Freyr - 15.04.1994, Blaðsíða 27

niðurstöður úr tilraunum og rann-
sóknum. Leiðbeiningar snúast ekki
lengur einvörðungu um að finna
lausn á vel skilgreindu vandamáli.
Nú til dags er oft erfitt að skilgreina
vandamálin og sjaldan er hægt að
finna einfaldar lausnir á þeim.
Sú leiðbeiningaþjónusta sem skil-
ar mestum árangri við núverandi
aðstæður byggist á samvinnu milli
bóndans og ráðunautarins sem í
sameiningu kafa æ dýpra í raunveru-
legar aðstæður bóndans til að greina
þau vandamál sem hann á við að
glíma. Þessi samvinna bónda og
ráðunautar samanstendur af því að
skrá, greina og skilgreina forsendur
framleiðslunnar og möguleika fólks-
ins með tilliti til aðstæðna á jörðinni
og nánasta umhverfi hennar. Með
hliðsjón af þeirri þekkingu sem safn-
ast upp á þennan hátt er síðan eðli-
legt að leita eftir lausnum í niður-
stöðum rannsókna og tilrauna eða
með breyttum framleiðsluaðferð-
um. Hlutverk ráðunautarins í sam-
skiptaferlinum er mjög erfitt. Hann
á að gefa bændum bæði félagslegan
styrk sem faglegan til að framkvæma
greiningu á aðstæðum, sem getur
bæði verið vinnufrekt, seinlegt og
erfitt.
Samskiptaaðferðir.
Ráðunauturinn þarf að spyrja
bóndann um framleiðsluna, reynslu
hans og langanir og hvetja hann til
að íhuga stöðu sína. möguleika og
framtíðarmarkmið. Á þennan hátt
hjálpast bóndi og ráðunautur að því
að skilgreina meginvandamálin, erf-
iðleikana og þá möguleika sem eru
fyrir hendi. Hér verður bóndinn að
vera miðdepill viðræðnanna. Það er
hann sem er sérfræðingur í sinni
eigin stöðu, þarf að íhuga hana,
endurmeta hana, taka ákvarðanir,
framkvæma þær og lifa við afleiðing-
arnar.
Samtímis verður að byggjast upp
trúnaður, sem er nauðsynleg for-
senda fyrir því að leiðbeiningarnar
nái tilgangi sínum. Atriði sem iðu-
lega er vanmetið, er það hvort ráðu-
nauturinn hefur trúnað bóndans.
Oft líta ráðunautar á það sem sjálf-
sagðan hlut að þeir eigi trúnað
bóndans. Þeir líta á það sem hlut-
skipti sitt að fá bóndann til að sam-
þykkja sinn skilning, sína skilgrein-
ingu og þekkingu, en ekki öfugt.
Með slíkum aðferðum verður eng-
inn trúnaður í samskiptum bóndans
og ráðunautarins.
Ráðunauturinn leggur fram sinn
skerf í formi stuðnings við skipulega
skoðun á rekstrinum, ásamt þekk-
ingu sem byggist á rannsóknum, til-
raunum og reynslu annarra. En
ráðunautar leiðbeina ekki jurtum,
dýrum, vélum eða búum. Þeir starfa
með fólki, sem er oft tengt starfi sínu
mjög nánum böndum. Það hefur,
eins og annað fólk, skilning og af-
stöðu sem hefur áhrif á hvernig það
metur stöðu sína og hvað sé hag-
kvæmt. Þetta er ekki á nokkurn hátt
nýtt. Það er hins vegar nýtt að staða
bænda verður æ ótryggari og erfið-
ara að sjá út yfir hana. Tæknilegir,
rekstrarlegir, líffræðilegir, umhverf-
islegir og félagslegir þættir eru tvinn-
aðir saman og tengdir hver öðrum í
ótryggum heimi.
Leiðbeiningar um stjórnun
fyrirtœkja.
Markviss stjórnun og aðlögun að
markaðnum hefur á seinni árum
orðið afgerandi forsenda fyrir fram-
gangsríkum búrekstri. Þessi við-
fangsefni ættu því að vera meginvið-
fangsefni leiðbeiningaþjónustunn-
ar.
Hvað þýðir það að stjórna bú-
rekstri? Búskapur er lífræn fram-
leiðsla sem fer fram utanhúss sem
innan. Framleiðslan þarfnast véla,
bygginga, fjármagns, vinnuafls og
ákveðins félagslegs umhverfis. Þetta
á sér stað í ótryggu umhverfi veðra
og vinda ásamt breytilegum pólitísk-
um og rekstrarlegum forsendum.
Framleiðslan verður að taka mið af
mismunandi forsendum af fjárhags-
legum, tæknilegum, lífrænum og fé-
lagslegum toga, sem eru sérstakar
fyrir hverja einstaka jörð. Fjármálin
verða að ganga upp, tíminn að
nægja, plöntur að vaxa, vélar að
ganga, húsdýrin að vera heilbrigð,
umhverfið að halda gildi sínu og
fjölskyldunni að líða vel. Þessa
flóknu starfsemi verður að aðlaga
síbreytilegu umhverfi. Um það snýst
markviss stjórnun í landbúnaði.
Hvað þarf til að geta staðið undir
þessum kröfum? Hægt er að benda á
fjögur atriði sem vega hvað þyngst í
jDessu sambandi:
1) fagleg þekking
2) skipuleg vinnubrögð
3) reynsla af búrekstri
4) skilningur á umhverfi búsins
Þessi atriði eru nauðsynleg til að
geta stundað búskap. Samt sem áður
dugar það iðulega ekki til. Bóndi
getur haft góða þekkingu á öllum
þessum sviðum, en samt gengur
reksturinn ekki. Það sem ræður úr-
slitum um hvort þetta gengur upp er
hvernig þekkingin og reynslan er
nýtt.
Að bæta stjórnun búsins hefur í
för með sér bætta nýtingu þeirra
möguleika sem fyrir hendi eru í bú-
Tafla 1. Stjórnun - stjórnunaraðferðir.
Aðferðir/ Afstaða Óvirkur íhaldssamur Raunsær. Markviss „Fyrstur með það nvjasta"
Stjórnunar- Engar „Stendur vörð „Lætur ekki „Það verður að
aðferðir áhyggjur um það sem er fyrir hendi,, tilviljanir stjórna þróuninni,, fyigja þróuninni,,
Hvað hvetur til aðgerða? Vandræði Slæm útkoma úr búreikningum Mat á mögu- leikum og tækifærum Nýtt á markaðnum
Afstaða til áhættu Forðast áhættu Tekur vissa áhættu Möguleiki á hagnaði ræður miklu Skiptir ekki máli
Markmið Vera Skammtímatekju- Langtíma- Skiptir ekki
varðandi efna- hag og arösemi ánægður markmið tekjumarkmið máli
8*94 ■ FREYR 299