Freyr

Árgangur

Freyr - 01.10.1998, Blaðsíða 8

Freyr - 01.10.1998, Blaðsíða 8
Helgi Þórarinsson og Guðrún Lárusdóttir í Æðey við dúnhreinsun. (Ljósm. Ralph S. Palmer). Nei, Æðey er ekki landnámsjörð, landnámsmaður hérna hét Olafur jafnakollur og bjó í Unaðsdal, í kjöl- far hans kom svo Hávarður ísfirð- ingur sem bjó á Blámýrum í Laugar- dal, en hann flytur síðar hingað yfir á ströndina hér á milli Æðeyjar og Tyrðilmýrar, þeir heita Hávarðar- staðir og eru núna friðlýstir af þjóð- minjasafni. Aður fyrr voru samgöngur aðal- lega á bátum og þá var Æðey alveg í þjóðbraut. Upphaflega var eyjunni skipt í tvo hluta, mjög misstóra, syðri hlutinn var mikið stærri, eða um þrír fjórðu hlutar eyjunnar. Eyj- unni var skipt með garði sem enn sér móta fyrir. Norður á eyjunni eru tóftir og túngarður í hring sem kall- að er Norðurtún og síðan var önnur byggð hér suður á eyjunni og þar eru tóftir og garður í kring sem er kall- aður Fornibær. Þegar jarðabókin er gerð árið 1703 þá vita menn ekkert um aldur eða tilurð þessara tófta, þá er byggðin komin heim í þessa vík þar sem bærinn er núna en hún er kölluð Höfnin, enda lífhöfn og í góðu skjóli. Auk þess eru fjórar tóft- ir syðst á eyjunni, líklega eftir ver- stöð sem ekkert var vitað um aldur á árið 1703. Annars er Æðey þekktust úr eldri heimildum í sambandi við svoköll- uð Spánverjavíg árið 1615. Hluti af þeim voru framin hérna. Þetta voru hvalveiðimenn sem höfðu misst skip sín á Ströndum í ís og eitthvað rænt sér til matar. Þrettán af þeim fóru hér inn í Æðey, en alls voru þetta 60-70 manns. Stærsti hluti þeirra komst suður á Patreksfjörð og bjargaðist þar með skútu sem þeir komust yfir, en Ari sýslumaður Magnússon í Ögri kom hingað yfir með her manns og lét drepa fimm manns hér en sjö úti á Sandeyri þar sem þeir voru að skera hval. Þetta er ljót saga en ég veit að spænska sjónvarpið var að gera þátt um þetta fyrir nokkrum árum og sendi þá tvo kvikmyndatökumenn hér á alla staði sem tengdust þessu þó að ekkert væri að sjá þessu við- komandi. Hér er gamalt íbúðarhús, hvenær var það byggt? Þetta hús er byggt árið 1863, timb- urhús byggt af Þorsteini Scheving Þorsteinssyni sem bjó hér þá á hálfri eyjunni. Forfeður mínir bjuggu á þeim árum í torfbæ hér sunnar í vík- inni. Ári eftir að þetta hús er byggt ferst Þorsteinn með allri skipshöfn í hákarlaróðri í desembermánuði og spurðist aldrei neitt til þeirra. Ekkja Þorsteins bjó einhvem tíma eftir þetta héma, en eftir það er aðeins um eitt býli að ræða í eyjunni en hér hafði að öllum líkindum verið tví- býli frá upphafi þangað til þetta. Kom þetta hús tilsniðið frá útlöndum? Já, ég held að þetta hús sé norskt að uppmna og hafi komið hingað til- sniðið eins og fleiri hús á þeim tíma. Það eru allir burðaviðir í því, sem eru 6x6 þumlungar að gildleika, númeraðir saman. Svo var þetta klætt að utan með borðum sem vom 11/2x8 tommur í þvermál og lýsis- eða tjöruborið í upphafi. Síðan voru listar negldir yfir samskeyti klæðn- ingarinnar til að loka þeim. Snemma var svo sett á húsið bárujám. Upphaflega voru þrjár burstir á húsinu, sem snem til sjávar, en árið 1908 er því breytt í eitt ris. Fyrir þann tíma var gengið upp í þessar burstir á þremur stöðum. Húsið er búið að standa sig vel, en það er nú orðið 135 ára gamalt. Svo er annað gamalt íbúðar- hús hér? Já, hér er gamalt íbúðarhús sem móðir mín er alin upp í. Það var upphaflega reist í Reykjanesi hér við Isafjarðardjúp á tímum salt- vinnslunnar sem Skúli fógeti kom hér á fót á 18. öld og var á vissan hátt hluti af Innréttingunum. Þessi saltvinnsla hófst árið 1770 og held ég að það hafi verið búið að gera þrotabúið upp árið 1794. Á þessum tímabili er húsið byggt, en ekki nánar vitað hvaða ár, en 1878 er það flutt hingað í Æðey og það gerði langalangafi minn, Rósinkar Ama- son. Hann lætur byggja það hér upp og flytur í það frá Jakobi syni sínum er bjó í Ögri, þar sem hann hafði verið korninn í homið. Stór hluti þess húss er orðinn rúmlega 200 ára gamall. 8 - Freyr 1 2/98

x

Freyr

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Freyr
https://timarit.is/publication/863

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.