Freyr - 01.10.1998, Blaðsíða 14

II Hreiðurskýli
Yfirlitsmynd yfir hluta varplandsins á Bessastöðum, þar sem tilraunin með
mismunandi aðferðir við dúntekju fór fram. Myndin er tekin um 20. maí 1993.
Sú aðferð að taka allan dúninn
strax og fulldúnað er gefur mestan
dún til nytja, þótt ekki komi fram
tölfræðilega marktækur munur á
milli aðferða. Það hlýtur að vera
augljóst að þannig fæst alltaf mestur
dúnn. Hitt er e.t.v. athyglisvert
hversu munurinn er lítill á milli
breiðfirsku aðferðanna, sérstaklega
aðferðar b, og þess að taka allan
dúninn strax. Samkvæmt rannsókn-
um sem áður hefur verið minnst á
léttast kollumar mikið á álegutím-
anum. Hver er tilgangur náttúrunnar
með því að leggja til dún í hreiðrið?
Getur það ekki m.a. verið til þess að
draga úr orkutapi kollunnar á álegu-
tímanum. Ef aðferðir við dúntekju
leiða til þess að kollan léttist meira
en annars hefði orðið, þá er um leið
verið að taka áhættu eða hafa óbein
áhrif á lífaldur þeirra.
A meðan ekki hefur verið kannað
hvort eða hversu mikið það eykur
álagið á kollumar að taka allan dún-
inn strax og fulldúnað er virðist
ástæða til þess að nota þessa aðferð
með varúð.
Hvort marktækur munur hefði
komið fram ef athuganimar hefðu
staðið lengur er að sjálfsögðu úti-
lokað að segja til um. Eins má velta
því fyrir sér hvort niðurstaða hefði
orðið önnur ef tíðarfar hefði verið
breytilegra en raun varð á. Hitt lá
hins vegar fyrir að fjármunir voru
þrotnir og eins vom aðstæður breytt-
ar þannig að ekki var unnt að halda
athuguninni lengur úti þótt fullur
vilji væri til.
Inngangur
Þekkt er að víða sækir æðarfugl í
skjól eða skúta sem tiltækir eru í
varplandinu frá náttúrunnar hendi.
Bæði veitir slíkt einhveija vöm
gegn flugvargi, auk þess sem slíkt
stuðlar væntanlega að ömggari út-
ungun í hrakviðrum. Þá hafa menn
veitt því athygli að dúnnýting verð-
ur betri við slíkar aðstæður, vegna
þess að minna fýkur úr hreiður-
börmum og minni hætta er á foki ef
kollan fer af hreiðri. Einnig er skýl-
unum yfirleitt valinn staður þar sem
þurrt er undir og sumar gerðir varna
því beinlínis að regn nái að komast í
dúninn. Því hafa margir lagt talsvert
upp úr því að koma upp skýlum eða
skjóli í varplandinu, bæði til að búa
í haginn fyrir fuglinn og einnig til að
laða hann að þar sem vænlegast og
best er til varps. Skýli þau sem not-
uð hafa verið eru margs konar og
virðist það mjög breytilegt eftir
svæðum hversu fljótt og í hvaða
gerðir fuglinn sækir helst.
Því var ákveðið að reyna nokkrar
gerðir hreiðurskýla, en tilgangurinn
með uppsetningu þeirra á Bessa-
stöðum var sá að kanna hversu fljótt
æðarkollumar nýttu sér þennan bún-
að og hvort mismunur væri á milli
gerða af skýlum. Tilgangurinn var
einnig sá að reyna það síðar, ef æð-
arfugl settist að í skýlunum, hvort
dúnnýting eða afrán væri frábmgið
því sem gerðist í hreiðrum á sama
svæði utan skýla.
í byrjun maí 1993 vom settar upp
fjórar gerðir af varpskýlum fyrir æð-
arkollur (10 af hverri gerð). í maí-
byrjun vorið eftir var 5 skýlum af
hverri gerð bætt við. Skýlin voru
sett upp á þurrlendu og skjóllitlu
nesi sem gengur út í Lambhúsatjöm.
Fremur strjált varp var fyrir á svæð-
inu. I öll skýlin var gerð skál til að
mynda hreiðurbotninn og þurrt hey
sett í á hverju vori fyrir varp.
Hreiðurskýlin voru af eftirfar-
andi gerðum.
Járnhús. Hús frá Vímeti hf. í Borg-
amesi, gerð úr afgangs þakstáli.
Þau em eins og bókstafurinn v að
3. tafla. Landnám í skýlunum, fjöldi kolla
1993 1994 1995 1996 Meðaltal
Járnhús 13% 7% 7% 7% 9%
Bíldekk 40% 13% 20% 40% 28%
Tréskýli 53% 13% 33% 33% 33%
Grjótskýli 53% 27% 40% 53% 43%
40% 15% 25% 33%
14-Freyr 12/98