og dálítið um húsmæðrafræðslu. Mörg frum-
vörp voru borin fram á Alþingi þessum málum til
framdráttar, og' voru þau mikið rædd, en fá urðu að
lögum. Mun þröngur fjárhagur hafa ráðið allmiklu í
þeim efnum svo og það, að þjóðin mun ekki hafa
verið farin að átta sig á því, að hún gat sjálf haft
einhver áhrif á framkvæmdir í þessúm málum. En
þjóðin var að vakna úr doðadúr. Hún þurfti að nudda
stirurnar úr augunum og gerði það. Kennarafélagið,
sem stofnað var 1889 fyrir atbeina margra mætra
skólamanna, mun hafa átt drjúgan þátt í þvi að vekja
athygli almennings á umbótum á sviði skóla- og upp-
eldismála. Yfirleitt mun fneg'a segja það um flest þau
frumvörp, er fram komu á Alþingi á fyrstu 3 áratug-
(77)