Freyr - 01.10.1998, Blaðsíða 11

Dúnnýting, hreiðurskýli
og uppeldi ædarunga
Rannsóknir á æðarfugli á Bessastödum á
Álftanesi árin 1993-1996
Inngangur
Vorið 1993 hófust á Bessastöðum á
Alftanesi rannsóknir á ýmsum þátt-
um tengdum nýtingu æðardúns og
lifnaðarháttum æðarfugls. Að verk-
efni þessu stóðu Náttúrufræðistofn-
un Islands, Veiðistjóraembættið,
sem hætti fljótlega þátttöku í verk-
efninu vegna breyttra starfshátta
þess, Æðarræktarfélag Islands og
Bændasamtök íslands, (hlunninda-
ráðunautur). Daníel Hansen, um-
sjónarmaður æðarvarpsins á Bessa-
stöðum, vann einnig að rannsóknun-
um, en þær voru framkvæmdar með
góðfúslegu leyfi Forseta íslands.
Fyrir frumkvæði Æðarræktarfélags
Islands fékkst nokkurt fé á fjárlög-
um til rannsóknanna, þótt það fjár-
magn sem til ráðstöfunar var til
verkefnisins takmarkaði mjög um-
fang þess.
Rannsóknimar í heild voru í um-
sjá Náttúrufræðistofnunar Islands,
sem m.a. stóð að umfangsmiklum
merkingum æðarfugls á svæðinu, en
undirritaður, ásamt Daníel Hansen,
skipulagði og sá um þá þætti sem
hér verður greint frá.
I. Mismunandi aðferðir
við dúntekju
Inngangur
Þótt aðferðir við dúntekju haft lengst
af byggst á áratuga- eða aldagamalli
reynslu og hefðum, þar sem eldri
kynslóðir kenndu þeim yngri það
sem reynslan hafði sýnt að best
hentaði á hverjum stað, þá virðast
vinnuaðferðimar hafa verið mis-
munandi t.d. eftir landshlutum. Ekki
Fyrsta ferðin til sjávar. (Myndir: Árni
Snœbjörnsson).
er óeðlilegt að aðferðimar tækju
mið af veðurfari og landfræðilegum
aðstæðum á hverjum stað. A síðari
áratugum hafa þó aðferðir við dún-
tekju tekið vemlegum breytingum.
Sú aðferð að taka allan dún strax eða
fljótlega eftir að fulldúnað er hefur
breiðst út. Flestir sem aðhyllast
þessa aðferð setja hey eða sinu í stað
dúnsins, þótt framkvæmd hennar
geti verið breytileg í smáatriðum.
Vinsældir þessarar aðferðar byggj-
ast á því að víða er nú fáliðað við
dúnleitir og aðferðin sparar vinnu,
dúnnýting verður betri og hreinsun
auðveldari. Margir efast um ágæti
þessarar aðferðar og benda á að það
hljóti að vera lilgangur náttúrunnar
að dúnninn sé til einangrunar á með-
an á útungun stendur. Einnig er bent
á, að þótt útungun heppnist þrátt fyr-
ir að allur dúnn sé tekinn snemma,
þá taki slíkt meiri orku frá kollunni
og geti verið hættulegt ef skyndilega
gerir kuldakast og auki þá líkur á að
hún haldi ekki út allan útungunar-
tímann eða drepist frekar að útung-
un lokinni. Þá telja ýmsir að aðferð-
in geti virkað sem rányrkja í augum
surnra dúnkaupenda og spillt um
leið þeirri góðu ímynd sem æðar-
dúnninn hefur.
Benda má á fróðlega grein í
Blika (nr. 18: 59-64-júní 1997), um
„Þyngdartap æðarkolla á álegutím-
anum”, en þar kemur m.a. fram að í
tilraun í Æðey 1982-84 léttust æðar-
kollur að meðaltali um 27% á álegu-
tímanum.
Tilraunaskipulag
Til þess að reyna að kanna mismun-
andi dúntekjuaðferðir var eftirfar-
andi tilraun gerð, en við skipulag
hennar var reynt að taka mið af þeim
aðferðum sem notaðar hafa verið
eða eru í notkun.
I) Breiðfirska aðferðin a). Farið er
2-3svar í hvert hreiður eftir að
fulldúnað er og dálítið af dúni
tekið í hvert skipti, en þurrt hey
sett undir og síðasti dúnninn (af-
gangurinn) tekinn við útleiðslu.
Freyr 1 2/98 - 11