Freyr - 01.04.1979, Blaðsíða 12

suðinu í ánum'1, segir Jón Helgason. Meiri-
hluti þjóðarinnar þekkir ekki suðið í ánum né
sælu sveitarinnar og margir sjá því engan
tilgang í því að dreifa byggðinni um landið,
og kannski er von, að menn telji það hæpið,
dýrt og óhagkvæmt.
Dreifð búseta.
Hver eru eiginleg rök okkar dreifbýlis-
manna? Hvers vegna á að halda landinu öllu
í byggð? Hvers vegna að vera að kosta miklu
til að halda einhverjum afdalabæ einhverra
sérvitringa í byggð? Þráhyggjumenn Dag-
blaðsins með Jónas Bjarnason og Reyni
Hugason í broddi fylkingar, slengja fram
hinu alkunna hagfræðilögmáli, sem segir, að
stórar einingar séu hagkvæmari í rekstri,
hver einstaklingur á Reykjavíkursvæðinu sé
ódýrari, þarsé hægt að þjóna mörgum í einu.
Á Grímsstöðum á Fjöllum er jafnmiklu kost-
að á 10 sálir eins og 1000 á suðvestur-
horninu.
Hvers vegna dreifð byggð? Okkur vefst
tunga um tönn. Kannski viljum við bara hafa
þetta svona, ástæðan er tilfinning og taugar
okkar til landsins. En að fortíð skal hyggja,
þá vel á að byggja. Forfeður okkar dreifðu
sér. Þeir nýttu auðlindir landsins, nú síðar
bæði til sjávar og sveita. Þessu eigum við að
halda áfram, við eigum að nýta auðlindirnar
rétt, ekki ofnýta þær, fremur að greiða
skuldina við landið að nýju, rækta upp síld-
ina og skóginn og fara að búa sem vistfræð-
ingar í sambýli við náttúruna. Við erum eðli-
legur hluti vistkerfisins, eigum þar heima.
Auk þess eigum við ómetanleg verðmæti,
ýmiss konar mannvirki, byggingar, ræktun,
vegi o. m. fl., sem okkur ber að nýta. Enn
fremur eru menningarverðmæti um allt
land, sem ekki mega glatast, sögulegar
minjar, land, sem talar við okkur á okkar máli
í örnefnum og sögum.
Dreifð búseta er sjálfsögð af öryggisá-
stæðum,sem óþarfteraðtíunda, en Ijóstert.
d., að séu landsmenn dreifðir, verða sam-
göngur öruggari. Þess ber líka að geta, að
töluverður hluti landsmanna óskar eftir því
að búa í strjálbýli, jafnvel þó hann verði að
afneita ýmsum tilboðum hins Ijúfa lífs á suð-
vesturhorninu. Það leynist í okkur mörgum
einhver Bjartur í Sumarhúsum, sem vill vera
hæfilega mikið út af fyrir sig, og er ekki
óeðlilegt, að reynt sé að fullnægja slíkum
þörfum á sama hátt og unnendum sinfoníu-
tónlistarer boðið upp áað komast átónleika.
Ýmislegt fleira mætti telja upp, en að öllu
samanlögðu er Ijóst, að verulega verður að
festa og treysta byggð um allt land, í þorpum,
kauptúnum og sveitum, enda er þetta hvað
öðru háð. Binda verðurendaásérhæfinguna
og renna fleiri stoðum undir atvinnulífið,
enda er þá minni hætta á, að við ofbjóðum
okkar viðkvæmu náttúru. Bændur stundi
ekki bara offramleiðslugreinarnar, en hefji
gamlar og gegnar búgreinar til vegs og virð-
ingar að nýju, svo sem garðrækt og
kartöflurækt til heimabrúks, og gefi betur
gaum að hlunnindunum (reka, dún, grá-
sleþpu), sem nú eru víða ónýtt vegna
mannfæðar. Einnig má hefja heimilisiðnað
til vegs að nýju, og víst gæti dreifbýlið tekið á
sína arma ýmiss konar smíðar úr járni og tré,
en gefið stóriðjunni frí, enda dreifir hún ekki
byggð og er ónáttúrleg í orðsins fyllstu
merkingu.
Straumhvörf í vændum.
Byggð stendur víða völtum fótum á íslandi.
Hún grisjast stöðugt, síðustu Bjartarnir gef-
ast upp, missa börnin á mölina, og jörðin
leggst í eyði. Fulltrúar bænda á málþingum
og mannfundum eru yfirleitt ekki úr hópi
þeirra, sem höllustum fæti standa, þá vantar
oft málsvara (á borð við Dagblaðspennana!)
á æðri vígstöðvum og verða því oft að heyja
sína baráttu án liðsinnis. Það er skoðun mín,
að þessum mönnum eigum við að liðsinna,
áður en það er um seinan. Víst er og, að
þessir bændur eru ekki stærstu fram-
leiðendurnir, leggja ekki stærstan skerf til
offramleiðslunnar, en það eru býsna mörg
mannárin, sem geta verið fólgin í búskap
þeirra. Við eigum að tryggja íslendingum at-
vinnu, ekki að eyða gjaldeyri í tæknibúnað,
202
FREYR