Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1987, Side 95

TÍMASKIPTING JARÐARINNAR
Myndin á bls. 92 sýnir, hve mörgura stundum þarf að bæta við (+)
eða draga frá (—) íslenskum tíma til að finna hvað klukkan er að
staðaltíma annars staðar á jörðinni.
Við jaðra kortsins, efst og neðst, eru reitir sem afmarka svonefnd
tímabelti sem liggja beint frá norðri til suðurs milli heimskauta. f'essi
einfalda og reglulega beltaskipting gildir á úthöfum og í lofti við
siglingar og flug. Á landi eru hins vegar víða frávik frá beltatímanum,
eftir því sem hagkvæmast hefur þótt í hverju ríki vegna landamæra eða
af öðrum ástæðum. Nokkur lönd fylgja tíma sem ekki víkur heilum
stundafjölda frá íslenskum tíma. Þetta er sýnt á kortinu með tölum
sem tákna frávikið í mínútum frá viðkomandi stundafjölda. Dæmi um
þetta er Indland, þar sem klukkan er 5 stundum og 30 mínútum á
undan íslenskum tíma, og Nýfundnaland, þar sem klukkan er 3
stundum og 30 mínútum á eftir íslenskum tíma.
Á kortinu liggur óregluleg lína frá norðri til suðurs yfir Kyrrahaf.
Lína þessi nefnist dagalína og gegnir því hlutverki að aðgreina þau
svæði, sem lengst eru komin í tíma, frá hinum, sem skemmst eru
komin. Dagalínan var staðsett með alþjóðasamþykkt, og tvískiptir hún
einu tímabeltanna. Staðaltíminn vestan línunnar er réttum sólarhring á
undan staðaltímanum austan við, og verður því að breyta um dagsetn-
>ngu þegar farið er yfir línuna.
Á það skal bent, að austasti hluti Síberíu (svo og Tongaeyjar, sem
ekki sjást á kortinu) er 13 stundum á undan Islandi í tíma. Ibúarnir þar
geta því ritað nýja dagsetningu fyrstir jarðarbúa. Þegar klukkan á
Islandi er 11 30 að morgni 31. desember, er klukkan austast í Síberíu
0 30 hinn 1. janúar. I Alaska, hinum megin við Beringssundið, er
klukkan þá líka 0 30, en dagsetningin er 31. desember.
I mörgum löndum tíðkast sá siður að flýta klukkunni um eina
klukkustund frá staðaltíma á sumrin („sumartími"). Er klukkunni þá
yfirleitt flýtt í marslok eða aprílbyrjun, en seinkað aftur í október -
þ e.a.s. á norðurhveli jarðar. Þær þjóðir á suðurhvelinu, sem flýta
klukkunni, gera það yfirleitt í október og seinka henni aftur í mars.
I nokkrum löndum er staðaltíminn 1 klst. á undan beltatíma, og má
því segja, að „sumartími" gildi þar allt árið. Þetta á við um ísland,
Sovétríkin, Alaska og Argentínu, eins og sjá má á kortinu.
(93)